8A Grubu Elementleri / Asal Gazlar/ Soygazlar

soy gazlar, asal gazlar olarak da bilinir, periyodik tablonun 8 grubunu oluşturan altı kimyasal element.

Helyum(He), neon (Ne), argon(Ar), kripton(Kr), ksenon(Xe) ve radon(Rn) bu grupta yer alır. Soy gazların ilk bulunduğu yıllarda değerliklerinin sıfır olduğu, yani başka elementlerle birleşerek kimyasal bileşik oluşturmadıkları düşünüldüğünden periyodik tabloda 8 grubu olarak tanımlandı. Ama daha sonra bu elementlerin elektron yapıları ayrıntılı biçimde çözümlendi ve bazı soy gazların kimyasal bileşikler oluşturabildiği anlaşıldı. Bu nedenle soy gazların periyodik tabloda Villa grubu olarak dizilmeleri daha uygun olacaktı.

Soy gazların hepsi Yer atmosferinde bulunur ve atom numaraları arttıkça bollukları azalır. Helyum hidrojenden sonra evrende en çok bulunan ikinci elementtir ve evrenin toplam kütlesinin yaklaşık yüzde 25’iııi oluşturur. Helyum ve radon dışındaki soy gazlar başlıca, sıvı havanın ayrımsal damıtılması yoluyla elde edilir.

Soy gazlar normal koşullarda renksiz, kokusuz ve yanmayan gazlardır. Atomları çok kararlı bir elektron yapısına sahip olduğundan elektron alıp vermezler ve başka elementlerle çok ender olarak elektron paylaşırlar. Bu nedenle bazen eylemsiz gaz olarak da adlandırılırlar. Ama 1962’de soy gazların en ağırları olan kripton, ksenon ve radonun, elementler arasında elektron çekme yeteneği en güçlü olan flüorla kimyasal bileşikler oluşturabildiği bulundu. Bu üç soy gaz atomunun en dış kabuğundaki elektronlar daha gevşek tutulduklarından helyum, neon ve argonunkilere göre daha kolayca uzaklaştırılabilirler.
Soy gazların önemli kullanım alanlarından birkaçı tepkin olmamalarına ya da tepkinliklerinin çok düşük olmasına dayanır. Örneğin oksijene karşı ilgileri hiç olmadığından yanmazlar ve bu özellikleri nedeniyle helyumdan balonlarda güvenli bir kaldırma gazı olarak, helyum ve argondan da kesme, kaynak yapma ve metal arıtma gibi işlemlerde eylemsiz gaz atmosferi olarak yararlanılır.

Soy gazlar elektromagnetik ışınımları öbür maddelere göre daha yalın biçimde soğurur ve salarlar. Düşük basınç altında bir cam tüp içindeki soy gazdan elektrik akımı geçirildiğinde gaz parlak bir ışık salar. Bu nedenle çok radyoaktif olan radon dışındaki soy gazlar flüoresan lambalarda ve elektrik panolarında kullanılır. Ayrıca erime ve kaynama noktaları çok düşük olan soy gazlardan kriyojeni (düşük sıcaklıklar fiziği) alanında soğutucu olarak da yararlanılır.