III. Napolyon (Napoleon III)

Napoleon III,

LOUİS-NAPOLEON (1852’ye değin), tam adı CHARLES-LOUİS-NAPOLEON- BONAPARTE
(d. 20 Nisan 1808, Paris - ö. 9 Ocak 1873, Chislehurst, Kent, İngiltere),
1850-52 arasında Fransa cumhurbaşkanı, 1852-71 arasında Fransa imparatoru.

Sürgün yılları.

I. Napoleon’un (Bonaparte) erkek kardeşi ve 1806-10 arasında Hollanda kralı olan Louis Bonaparte ile I. Napoleon’un üvey kızı Hortense’m üçüncü oğluydu. Bonaparte’larm tümü gibi annesi de 1815’te I. Napoleon’un tahttan indirilmesinden sonra ülkeden sürülmüştü. 1830’da papalık yönetimine karşı başarısızlıkla sonuçlanan bir darbe girişimine, 1831’de de Örta İtalya’da kardeşinin öldüğü bir ayaklanmaya katıldı.

I. Napoleon’un tek oğlu olan Reichstadt dükünün ölümünden (1832) sonra Louis- Napoleon kendisini ailesi adına Fransız tahtının vârisi olarak görmeye başladı. “Reveries politiques” (1832; Siyasal Düşler) adıyla yayımladığı kitapçıkta Fransa’ya zafer ve özgürlüğü ancak bir imparatorun verebileceğini ileri sürdü. Napoleon’un yeğeni olarak Fransız ordusunun desteğini alacağı inancıyla 30 Ekim 1836’da bir hükümet darbesi gerçekleştirmek üzere Strasbourg garnizonunu ayaklandırma girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. Kral Louis-Philippe tarafından ABD’ye sürgüne gönderildiyse de 1837’de ölüm döşeğindeki annesinin yanma çağrıldı. 1838’de Fransa’nın baskısı sonucunda İsviçre’den sınır dışı edilince İngiltere’ye yerleşti.

Louis-Napoleon 1839’da “Des idees napoleoniennes”i (Napoleonca Düşünceler) yayımladı ve o sırada ancak romantik bir efsane olan Bonaparte’çılığı siyasi bir ideolojiye dönüştürmeye çalıştı. Ona göre ideoloji ve siyaset, mantıksal düşüncenin olduğu kadar inancın da bir ürünüydü. Tarihin gelişmesini, Tann’mn gönderdiği ve ilerlemeyi temsil eden büyük insanlar gerçekleştiriyordu. I. Napoleon bunlardan biriydi, ama görevini tamamlamasına izin verilmemişti. Düzen ve özgürlüğü, halkın hakları ile otoritenin ilkelerini uyum içinde yaşatacak olan Napoleoncu görüş aynı zamanda sanayi ve ticareti de özendirecekti. 6 Ağustos 1840’ta 56 yandaşıyla birlikte Fransa’da, Boulogne yakınlarında gene başarısızlıkla sonuçlanan yeni bir darbe girişiminde bulundu. Tutuklanarak mahkemeye çıkartıldı ve Ham Şatosu’nda sürekli ikamet cezasına çarptırıldı. Bu dönemde yazdığı birçok kitapçıktan “Extinction du pauperisme” (1844; Yoksulluğun Kökünü Kazımak) kendisine solda da bazı yandaşlar kazandırdı. 25 Mayıs 1846’da kaçmayı başararak İngiltere’ye geçti.

Cumhurbaşkanlığı.

Şubat 1848 Devrimi’ nin patlak vermesi üzerine Paris’e hareket eden Louis-Napoleon geçici hükümet tarafından geri gönderildi. Ama bazı yandaşları küçük bir Bonaparte’çı parti kurarak kendisini Kurucu Meclis’e aday gösterdiler. 4 Temmuz’da dört ilde (departement) seçimi kazanmasına karşın daha uygun koşullar bekleyerek meclis üyeliğini kabul etmedi. Eylüldeki seçimlerde ise beş ilde seçimi kazandı. Paris’e dönüşünden sonra hiç zaman yitirmeden başkanlık seçimlerine hazırlanmaya başladı. Katoliklerle Bourbon hanedanının ve Louis-Philippe’in yandaşlarının kurduğu Düzen Partisi’nin desteğini aldı.

