Politik İktisat (Ekonomi Politik)

Hegel’e göre politik iktisat (Staatsökonomie), XVIII. yy.'da doğan yeni bir bilimin adıdır. Bu bilim, bireyleri bir “ihtiyaçlar dünyası” içinde yer alan varlıklar olarak ele alır ve onları bu ihtiyaçları “aynı zamanda başka bireylerin ihtiyaçlarının ve iradelerinin malı ve ürünü olan dış nesneler aracılığıyla" ve "bu iki terim arasında dolayım olan etkinlik ve emekle" tatmine çalışmaları bakımından” inceler (Grundlinien der Philisophie de s Rechts [Hukuk felsefesinin ilkeleri], 189). Toplumun iktisadi örgütlenişi üzerine düşüncelerin felsefi bilimler dünyasına girişi Hegel’le gerçekleşmiştir.
Marxçılar’a göre, "politik iktisadın kuruluşu, ticaretin yaygınlaşmasının doğal bir sonucudur. Böylece, kurumsallaştırılmış kusursuz bir aldatmacalar sistemi, eksiksiz bir zenginleşme bilimi, basit ve bilimdışı alışverişin yerini almıştır" (Engels, Umriss zu einer Kritik der Nationalökonomie [Politik iktisat üzerine bir eleştiri taslağı]).
Marx şöyle yazar: "Hukuksal ilişkiler de tıpkı devlet biçimleri gibi ne yalnızca kendi kendileriyle, ne de insan düşüncesinin
sözde genel evrimiyle açıklanabilir; bu ilişkilerin kökü, her şeyden önce, Hegel'in XVIII. yy. İngiliz ve Fransızlar'ını örnek alarak tümüyle ‘sivil toplum' adı altında belirlediği maddesel koşullarda yatar; sivil toplumun anatomisini de iktisatta aramak gerekir" (Politik iktisadın eleştirisine katkı [Zur Kritik der politischen Ökonomie], 1859 önsözü). Marx, daha sonra şöyle yazar: “Klasik politik iktisattan, William Petty’den başlayarak burjuva toplumun- daki üretim ilişkilerinin gerçek ve derin yapısını kavramaya çalışan her iktisadı anlıyorum ve bunu, dış görünüşlerle yetinen ve gerek kendi ihtiyaçları, gerekse en kaba olayların yaygınlaştırılması için kendisinden öncekilerin işledikleri malzemeyi özetleyip duran ve burjuvazinin kendi dünyasını, yani kendisi için olabilecek dünyaların en iyisini donatmakta kullandığı ham hayalleri değişmez gerçekler olarak ilan etmekle ve ukalaca sistemleştirmekle yetinen iktisadın karşıtı olarak görüyorum" (Kapital, 1, 1).


Politik İktisat
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Politik İktisat veya "Ekonomi Politik", aslen üretim, alım-satım ve bunların kanun, gümrük ve devlet ile ilişkilerinin incelenmesine verilen isimdir. Politik İktisat kavramı ahlak felsefesinde ortaya çıkmıştır. 18. yüzyılda devletlerin ("polities") ekonomilerinin çalışılması olarak gelişmiş dolayısıyla da "politik" iktisat (ekonomi) adını almıştır.
19. yüzyılın sonlarında, "Politik İktisat" terimi genellikle ekonomi çalışmalarını üretim ve tüketimin yapısal ilişkilerinden ziyade matematiksel ve aksiyomatik temellere dayandırmak isteyenler tarafından kullanılan iktisat terimi ile yer değiştirmiştir.

