Asya Hun Devleti'nin siyasi özellikleri nedir? - Sayfa 5

BÜYÜK HUN DEVLETİ (ASYA HUN DEVLETİ)
MÖ: 220-MS: 220


Kurulduğu Yer: Hunlar, Orhun-Selenga ırmakları ve Ötüken bölgesinde yaşamışlardır.
Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18.000.000 km2).


Başkent: Ötüken
Kurucusu: Hunlar’ın bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır (Tuman). Teoman M.Ö.220 tarihinde
Hun devletini kurdu.
Yükselmesi: Teoman’dan sonra yerine oğlu Mete (Mau-cun) geçti.(M.Ö 209)Onun teşkilatçılığı sayesinde devlet kuvvetlenmiş ve genişlemiştir. Mete, Hunlar arasında birliği sağladıktan sonra Moğolları ve diğer kavimleri itaat altına almıştır.
Mete, Çinlileri de vergiye bağlamıştı.

Not: Mete Han; Devleti en geniş sınırlarına ulaştırmıştır, tüm Türkleri tek bir bayrak altında toplamış, orduyu onlu sisteme göre düzenlemiştir.


UYARI: Mete Han, Çinin kalabalık bir nüfusa sahip olmasından dolayı burayı işgal edip yerleşmenin Türkleri asimile edeceğini düşünerek vergiye bağlamayı tercih etmiştir.


Zayıflaması: Mete Han’dan sonra yerine oğlu Ki-ok geçti. Ki-ok’un Çinli bir prensesle evlenmesi ve devletin ileri gelenlerin Çin ipeklerine düşkün olmaları, lükse dalmaları nedeniyle devlet zayıfladı. Bu durum Çinlilerin Hun devleti üzerindeki etkilerini artırdı.
Yıkılışı: Nihayet Hun devleti MÖ: 58 yılında güney ve batı Hunları olmak üzere ikiye ayrıldılar. Batı Hunları MÖ: 35 yılında Çinlerin egemenliğine girdi.
M.S:48 yılında güney Hunlar, kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrıldılar. Kuzey Hunları M.S.150 yılında Sien-pi’ler tarafından yıkıldı. Güney Hunları ise M.S.220’da Çin egemenliğine girdi.
Not: Kuzey Hunlarından bir grup, Çin egemenliğine girmektense göç etmeyi tercih ederek Avrupa’ya gittiler.


UYARI: 1- Çinliler ile Türkler arasındaki mücadelenin temel konusu ipek yolunun egemenliğidir.
2- Hunlar, tarihte ilk defa bütün Türkler’i tek bir bayrak altında toplamışlardır.

3- 3- Hunlarla ilgili ilk bilgiler, MÖ: 318 yılında Çin ile yapılan bir antlaşmaya dayanmaktadır.
4- 4- Çinliler, Hun akınlarını durdurmak için MÖ:214 yılında Çin Seddini yaptılar.
5- 5- Mete Han ilk defa orduda onlu sistemini oluşturdu.
6- 6- Türklerin bilinen ilk teşkilatlı devletidir.


Büyük Hun İmparatorları :

