-Y- Harfi İle Başlayan Kelimeler - Sayfa 7

YANDIK a. Yörs Acem kudrethelvası elde edilen ve devedikeni de denilen bitki (Alhagi maurorum ya da A. mannifera).

YANEDEBİYAT a. Yerleşik edebiyatın yanında yer alan ve bilimkurgu, fantastik, tefrika roman, çizgi roman, polisiye roman vb. gibi kitlesel tüketime yönelik türleri kapsayan edebiyat.

—ANSİKL. Yanedebiyat, ifade, beğeni ve sunuş bakımından alışılmış kalıpların dışında kalışı nedeniyle, edebiyat kurumla- rınca (yayınevleri, kitapçılar, eleştirmenler, üniversiteler, akademiler) dışlanmaktadır. Bu değer yargısını belirleyen kültürel me- taların dağıtım koşullarıdır: edebiyat (gerçek), birtakım alışkanlıkların ayrılmaz parçası olan okuma eğitimi ve bir geleneği öğrenme (ister benimsenmiş, isterse reddedilmiş olsun) işini yalnızca edebiyat eğitimi almış kişilere bırakır; tek amacı seri üretim ve seri tüketim olan yanedebiyat- sa, edilgen ve taklitçi bir kabullenmeyi gerektirir. Yanedebiyatın, üretimin motor gücünü oluşturan resme köle olmayı kanıtladığı sanılır. Bu çatışkı moderndir: bir zamanlar aydın edebiyatıyla halk edebiyatı birbirinden ayrı tutuluyordu. Yanedebiyat, XIX. yy.'da basında ve matbaacılıkta meydana gelen gelişmelerin hikâyeyi tefrika yöntemiyle geniş kitlelerin hizmetine sunması ve o ana kadar öğretici bir rol üstlenmiş olan kitabın halka ulaşmasını önlemesi üzerine doğmuştur. Öğreticilik düş- selliğin ele alınmasına engel oluşturmuyor, ama onu pratik bir biçimde düzene koyuyordu. Yanedebiyat düşsellikten aşırı bir retorik çıkarır, bu retorik halk romanında ve fantastik ile bilimkurgunun çağdaş versiyonunda (bu arada akılyürütme sanatının bir düşgücü mitolojisiyle birbirine karıştığı polisiye romanı da unutmamak gerekiyor) gelişir. Bundan yanedebiyatın, uzlaşımsal anlamların yeniden kurulmasını güvence altına almak için ayrılıkların açıkça ilginç kılındığı yekpare bir dil üzerine temellendiği sonucu çıkar. Bununla birlikte edebiyat, yapay aşınlıklan ve yine tamamen aşırı bir kabul görmesi yüzünden edebiyat üretimi olarak ortaya çıkması ve benimsenmesi, edebiyatınkilere benzer anlatım sistemlerine sahip olması, ve insanı rakip anlatım kalıpları üzerine genel bir araştırmaya sürüklemesi nedeniyle, yanedbiyatı sorgulamaktan geri kalmaz. Bu karşılaştırma ikili bir tartışmaya yol açar: yanedebiyatı edebiyatta bir reform olarak almak (tıpkı gerçeküstücü- lerin yaptığı gibi) ya da onu, edebiyatın kesinlikle kurtulmaya çalıştığı en açık ideoloji tortusu olarak kabul etmek.

YANIKMAK gçz. f. Yörs. Sızlanmak, şikâyet etmek, yakınmak.

YANIKSI sıf. Biraz yanık olan ya da yanığı andıran.

YANILTICI sıf. Aldatıcı bir görünümü olan, yanıltan, yanılgıya düşüren, yanılsamalara yol açan şey için kullanılır; aldatıcı: Dış görünüş, genellikle yanıltıcıdır. Ardında bir şeyler gizleyen yanıltıcı bir sakinlik. Yanıltıcı bilgi.

YANILTMA a. Yanıltmak eylemi.

—Ask. Düşman taarruzunu boşa çıkarmak için yapılan, geri çekilme ya da düşmana belli etmeksizin yanlamasına gizlenme hareketi.

—Sil. Sahte radar dalgaları oluşturarak aktif ya da pasif elektronik karşı önlem alma yöntemi. (Bk. ansikl. böl.)

—Spor, ve Oy. Sporda ve oyunda, gerçek amacı gizleyerek rakibi aldatmaya çalışan kandırıcı hareket.

—ANSİKL. Sil. ikinci Dünya savaşı sırasında, arama ve yanıltma yöntemleri öylesine gelişmişti ki, düşmanı, askeri birliklerin, gerçek yerleriyle ilgisi olmayan bölgelerde bulunduğuna inandıracak belirtiler yaratmak zorunluluğu doğdu. Böylece yanıltma konusunda uzmanlaşmış "yanıltma birlikleri” hava gözetleyicilerinin dikkatini çekerek kendilerini önemli birlikler, komuta merkezleri, kara savunma birlikleri vb olarak göstermeyi başardılar.
Ayrıca Ingilizler, radarları etkisiz kılmak için, window denilen ilk elektromanyetik yanıltma aygıtlarını icat ettiler. Bu aygıtlar alman hava savunma radarlarının dalga boyuna ayarlanmış boyda madeni yaprak şeritlerden meydana geliyordu. Bunlar, radarların ekranı üzerinde uçakları örtecek biçimde beyaz lekeler oluşturuyordu.
Elektromanyetik özyönelteçlerle donatılmış füzelerin ortaya çıkışıyla, aktif yanıltma aygıtları ya da çok özel bir ses çıkaran yanıt verici karıştırıcılar yapmak gerekli oldu. Ûzkoruma amaçlı bu karıştırıcıları, chaff denilen pasif yanıltma aygıtlarıyla birlikte kullanmak mümkündü. Teknik alandaki ilerlemeler, ışığa duyarlı kızılötesi özyönelteçlerin gerçekleştirilmesine olanak verdi. Bundan korunmak için de yeterli bir süre, reaktörünkine benzer bir ışık yayan kızılötesi yanıltma aygıtları yapmak gerekir. Füzenin fırlatılışından hemen sonra salıverilen bu aygıtlar füzeleri kendi üzerlerine çekerler.
Aynı biçimde, olası bir füzesavar füzeden korunmak için balistik füze başlıklarında füze atmosfere döndüğü sırada devreye giren yanıltma aygıtları vardır. Bu sistem, füzenin atmosfer dışındaki uçuşu sona erdikten sonra saçılan ve füzeninkine yakın mermi yolları izleyen birçok parçadan oluşur; atmosfere giriş sırasında mermi yolları birbirinden iyice uzaklaşır. Radarların gerçek başlığı saptayamaması için yanıltma aygıtları gerçek başlığa benzer sesler çıkarırlar. Bu durumda aygıtların radar alanları füzelerinkine eşdeğerdir.

YANIŞ a. Yanmak eylemi ve biçimi.

YANITLAYICI sıf. Ruhbil. Skinner'e göre, bir uyartıya yanıt oluşturan bir davranış için kullanılır; "işletici”nin karşıtı.

♦ a. Yanıtlayıcı davranış.

—Radiletiş. Bir radyo alıcısı ve vericisinden oluşan ve bir engelin ya da hareketli bir cismin kimliğinin belirlenmesi için gönderilen bir radar demetine yanıt vermeye yarayan radyosaptama aygıtı.