İndira Gandhi

İndira Gandhi,

(Priyadarşini) (d. 19 Kasım 1917, Allahâbad - ö. 31 Ekim 1984, Yeni Delhi, Hindistan),
1966-77 ve 1980-84 arasında başbakanlık yapan Hintli siyasetçi.

Bağımsız Hindistan’ın ilk başbakanı milliyetçi önder Cavaharlal Nehru’nun kızı olan Gandhi, Batı Bengal’deki Visva-Bharati Üniversitesi ile Oxford Üniversitesi’nde öğrenim gördü. 1942’de Hindistan Ulusal Kongresi’nin (INC, Kongre Partisi) üyesi Feroze Gandhi (ö. 1960) ile evlendi.

1955’ten sonra iktidardaki Kongre Partisi’ nin yürütme komitesinde yer aldı. 1959’da parti başkanlığına seçildi. 1964’te Nehru’nun yerine geçen Lal Bahadur Shastri’nin hükümetinde enformasyon ve yayın bakanı oldu. Shastri’nin ani ölümü (Ocak 1966) üzerine, Kongre Partisi’nin sağ ve sol kanatlarının vardığı uzlaşma sonucunda başbakanlığı üstlendi. Ama başbakanlığı sırasında eski bakanlardan Morarci Desai’ nin önderliğindeki sağ kanadın sürekli muhalefetiyle karşılaştı. 1967 seçimlerinde mutlak çoğunluğu sağlayamayınca Desai’yi başbakan yardımcılığına getirmek zorunda kaldı. 1971 seçimlerinde tutucu partilerin oluşturduğu koalisyona karşı ezici bir zafer kazandı.

Seçimlerden kısa süre sonra ayrılıkçı bir ayaklanmanın patlak verdiği Doğu Pakistan’a giren Hindistan birlikleri Pakistan kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Birkaç hafta sonra Doğu Pakistan’da Bangladeş adıyla bağımsız bir devlet kuruldu (Aralık 1971). Bu arada Kongre Partisi’nin ikiye ayrılması nedeniyle Mart 1972’de yapılan genel seçimlerde Gandhi’nin önderliğindeki “Yeni Kongre Partisi” ezici bir zafer kazandı. Yenilgiye uğrayan sosyalist muhalefet Gandhi’yi seçim yasalarını çiğnemekle suçlayarak mahkemeye verdi. Allahâbad Yüksek Mahkemesi’nin Haziran 1975’te aleyhinde karar vermesi üzerine Parlamentodaki koltuğunu yitirme tehlikesiyle karşı karşıya kalan Gandhi, olağanüstü durum ilan ederek siyasi muhaliflerini tutuklattı ve kişisel özgürlükleri kısıtlayan bir dizi yasa çıkardı. 1978 başlarında Kongre Partisinden ayrılarak Hindistan Ulusal Kongresi- İndira (INC-I) adıyla yeni bir parti kurdu. Başbakanlığı sırasında görevini kötüye kullanmakla suçlanarak hakkında dava açılmasına karşın, Kasım 1978’de milletvekili seçilmeyi başardı. Ama bir ay sonra, milletvekillerinin kararıyla Parlamentodan uzaklaştırıldı ve bir hafta hapiste tutuldu.

İktidardaki Canata Partisi (JD) içinde baş gösteren çekişmeler Ağustos 1979’da hükümetin düşmesine yol açtı. Ocak 1980’de yapılan Lok Sabha (Halk Meclisi) seçimlerinde, Gandhi’nin yeni partisi sandalyelerin üçte ikisini kazandı. Yıl boyunca güçlü bir kampanya yürütmüş olan Gandhi, iki bölgeden milletvekili seçilmeyi başardı ve siyasi danışmanlığını üstlenmiş olan oğlu Sancay Gandhi’nin de meclise girmesini sağladı. 14 Ocak’ta yemin ederek başbakanlık görevine başlamasından sonra, kendisinin ve oğlunun aleyhine açılmış bütün davalar da düştü.