Terimin Tarihi
Başlangıçta, politik iktisat ulus devletlerde üretim veya tüketimin sınırlı parametrelerle teşkilatlandığı koşulların incelenmesi anlamına gelmekteydi. Economie Politique deyimi ilk olarak 1615'te Fransa'da Antoine de Montchrétien'in çok iyi bilinen kitabı Traité de l’economie politique'de yer aldı. Fransız fizyokratlar, Adam Smith, David Ricardo ve Karl Marx politik iktisadın bazı temsilcileridir. 1805'te Thomas Malthus, East India Company College, Haileybury, Hertfordshire'da İngiltere'nin ilk politik iktisat profesörü olmuştur. Dünyanın ilk politik iktisat kürsüsü 1763'te Viyana Üniversitesi'nde kurulmuştur. İlk tam zamanlı (tenured) profesör ise Joseph von Sonnenfels olmuştur.
Birleşik Devletlerde, politik iktisat ilk kez 1784'de College of William and Mary'de okutulmuş ve zorunlu ders kitabı olarak Adam Smith'in Milletlerin Zenginliği kullanılmıştır.
Adam Smith'in Mantık ve Ahlak Felsefesi profesörü olduğu Glasgow Üniversitesi, 1797–1798 akademik yılında Politik İktisat Bölümü'nün adını (sözde gelecekteki lisans öğrencilerinin kafa karışıklığını engellemek amacıyla) İktisat Bölümü olarak değiştirmiştir ve 1798 yılı mezunları Politik İktisatta İskoç Yüksek Lisans derecesiyle mezun olan son mezunlar olmuştur.

Politik İktisada Güncel Yaklaşımlar
Günümüzde politik iktisat ekonomik ve politik davranışları çalışan, farklı fakat ilişkili, iktisadı diğer alanlarla birleştiren yaklaşımlardan, ortodoks iktisadi varsayımlara meydan okuyan ve farklı temel varsayımlar kullanan yaklaşımlara kadar olan akımları kastetmek içim kullanılmaktadır.

• Politik İktisat genellikle siyasi kurumların, siyasi çevrenin ve iktisadi sistemin -kapitalist, sosyalist, karma- birbirlerini nasıl etkilediğini iktisat, hukuk ve siyaset bilimden yararlanarak araştıran disiplinler arası alanlar için kullanılır. Dar anlamda tanımlanırsa, örneğin tekel, piyasa korumacılığı, maliye politikası ve kâr arayışı (rent seeking) gibi kamu politikasını ilgilendiren uygulamalı iktisat konuları olarak tanımlanabilir.
• Tarihçiler politik iktisadı, geçmişte çıkarları için faydalı olabilecek değişiklikleri yaparken siyaseti kullanan ortak iktisadi çıkarlara sahip insanlar ve grupların bunu yapma yollarını araştırırken kullanmışlardır.
• "Uluslararası Politik İktisat" (IPE), uluslararası ticaret ve finans, ve uluslararası ticareti etkileyen devlet politikalarına, örn. para ve maliye politikaları, yaklaşımlardan oluşan disiplinler arası bir alandır. Birleşik Devletlerde bu yaklaşımlar 1970'lerde Robert Keohane, Peter J. Katzenstein ve Stephen Krasner'in editörlükleri altında uluslararası politik iktisadın en önemli dergisi haline gelen Uluslararası Organizasyon (International Organization) ile ilişki içerisindedir. Bunun yanında bu yaklaşımlar Uluslararası Politik İktisat Dergisi (The Review of International Political Economy) ile de ilişkidedir. Karl Polanyi'nin çalışmalarından ilham alan ve önemli figürleri arasında Susan Strange ve Robert W. Cox'un da bulunduğu daha eleştirel bir IPE okulu da mevcuttur.
• İktisatçılar ve siyaset bilimciler genellikle terimi iktisadın standart konusunun ötesindeki olayları açıklamada rasyonel tercih teorisi varsayımlarını, özellikle oyun teorisi, kullanan yaklaşımlarla ilişkilendirirler. Bu bağlamda "pozitif politik iktisat" teriminin kullanımı daha yaygındır.
• Antropologlar, sosyologlar ve coğrafyacılar politik iktisat terimini André Gunder Frank ve Immanuel Wallerstein tarafından ileri sürülen ekonomik kalkınmaya ve azgelişmişliğe Neo-Marksist yaklaşımlara atfen kullanırlar.
• Güncel politik iktisatçılar Marksist politik iktisat geleneğinde olduğu üzere iktisadi ideolojileri açıklanması gereken olaylar olarak değerlendirirler. Dolayısıyla, Charles S. Maier'e göre bir politik iktisadi yaklaşım sosyolojik ve politik önermelerini açığa çıkartmak amacıyla iktisadi doktrinleri sorgular. Özetle, politik iktisadi yaklaşım iktisadi fikirler ve davranışları analiz için çerçeve olarak ele almak yerine açıklanması gereken inanışlar ve eylemler olarak ele alır. Bu yaklaşım Andrew Gamble'ın Özgür Ekonomi ve Güçlü Devlet (The Free Economy and the Strong State) (Palgrave Macmillan, 1988), ve Colin Hay'in Yeni İşgücünün Politik Ekonomisi (The Political Economy of New Labour)(Manchester University Press, 1999) kitaplarının özünü oluşturur. Aynı zamanda 1996'da Sheffield Üniversitesi akademisyenlerince kurulan uluslararası bir dergi olan Yeni Politik Ekonomi (New Political Economy)'de yayınlanan bir çok çalışmanın da özünü oluşturmaktadır.

