Ziyaretçi
bilen birisi vr mıı asya hun devletini siyasal özellikleri
BÜYÜK HUN DEVLETİ (ASYA HUN DEVLETİ)
Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18.000.000 km2).
Başkent: Ötüken
Kurucusu: Hunlar’ın bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır (Tuman). Teoman M.Ö.220 tarihinde
Hun devletini kurdu.
Yükselmesi: Teoman’dan sonra yerine oğlu Mete (Mau-cun) geçti.(M.Ö 209)Onun teşkilatçılığı sayesinde devlet kuvvetlenmiş ve genişlemiştir. Mete, Hunlar arasında birliği sağladıktan sonra Moğolları ve diğer kavimleri itaat altına almıştır.
Mete, Çinlileri de vergiye bağlamıştı.
Not: Mete Han; Devleti en geniş sınırlarına ulaştırmıştır, tüm Türkleri tek bir bayrak altında toplamış, orduyu onlu sisteme göre düzenlemiştir.
UYARI: Mete Han, Çinin kalabalık bir nüfusa sahip olmasından dolayı burayı işgal edip yerleşmenin Türkleri asimile edeceğini düşünerek vergiye bağlamayı tercih etmiştir.
Zayıflaması: Mete Han’dan sonra yerine oğlu Ki-ok geçti. Ki-ok’un Çinli bir prensesle evlenmesi ve devletin ileri gelenlerin Çin ipeklerine düşkün olmaları, lükse dalmaları nedeniyle devlet zayıfladı. Bu durum Çinlilerin Hun devleti üzerindeki etkilerini artırdı.
Yıkılışı: Nihayet Hun devleti MÖ: 58 yılında güney ve batı Hunları olmak üzere ikiye ayrıldılar. Batı Hunları MÖ: 35 yılında Çinlerin egemenliğine girdi.
M.S:48 yılında güney Hunlar, kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrıldılar. Kuzey Hunları M.S.150 yılında Sien-pi’ler tarafından yıkıldı. Güney Hunları ise M.S.220’da Çin egemenliğine girdi.
Not: Kuzey Hunlarından bir grup, Çin egemenliğine girmektense göç etmeyi tercih ederek Avrupa’ya gittiler.
UYARI: 1- Çinliler ile Türkler arasındaki mücadelenin temel konusu ipek yolunun egemenliğidir.
2- Hunlar, tarihte ilk defa bütün Türkler’i tek bir bayrak altında toplamışlardır.
3- 3- Hunlarla ilgili ilk bilgiler, MÖ: 318 yılında Çin ile yapılan bir antlaşmaya dayanmaktadır.
4- 4- Çinliler, Hun akınlarını durdurmak için MÖ:214 yılında Çin Seddini yaptılar.
5- 5- Mete Han ilk defa orduda onlu sistemini oluşturdu.
6- 6- Türklerin bilinen ilk teşkilatlı devletidir.
Büyük Hun İmparatorları :
Asya Hun Devleti’nin Yıkılışının Nedenleri
·Kardeşler arasında taht kavgaları
·Mete’den sonra tahta geçen hükümdarların yetersiz olmaları
·İpek yolunun Çinlilerin eline geçtikten sonra Hunların ekonomik yönden zayıflaması
·Çin entrika ve baskılarının etkisi
·Hun devlet adamlarının Çinli Prenseslerle evlenme merakları ve lükse olan düşkünlükleri
Büyük Hun Devleti'nin batıya uzantısı olan devlettir. M.S. 48 - 216.
Kurucusu : PANU.
Kapladığı Alan : Batı Türkistan illeri üzerinde kurulmuştur.
MÖ: 220-MS: 220
Kurulduğu Yer: Hunlar, Orhun-Selenga ırmakları ve Ötüken bölgesinde yaşamışlardır.Sponsorlu Baglantilar
Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18.000.000 km2).
Başkent: Ötüken
Kurucusu: Hunlar’ın bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır (Tuman). Teoman M.Ö.220 tarihinde
Hun devletini kurdu.
Yükselmesi: Teoman’dan sonra yerine oğlu Mete (Mau-cun) geçti.(M.Ö 209)Onun teşkilatçılığı sayesinde devlet kuvvetlenmiş ve genişlemiştir. Mete, Hunlar arasında birliği sağladıktan sonra Moğolları ve diğer kavimleri itaat altına almıştır.
Mete, Çinlileri de vergiye bağlamıştı.
Not: Mete Han; Devleti en geniş sınırlarına ulaştırmıştır, tüm Türkleri tek bir bayrak altında toplamış, orduyu onlu sisteme göre düzenlemiştir.
UYARI: Mete Han, Çinin kalabalık bir nüfusa sahip olmasından dolayı burayı işgal edip yerleşmenin Türkleri asimile edeceğini düşünerek vergiye bağlamayı tercih etmiştir.
