METRE

a. (fr. mötre; yun. metron, ölçü’ den).
1. Işığın, boşlukta 1/299 792 458 saniyelik bir sürede katettiği yolun uzunluğuna eşit SI uzunluk ölçüsü birimi (sim gesim). [17.Ağırlık ve ölçüler genel konferansı'nın aldığı karar, Paris, ekim 1983.]
2. Uzunlukları ölçmeye yarayan, bir metre uzunluğunda ve genellikle desimetrelere, santimetrelere ve milimetrelere bölünmüş cisim.
3. Metre sistemi, metreyi temel aları ölçü birimlerinin tümü. (Eşanl. METRİK SİSTEM.)

—Metalürj. Modelci metresi, modelciler tarafından kullanılan ve bilinen metreye benzeyen, ancak yapılacak modeli kalıplamada kullanılan metalin çekmesine karşılık gelen miktar kadar bir fazlalığı olan ölçme aleti.

—Ölçbil.

• Metre kare, kenarları 1 metre olan bir karenin alanına eşdeğer SI yüzey ölçüsü birimi (simgesi m2).
• Metre küp, kenarları 1 metre olan bir küpün hacmine eşdeğer SI hacim ölçüsü birimi (simgesi m3).
• Metrede t. DİYOPTRİ'nin eşanlamlısı.
• Bir bölü metre, dalga boyu 1 metre olan tekrenkli bir ışınımın dalga sayısına eşdeğer SI dalga sayısı ölçüsü birimi (simgesi m).
• Çelik şerit metre, yaylı bir çelik şeritten oluşan ve atölyelerde uzunlukları ölçmede kullanılan taksimatlı cetvel.
• Kilogramda metre küp, hacmi 1 metre küp ve kütlesi 1 kilogram olan homojen bir cismin özgül hacmine eşdeğer SI özgül hacim ölçüsü birimi (simgesi m3/kg).
• Saniye karede metre, düzgün değişen bir hareket yapan ve hızı 1 saniyede 1 metre değişen bir cismin ivmesine eşdeğer SI ivme ölçüsü birimi (simgesi m/sn2).
• Saniyede metre, düzgün hareket eden ve 1 saniyede 1 metrelik bir uzunluğu kateden bir cismin hızına eşdeğer SI hız ölçüsü birimi (simgesi m/sn).
• Saniyede metre kare, dinamik akışmazlığı 1 pascal-saniye ve özgül kütlesi metre küpte 1 kilogram olan bir akışkanın kinematik akışmazlığına eşdeğer SI kinematik akışmazlık ölçüsü birimi (simgesi m2/sn).

—ANSİKL. Metre, önceleri Yer meridyenin kırk milyonda birine eşit olarak kabul ediliyordu; tüm ağırlıklar ve ölçüler sistemine temel oluşturmak üzere önce Fransa daha sonra da tüm ülkeler bazılarında isteğe bağlı olarak tarafından benimsendi. 1. Ağırlıklar ve ölçüler genel konferansından (Paris, 1889) ekim 1960’a kadar, iridyumlu platinden uluslararası ilkörneğin üzerine çizilmiş iki koşut çizgi arasındaki 0 °C sıcaklıkta ölçülen uzaklıkla temsil edildi; bu ilkörnek o tarihten bu yana Sövres'deki Breteuil pavyonundadır.
izotopların ayrılması, 1945’ten sonra, o zamana kadar bilinenlerden çok daha basit optik ışınımları elde etmeyi sağladı. Bunlardan biri, kriptonun pratik olarak arı olan 86 numaralı izotopunu içeren bir deşarj lambasının yayımladığı ışınım, 1960 yılında metreyi tanımlamada kullanıldı. Işık girişimleri sayesinde, 1 m'lik bir uzunluğun bu ışınımın dalga boyuyla karşılaştırma yoluyla ölçümü, uluslararası ilkörnekten yararlanarak gerçekleştirilen ölçümden yüz defa daha duyarlı olan milyarda bir kaçlık bir doğrulukla yapılabiliyordu.

Günümüzde uygun biçimde otomatik olarak denetlenen laserlerle daha arı, girişim yoluyla uzunluk ölçümlerine daha uygun ve üretilebilmeleri bir önceki ölçüm tekniğindekinden daha kolay olan görünür ya da kızılaltı ışınımlar elde edilebilmektedir. Bu ışınımlardan kimilerinin frekansları ve aynı zamanda da dalga boyları ölçülmüş ve böylece ışık hızının daha iyi belirlenebilmesi sağlanmıştır.

Böylece metre tanımı için, özel bir ışınımın dalga boyunun değil, herhangi bir ışınımın 1/299 792 458 saniyede aldığı yolun temel alınması daha basit ve daha etkili olmuştur. Bu da ışık hızının, uzlaşım gereği tam olarak c = 299 792 458 m/sn olarak kabul edilmesi demektir.

Metrenin bu tanımını uygulayabilmek için bir ışık vurumu (impulsion) yolunun süresi ölçülebilir; bu, yapay uyduların uzaklığını ölçmek için kullanılan yöntemdir. Aynı zamanda, f frekansı ölçülebilen ve X dalga boyu, olarak tanımlanan ışınımlardan birinin girişimlerinden de yararlanılabilir. Laserler sayesinde bu ölçümler on milyonda birlik bir doğruluğa ulaşabilir ve gelecekte, metrenin tanımında yeni bir değişiklik yapılmaksızın, daha iyi sonuçların alınması beklenebilir.