Politik İktisatla İlişkili Disiplinler
Politik İktisat tek bir disiplin olmadığından terimi konu bakımından örtüşen fakat radikal biçimde farklı perspektiflerden kullanan çalışmalar mevcuttur.

• Sosyoloji kişilerin grup üyeleri olarak topluma dahil olmalarının etkilerini ve bunun kişilerin yeteneklerinin işlev kazanmasını nasıl değiştirdiğini çalışır. Çoğu sosyolog Karl Marx'dan hareketle üretim ilişkileri perspektifinden olaya yaklaşır.
• Siyaset Bilimi kurumlar ve insan davranışları arasındaki ilişkiye odaklanır ki burada kurumların tercihleri, insan davranışlarının ise kurumsal yapıları nasıl değiştirdiği incelenir. İktisat ile birlikte, Shepsle, Ostrom, Ordeshook, ve diğer yazarlar sayesinde en iyi çalışmaların yapılmasına olanak tanımıştır.
• Antropoloji politik iktisadı, dünya kapitalist sistemi ve yerel kültürler arasındaki ilişkiyi inceleyerek çalışır.
• Psikoloji sadece politik iktisadın karar verme (decision making) -sadece fiyatlarda değil-çalışırken gücünü yasladığı dayanak noktası değil aynı zamanda varsayımlarının politik iktisadı belirlediği bilimdir.
• Tarih değişimi belgeler ve bunu politik iktisat tartışmakta kullanır, tarih çalışmalarında politik iktisat öykünün ana yapısını oluşturur.
• İktisat siyasi hükümetleri, devletleri, yasal çerçeveleri veri olarak alır ve piyasaya odaklanır. İktisat, politik sıfatını 19. yüzyıl sonlarında atmıştır fakat "İdeal Piyasa" tanımı yaparak ve hükümetleri bu ideale yaklaşmak için politika uygulamaya ve kanun yapmaya sevk ederek geriye doğru çalışmaktadır. İktisatçılar ve Politik İktisatçılar genelde üretimin, piyasanın ve siyasi yapı teorilerinin geliştirilmesinde neyin egemen olduğu konusunda anlaşmazlık içerisindedirler.
• Hukuk politika yaratımı ve politikaların belirli sonuçları olan siyasi eylemler vasıtasıyla uzlaşımı ile ilgilenir. Hukuk politik iktisadı, siyasi sermaye ve sosyal altyapı olarak ele alır.
• Beşeri Coğrafya politiko-ekonomik süreçlerle ilgilenir, mekan ve çevreye vurgu yapar.
• Ekoloji politik iktisatla ilgilenir çünkü insan eylemleri doğa üzerinde en büyük etkiye sahiptir. Ekolojinin temel ilgisi doğanın insan eylemleri için uygunluğudur. İktisadi eylemlerin ekolojik etkileri piyasa ekonomisi saiklerinin değiştirilmesi üzerine araştırmaları kışkırtmaktadır.
• Uluslararası İlişkiler genellikle politik iktisat terimini siyasi ve ekonomik kalkınmayı çalışırken kullanır.
• Kültürel Çalışmalar sosyal sınıf, üretim, emek, ırk, toplumsal cinsiyet ve cinsiyet konularını çalışır.
• İletişim medyanın ve telekomünikasyon sistemlerinin kurumsal taraflarını, mülk sahibi, emekçi, tüketici, reklamcı ve devlet arasındaki tarihsel ilişkilere belirli bir önem vererek inceler.