Ulusal zafer anılarıyla Napoleon efsanesini canlandıran Louis-Napoleon, toplumun her kesimine onların çıkarlarını gözetme vaadiyle kendini kabul ettirmeyi başardı. Orta sınıfa ve çiftçilere “düzen” ve “refah”, yoksullara yardım sözü verdi. Aralık 1848’de toplumun her kesiminden oy alarak cumhurbaşkanı oldu. Kısa sürede orduda ve yönetimde bütün kilit noktalara kendi adamlarını getirmeyi başardı. 31 Ekim’de, ilk kez Ulusal Meclis’ten çok kendisine sadık kişilerden oluşan bir hükümet atadı.

Anayasa dört yılını tamamlayan bir cumhurbaşkanın yeniden seçilmesini önlüyordu. Anayasayı değiştirmek için gereken dörtte üç çoğunluğu elde edemeyeceğini anlayan Louis-Napoleon’un 2 Aralık’ta gerçekleştirdiği darbeye yalnız Cumhuriyetçiler karşı çıktı. 4 Aralık’ta, ülkenin pek çok yerinde olduğu gibi Paris’te de sokak çatışmalarında Cumhuriyetçiler yenilgiye uğramıştı. Louis- Napoleon Yasama Meclisi’ni dağıttı, buna karşılık genel oy hakkı tanıyan yeni bir anayasa ilan etti. Yeni anayasanın referandumla kabul edilmesinden cesaret alarak Kasım 1852’de yeni bir referandum yaptı ve Senato’nun imparatorluğun yeniden kurulmasını öngören kararının ardından III. Napoleon adıyla imparator ilan edildi. Ocak 1853’te Kontes Eugenie’yle evlendi.

İmparatorluğu.

III. Napoleon, “makul ölçüde özgürlük” sözü vermiş olmasına karşın, polis devleti yöntemlerini uygulamaya koydu. Bayındırlık yatırımlarını, demiryolu yapımını, kredi kurumlarmın kurulmasını, tarım ve sanayinin gelişmesi için gereken öbür etkinlikleri hızlandırdı. Büyük teknik projeleri hararetle destekledi, mucitleri özendirdi ve modern Paris’in yeniden inşa edilmesine kişisel bir ilgi gösterdi. Öte yandan ekmek fiyatının düşük tutulmasını sağladı, işçiler için sağlık ocaklarının yapımını hızlandırdı ve işçilerle işverenler arasında hakem kurulları oluşturdu. Buna karşılık orta sınıf Louis-Napoleon’u, kendisini sosyalizm tehlikesinden koruyacak biri olarak değerlendirdi.

İmparator iç politikada olduğu gibi dışişlerinde de bütün yetkileri hemen kendi elinde topladı. 1815 Viyana Kongresi’yle oluşturulan ve Fransa’yı küçük düşüren Avrupa sistemini yıkmayı ve Fransa’nın bir kez daha büyük bir güç durumuna gelmesini istiyordu. Milliyetçilik ilkesi doğrultusunda “Avrupa dengesini daha adaletli ve sağlam temeller” üzerinde yeniden kuracak uluslararası bir kongre toplamayı amaçlıyordu.

Kırım Savaşı,

III. Napoleon’a Rusya’nın Akdeniz’e yayılmasını önlemek üzere İngiltere ile bir anlaşma gerçekleştirme olanağını verdi. Barış koşullarının belirlendiği Paris Kongresi’nin ardından Napoleon bir bakıma Avrupa’nın hakemi olmuştu. İtalyan devrimci Felice Orsini’nin suikast girişiminin (Ocak 1858) ardından Avusturya'yı İtalya’dan çıkarmak üzere Piemonte-Sardinya ile birlikte savaşa katıldı. Solferino Çarpışması’m (Haziran 1859) zaferle sonuçlandırdı, ama Alman Konfederasyonu'nun müdahalesinden çekinerek hemen barış imzaladı. Camillo Cavour, zayıf bir federasyon yerine İtalyan birliği talebiyle karşısına çıkınca bunun karşılığında Nice ve Savoie'yı aldı. Öte yandan Çinhindi’nde ve Batı Afrika’da Fransız gücünün yayılmasını hızlandırdı, Süveyş Kanalı’nın yapımını destekledi.

Son yılları.

