Dört Halife Devri
Hz. Muhammed, vefatı sırasında fertlerin seçme haklarına saygılı davranmak amacıyla yerine kimseyi tayin etmemiştir. Müslümanlar Kureyş’in ileri gelenlerinden Hz. Ebubekir’i halife seçtiler. Dört Halife Devri’nde Halifeler seçimle belirlendiği için, bu döneme “Cumhuriyet” denilmiştir.
Hz. Ebubekir Dönemi
İç Olaylar
* Hz. Muhammed’in vefatından sonra zekat vermeyen ve dinden dönenlerle mücadele edilerek düzen sağlanmıştır.
* Yalancı peygamberler ortadan kaldırılmıştır.
* Kur’an-ı Kerim ayetleri toplanarak bir kitap haline getirilmiştir.
* Kuran-ı Kerim’in kitap haline getirilmesinde;
* Hz. Muhammed’in vefat etmesi
* Yalancı peygamberlerin ortaya çıkması
* Hafızların savaşlarda şehit olmaları
* Ayetlerle hadislerin birbirine karışmasının önlenmek istenmesi
* Kuran ayetleri arasına rivayetlerin girmesinin önlenmek istenmesi
* Kuran’ın yazılı olduğu malzemenin (deri, taş, ağaç gibi) korunmasındaki zorluklar etkili olmuştur.
Dış Olaylar
* Hz. Muhammed’in hazırladığı ordu Hz. Ebubekir tarafından Suriye’ye gönderilmiştir. Hz. Ebubekir döneminde Arap Yarımadası dışında ilk fetihler başlamıştır.
Hz. Ömer Dönemi
Siyasal Gelişmeler
* Suriye, Filistin, İran, Irak, Mısır, Azerbaycan fethedilmiştir.
* İslâm kültürü ilk kez bu dönemde farklı kültürlerle karşılaşmıştır. Bizans ve Sasani kültürleri İslâm kültürünü olumlu yönde etkilemiştir.
Teşkilatlanma Alanındaki Gelişmeler
Hz. Ömer döneminde toprakların genişlemesiyle yeni düzenlemelere gidilmiştir:
* Hicretin 20. yılında daha çok mali problemleri çözümlemek için ilk divan örgütü kurulmuştur.
* Vilayetlere gönderilen valilerin yanına adalet işlerinden sorumlu kadılar gönderilmiştir.
* Fethedilen yerler ilk defa yönetim birimlerine ayrıldı. Böylece ülke büyük illere bölünmüştür.
* İlk defa Hz. Ömer döneminde stratejik önemi olan yerlere daimi ordugahlar (cündler) kurulmuştur. Bu ordugahlar yapılan fetihlerde önemli rol oynamıştır. İkta sistemi, ilk defa bu dönemde uygulanmıştır
Hz.Osman Dönemi
* İran’ın fethi tamamlanmış, Trablusgarp ve Tunus fethedilmiştir. Kafkaslara giren İslam Orduları Hazarlara yenilerek Kafkasların güneyine çekilmiştir.
* Şam’ da ilk kez donanma kurulmuş, Kıbrıs bu donanmanın seferleri sonucunda vergiye bağlanmış, Rodos fethedilmiştir.
Kur’an–ı Kerim’in Çoğaltılması
Dört Halife Dönemi’nde sınırların genişlemesine paralel olarak değişik uluslar İslâmiyet’i benimsemişti.
Farklı dil ve şiveleri kullanan toplumlarda Kur’an-ı Kerim’in değişik okuma şekilleri ortaya çıktı. Bu durumu önlemek amacıyla Hz. Osman döneminde bir heyet kurularak Kur’an çoğaltılmıştır (651).
İç Karışıklıkların Başlaması
Hz. Osman döneminde;
* Önemli görevlere Emevi ailesinden kişilerin getirilmesi
* Yahudi asıllı Abdullah b. Sebe’nin ve İslâmiyet’i kabul etmiş gibi görünüp, gerçekte benimsemeyen (münafık) kişilerin çalışmaları
* Ganimet gelirlerinin azalması ve orduda memnuniyetsizlikler isyanları başlatmıştır.
* Hz. Osman döneminde yaşanan bu olaylar sonucunda;
* İslâm dünyasında ilk defa anarşi faaliyetleri başlamıştır.
* İslâm dünyasında başlayan görüş ayrılıkları; karışıklıklara ve fetihlerin durmasına neden olmuştur.
Hz.Ali Dönemi
Hz. Ali’nin halife seçilmesinden kısa bir süre sonra, Hz. Osman’ın katillerinin bulunmasında yavaş davranıldığını ileri süren Hz. Muaviye ve Hz. Aişe, Hz. Ali’nin halifeliğini tanımadılar.
Bu nedenle Hz. Aişe’nin önderliğindeki Mekke grubu ile Hz. Ali grubu arasında Cemel Savaşı yapılmıştır (656). Müslümanlar arasında yapılan bu ilk savaşı Hz. Ali kazanmış ve İslâm dünyasında herhangi bir ayrılık olmamıştır.
Hz. Muaviye’nin başını çektiği Şam grubu ile Hz. Ali arasında Sıffin Savaşı yapılmıştır (657). Hakem Olayı’ndan sonra Müslümanlar, siyasal gruplara ayrılmıştır.
Hariciler; 661’de Hz. Ali’yi şehit etmişlerdir. Hz. Ali’nin şehit edilmesinden sonra Dört Halife Dönemi sona ermiş, Emeviler Dönemi başlamıştır.
Kaynak:
İslam Tarihi - Dört Halife Devri
