Alkanlar - Bütan

BÜTAN

alkanlar (parafinler) dizisinden, molekül formülü C4H10 olan, renksiz, kokusuz gaz halindeki iki hidrokarbonun ortak adı.

Sponsorlu Bağlantılar

Bütan, (ya da n-bütan) dört karbon atomu içeren dalsız bir bileşiktir: CH3CH2CH2CH3. İzobütan (i-bütan, 2-metilpropan) bütanın izomeridir, CH3CH(CH3)2.
Bütanlar aşırı yanıcı, renksiz ve kolay sıvışalan gazlardır.

Bu iki izomerden, karbon atomlarının düz bir zincir halinde bağlandığı bileşiğe /ı-bütan, dallanmış zincir yapısındaki bileşiğe ise izobütan denir. Her iki bileşik de doğal gazın ve ham petrolün bileşiminde bulunur ve petrolden kraking yoluyla benzin üretimi sırasında büyük miktarlarda elde edilir.

Doğal gazın bileşimindeki bütanlar, metan ve etan gibi düşük sıcaklıkta kaynayan gaz halindeki bileşenlerden ayrılır ve tankerlere ya da tüplere doldurularak, sanayide ve evlerde yakıt olarak (bütan gazı) kullanılmak üzere, olağan sıcaklıkta tehlikesizce taşınabilir. /ı-bütan 0,5°,C’de, izobütan — ll,7°C’de kaynadığından, iki bütan izomeri ayrımsal damıtma yöntemiyle birbirinden kolayca ayrılabilir.

Sanayide, /ı-bütan, uçuculuğunu artırmak amacıyla benzine katılabilir, izobütana dönüştürülebilir ya da hidrojen giderme yöntemiyle bütan ya da bütadien üretiminde kullanılabilir, izobütan, hidrojen flüorür ya da sülfürik asit eşliğinde bazı hidrokarbonlarla tepkimeye girerek, yüksek oktanlı benzinlerin en önemli bileşenlerini verir.

Tepkimeleri ve Kullanımı

Bol oksijenli ortamlarda, bütan yanar ve karbondioksitle su buharı oluşturur:

bütan + oksijen → karbondioksit + su buharı

Oksijenin sınırlı olduğu durumlardaysa, karbon (tortu halinde) ya da karbon monoksit de oluşabilir. Bütan gazı tüp içinde satılır ve LPG ya da tüpgaz olarak adlandırılır. Ayrıca çakmaklarda yakıt olarak ve sprey ürünlerde itici gaz olarak kullanılır.

BAKINIZ Alkan (Doymuş Hidrokarbonlar, Parafin)

BÜTAN
a. (fr. butane). Kim. Formülü Behzat Butak C4H10 olan doymuş hidrokarbon.

—Denize. Bulan tankeri, bütan ya da sıvılaştırılmış diğer gazları taşımada kullanılan özel gemi.

—Petr. san. Bütan ayıncı, bütan ve benzeşiklerinin petrol kesitlerini ayıran aygıt. || Bütan boruhattı, rafineri ile tüp gaz dolum merkezi arasında olduğu gibi, sıvı bütanın taşınmasına yarayan özel boruhattı.

—ANSİKL. C4H10 formülüne denk düşen iki izomer vardır: CH3—CH2—CH2—CH3 formülüyle gösterilen bütan, olağan atmosfer basıncında 0° C’ta (CH(CH3)3 formülüyle verilen izobutan ise, —12°C'ta kaynar Her ikisi de düşük basınçta, olağan sıcaklıkta sıvılaşır ve evlerde yakıt olarak kullanılır (bütan gazı).

n-butan

izobutan

Gerçekte, petrolün arılaştırılma» ya da krakinginden elde edilen ve bu ad altında satılan ticari ürün, bir miktar propan, az miktarda alkenler (propen, buten, izobuten) içerir. Gaz kaçağını saptamak için, içine bir kokulandırıcı kanştınlır ve genellikle 25 l'lik (yaklaşık 15 kg) tüplerde satılır.