1856’dan sonra sağlık durumu kötüleşen imparator, iç politikada hoşnutsuzluk ve muhalefet yükselirken, gruplar halinde birbirlerine karşı entrikalar çeviren yakın çevresine bağımlı bir biçimde yaşamını sürdürmeye başladı. 1863'te otoriter eğilimli Eugene Rouher başbakan oldu. Buna karşılık Napoleon, demokratik bir Bonaparte’çılık yanlısı olan amcası Jeröme Bonaparte’ın yardımıyla işçileri kazanmayı denedi. 1861’de Avusturya arşidükü Maximilian’ı Meksika imparatoru olarak önerdiği Latin Amerika serüvenine girişti. Kurulacak And Krallığı’yla ABD’nin Latin Amerika üzerinde artan etkisini dizginlemeyi umuyordu. Ama ABD, İç Savaş biter bitmez Fransa’yı çekilmeye zorladı. 1863'te Avrupa’da büyük devletler, III. Napoleon' un Avrupa’nın yeniden düzenlenmesine ilişkin bir konferans düzenleme önerisini reddettiler.

2 Temmuz 1870’te Prusya kralının akrabası olan bir Hohenzollern prensinin İspanya tahtına aday olduğu duyuldu. Paris bunu, Prusya’nın Fransa nüfuz alanına bir müdahalesi ve ülke güvenliğine yönelik bir tehdit olarak değerlendirdi. III. Napoleon çok sevdiği gizli diplomasi yollarını kullanarak, Hohenzollern prensinin adaylıktan vazgeçmesinde önemli rol oynadı. Ama savaş yanlılarının etkisinde kalarak, Hohenzollern prensinin adaylığının bir daha asla gündeme gelmemesini talep ederek Prusya’yı küçük düşürmeye çalıştı. Sonunda 19 Temmuz’da savaş patlak verdi. Hasta imparator Sedan Çarpışması sırasında birliklerinin arasında can verme arzusuna erişemeden 2 Eylül’de teslim oldu. İmparatorluktan indirildi ve 4 Eylül’de Fransa’da Üçüncü Cumhuriyet ilan edildi. Almanlar tarafından serbest bırakılan Napoleon İngiltere’ye gitti. Orada teknolojik ve toplumsal sorunları inceledi, çeşitli yayınlarla siyasal çizgisini savundu, hatta yeniden tahta çıkmak için Fransa’ya dönmeyi bile düşündü. Geçirdiği bir ameliyattan sonra öldü.

III. Napoléon

(1808 Paris-1873 Chislehurst/Kent),
Fransız imparatoru.

Louis Napoléon adıyla da tanınır. Napoléon Bonaparte'ın kardeşi Louis Bonaparte'ın oğludur. Napoléon Bonaparte'ın iktidardan düşmesinden sonra İsviçre'de yaşadı. İtalyan Karbonari Cemiyeti'ne girdi. II. Napoléon'un ölümünden sonra kendini Bonaparte ailesinin vasisi ilân etti. Fransa'da iktidarı ele geçirmek için bazı girişimleri olduysa da başaramadı ve hapsedildi; ancak 1846'da İngiltere'ye kaçmayı başardı. 1848 Devrimi üzerine tekrar Fransa'ya döndü.

Kurucu Meclis'e üye seçildi. Amcasının ününden ve Fransız burjuvazisinin işçi hareketleri karşısında kapıldığı dehşetten yararlanarak cumhurbaşkanı seçildi. 1852'de bir hükümet darbesiyle anayasayı değiştirerek kendini imparator ilân ettirdi. Fransa'da diktatörlük yönetimi kurdu; basını sıkı bir denetim altına aldı. Devri, Fransa'da kapitalizmin ve sömürgeciliğin geliştiği bir dönemdir. İmparatorluğu döneminde, Kırım Savaşı gibi büyük savaşlar oldu. Fransa, Çinhindi'nde ve Afrika'da sömürge savaşlarına girdi, buralarda büyük sömürgeler elde etti. Ancak 1870 Alman-Fransız Savaşı'nda, Sedan'da ağır bir yenilgiye uğrayıp ordusuyla birlikte Almanlara teslim olunca imparatorluktan azledildi ve Fransa'da III. Cumhuriyet ilân edildi. III. Napoléon, İngiltere'ye çekildi ve orada öldü.