Sancay Gandhi’nin Haziran 1980’de bir uçak kazasında ölmesinden sonra ortaya çıkan siyasal tartışmalara karşın hükümet üzerindeki denetimini sürdüren Gandhi, Hindistan’ın Üçüncü Dünya’daki önderlik konumunu güçlendirmeye çalıştı. Aynı dönemde içerde Hindistan’ın siyasi bütünlüğüne yönelik ayaklanmalar ve şiddet eylemleriyle karşı karşıya kaldı. Bazı eyaletler merkezî yönetim karşısında yetkilerini artırmaya çalışırken, başta Sihler olmak üzere çeşitli gruplar da özerklik elde etme amacıyla şiddete başvurmaya başladı. Hindistan birliklerinin Haziran 1984’te Sihlerin kutsal tapmağı olan Amritsar’daki Altın Tapınak’a (Harimandir) saldırmasıyla karışıklıklar doruğuna çıktı. Bu saldırı sırasında 500’e yakın Sih yaşamını yitirdi. Gandhi, bu olaydan beş ay sonra iki Sih militanının açtığı yaylım ateşiyle evinin hemen önünde vurularak öldürüldü.

Gandhi dönemi.

Ekonominin büyük ölçüde bozulduğu bir dönemde Gandhi’nin önderliğinde 1967 seçimlerine giren Kongre Partisi, Halk Meclisi’ndeki 520 sandalyenin ancak 283’ünü alabildi. Eyalet yönetimlerinin ise ancak yarısını elinde tutabildi. Halk Meclisi’nde 44 sandalye kazanan Svatantra ile 35 sandalye elde eden Bharatiya Can Sangh en büyük muhalefet partileri durumuna geldi. Komünistler iki kanada ayrıldıkları için geride kalırken, DMK Madras’ tâki bütün sandalyeleri (25) kazandı.

Seçimlerin ardından parti içindeki bölünmelere karşın toprak reformu ve bankaların devletleştirilmesi gibi radikal önlemleri başarıyla uygulayan Gandhi, Mart 1971’de erken seçime giderek kişisel bir zafer kazandı. 440 bölgede seçime giren Kongre Partisi, Halk Meclisi’ndeki 518 sandalyenin 352’sini elde etti. Kongre Partisi’nden ayrılan gruplar ve Bharatiya Can Sangh dışındaki sağcı partiler tam bir yenilgiye uğradı. DMK iki sandalye yitirdi. Moskova yanlısı olarak bilinen Komünistler sandalye sayısını 25’e, Pekin yanlısı olarak bilinen Hindistan Komünist Partisi ise 23’e çıkardı.

Hindistan aynı yıl içinde Pakistan’la artan sürtüşmeler üzerine SSCB ile bir barış, dostluk ve işbirliği antlaşması imzaladı (Ağustos 1971). Hindistan ve Pakistan’ın kasımda olağanüstü hal ilan etmelerine yol açan sınır çarpışmaları, çok geçmeden açık savaşa dönüştü. Doğu Pakistan’daki (Bangladeş) iç savaştan yararlanarak bu ülkeye müdahale eden Hint birlikleri Dakka’ya kadar ilerledi. Bağımsızlığını ilan eden Bangladeş’ten Mart 1972’de kuvvetlerini çeken Hindistan, bu yeni komşusuna geniş ekonomik yardımda bulunmaya başladı. Haziranda Gandhi ile Pakistan başbakanı Zülfikâr Ali Bhutto’nun yaptığı görüşmeler iki ülke arasındaki gergin ilişkilerin yumuşamasını sağladı.

Gandhi bu tarihten sonra halk arasındaki desteğini yitirmeye başladı. Eski sosyalistlerden G. P. Narayan’ın 1974’te Gandhi’nin baskıcı yönetimine karşı başlattığı kitle gösterileri giderek yaygınlaştı. Haziran 1975’te mahkeme kararıyla Halk Meclisi’ndeki sandalyesi iptal edilen Gandhi, bütün ülkede olağanüstü hal ilan ederek siyasal muhaliflerine karşı geniş kapsamlı tutuklamalara girişti. Basma sert bir sansür uygulayarak grevleri yasadışı ilan etti. Anayasada değişikliklere giderek konumunu güçlendirirken, elinde topladığı geniş yetkilerle enflasyonu durdurmayı ve kamu hizmetlerini düzene sokmayı başardı.

DEVAMI Hindistan (India) ve Hindistan Tarihi