Zayıflaması: Mete Han’dan sonra yerine oğlu Ki-ok geçti. Ki-ok’un Çinli bir prensesle evlenmesi ve devletin ileri gelenlerin Çin ipeklerine düşkün olmaları, lükse dalmaları nedeniyle devlet zayıfladı. Bu durum Çinlilerin Hun devleti üzerindeki etkilerini artırdı.
Yıkılışı: Nihayet Hun devleti MÖ: 58 yılında güney ve batı Hunları olmak üzere ikiye ayrıldılar. Batı Hunları MÖ: 35 yılında Çinlerin egemenliğine girdi.
M.S:48 yılında güney Hunlar, kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrıldılar. Kuzey Hunları M.S.150 yılında Sien-pi’ler tarafından yıkıldı. Güney Hunları ise M.S.220’da Çin egemenliğine girdi.
Not: Kuzey Hunlarından bir grup, Çin egemenliğine girmektense göç etmeyi tercih ederek Avrupa’ya gittiler.
UYARI: 1- Çinliler ile Türkler arasındaki mücadelenin temel konusu ipek yolunun egemenliğidir.
2- Hunlar, tarihte ilk defa bütün Türkler’i tek bir bayrak altında toplamışlardır.
3- 3- Hunlarla ilgili ilk bilgiler, MÖ: 318 yılında Çin ile yapılan bir antlaşmaya dayanmaktadır.
4- 4- Çinliler, Hun akınlarını durdurmak için MÖ:214 yılında Çin Seddini yaptılar.
5- 5- Mete Han ilk defa orduda onlu sistemini oluşturdu.
6- 6- Türklerin bilinen ilk teşkilatlı devletidir.
Büyük Hun İmparatorları :
- Yabgu Teoman - Karahan (Tou-Man Tovman) (?-M.Ö. 209)
- Mete Bagatır (M.Ö. 209 - Ö. 174)
- Lao - Şang (M.Ö. 174 - 161)
- Çun - Çen Yabgu (Kün) (161 - 126)
- İ-Çin-Hsien (İçihise) Yabgu (M.Ö.126 -114)
- Wu-Weri (Uvey) Yabgu (M.Ö. 114 - 105)
- Wu-Şih-Lu-Erh (U-Su-Liu-Usilu) Yabgu (M.Ö. 105 - 102)
- Çü-Li-Hu (Hiü-Li-Hu-Güylihu) Yabgu (M.Ö. 102 - 101)
- Çü-Ti-Hu (Tsie-Ti-Heu-Tsüydiheu) Yabgu (M.Ö. 101 - 96)
- Hu-Lu-Ku-(Hu-Lo-Ku = Hulugu) Yabgu (M.Ö. 96 - 85)
- Khuandi Yabgu (M.Ö. 85 - 68)
- Khuyluy Yabgu (M.Ö. 68 - 60)
- Uven-Güydi Yabgu (M.Ö. 560 - 58)
- Khukhasie Yabgu (M.Ö. 58 - 56)
- Çiçi Yabgu (M.Ö. 56 - 36)
- Joti Yabgu (M.Ö. 31 - 20)
- Seuse - Joti Yabgu (M.Ö. 20 - 12)
- Çeya - Joti Yabgu (M.Ö. 12 - 8)
- Üçjolu - Joti Yabgu (M.Ö. 8 - M.S. 13)
- Uluyjoti Yabgu (13 - 18)
- Şikao-Joti Yabgu (18 - 46)
- Vutatiho Yabgu (46)
- Panu Yabgu (46 - 83)
- Sanmuldutzu Yabgu (83 - 84)
- Yuliu Yabgu (84 - 89)
- Yuçukien Yabgu (89 - 93)
- Ankuo Yabgu (93 - 94)
- Tingtoşi - Suyheuti Yabgu (94 - 98)
- Vanşiçi - Suyti Yabgu (98 - 124)
- Vuçihu - Şihço Yabgu (124 - 127)
- Tejoşi - Suytsieu Yabgu (127 - 140)
- Çenieu Yabgu (140 - 143)
- Hulanjoşi Suytsieu Yabgu (143 - 147)
- İlingşi - Suytsieu Yabgu (147 - 172)
- Totejoşi - Suytsieu Yabgu (172 - 177)
- Huçing Yabgu (177 - 179)
- Kiangkiu Yabgu (179 - 188)
- Teçişi - Suyheu Yabgu (188 - 195)
- Huçutsiuen Yabgu (195 - 2
Asya Hun Devleti’nin Yıkılışının Nedenleri
·Kardeşler arasında taht kavgaları
·Mete’den sonra tahta geçen hükümdarların yetersiz olmaları
·İpek yolunun Çinlilerin eline geçtikten sonra Hunların ekonomik yönden zayıflaması
·Çin entrika ve baskılarının etkisi
·Hun devlet adamlarının Çinli Prenseslerle evlenme merakları ve lükse olan düşkünlükleri
BATI HUN İMPARATORLUĞU
Büyük Hun Devleti'nin batıya uzantısı olan devlettir. M.S. 48 - 216.
Kurucusu : PANU.
Kapladığı Alan : Batı Türkistan illeri üzerinde kurulmuştur.