* Yabgu Teoman - Karahan (Tou-Man Tovman) (?-M.Ö. 209)
* Mete Bagatır (M.Ö. 209 - Ö. 174)
* Lao - Şang (M.Ö. 174 - 161)
* Çun - Çen Yabgu (Kün) (161 - 126)
* İ-Çin-Hsien (İçihise) Yabgu (M.Ö.126 -114)
* Wu-Weri (Uvey) Yabgu (M.Ö. 114 - 105)
* Wu-Şih-Lu-Erh (U-Su-Liu-Usilu) Yabgu (M.Ö. 105 - 102)
* Çü-Li-Hu (Hiü-Li-Hu-Güylihu) Yabgu (M.Ö. 102 - 101)
* Çü-Ti-Hu (Tsie-Ti-Heu-Tsüydiheu) Yabgu (M.Ö. 101 - 96)
* Hu-Lu-Ku-(Hu-Lo-Ku = Hulugu) Yabgu (M.Ö. 96 - 85)
* Khuandi Yabgu (M.Ö. 85 - 68)
* Khuyluy Yabgu (M.Ö. 68 - 60)
* Uven-Güydi Yabgu (M.Ö. 560 - 58)
* Khukhasie Yabgu (M.Ö. 58 - 56)
* Çiçi Yabgu (M.Ö. 56 - 36)
* Joti Yabgu (M.Ö. 31 - 20)
* Seuse - Joti Yabgu (M.Ö. 20 - 12)
* Çeya - Joti Yabgu (M.Ö. 12 - 8)
* Üçjolu - Joti Yabgu (M.Ö. 8 - M.S. 13)
* Uluyjoti Yabgu (13 - 18)
* Şikao-Joti Yabgu (18 - 46)
* Vutatiho Yabgu (46)
* Panu Yabgu (46 - 83)
* Sanmuldutzu Yabgu (83 - 84)
* Yuliu Yabgu (84 - 89)
* Yuçukien Yabgu (89 - 93)
* Ankuo Yabgu (93 - 94)
* Tingtoşi - Suyheuti Yabgu (94 - 98)
* Vanşiçi - Suyti Yabgu (98 - 124)
* Vuçihu - Şihço Yabgu (124 - 127)
* Tejoşi - Suytsieu Yabgu (127 - 140)
* Çenieu Yabgu (140 - 143)
* Hulanjoşi Suytsieu Yabgu (143 - 147)
* İlingşi - Suytsieu Yabgu (147 - 172)
* Totejoşi - Suytsieu Yabgu (172 - 177)
* Huçing Yabgu (177 - 179)
* Kiangkiu Yabgu (179 - 188)
* Teçişi - Suyheu Yabgu (188 - 195)
* Huçutsiuen Yabgu (195 - 2



Asya Hun Devleti’nin Yıkılışının Nedenleri

·Kardeşler arasında taht kavgaları
·Mete’den sonra tahta geçen hükümdarların yetersiz olmaları
·İpek yolunun Çinlilerin eline geçtikten sonra Hunların ekonomik yönden zayıflaması
·Çin entrika ve baskılarının etkisi
·Hun devlet adamlarının Çinli Prenseslerle evlenme merakları ve lükse olan düşkünlükleri


BATI HUN İMPARATORLUĞU

Büyük Hun Devleti'nin batıya uzantısı olan devlettir. M.S. 48 - 216.

Kurucusu : PANU.

Kapladığı Alan : Batı Türkistan illeri üzerinde kurulmuştur.

Kaynak: Asya Hun Devleti'nin siyasi özellikleri nedir?

nolur asya hun imparatorlugunun siyasi üzelikleri

Büyük Hun İmparatorluğu ya da Asya Hun İmparatorluğu , MÖ 220'de yaşamış eski Türkçede Kun, Çince Hiung-nu, batı dillerinde Hun adıyla geçen Türk devleti.[2][3][4] Hun İmparatorluğu'nu Türkboyları kurmuş, yönetmiş; Türk kültürü devlete şeklini vermiştir.[5]

Hiung-nu adına ilk olarak MÖ 318 yılında Çin ile yapılan Kuzey Şansi Savaşı'nda ve bunun sonucunda yapılan anlaşmada rastlanmaktadır. Hiung-nular günümüzünMoğolistan bölgesinde; Çin'in kuzeybatısında yaşamlarını sürdürmekteydiler. Bilinen ilk imparatorları Teoman'dır. En büyük imparatorları ise, Mete'dir. Çinliler önüne geçemedikleri Hiung-nu'ların saldırılarının ardından MÖ 214 yılında Çin Seddi'ni inşa etmek zorunda kalmıştır. Bu yapı günümüzde halen bir dünya harikası olarak kabul edilmektedir. Ming Hanedanı döneminde de yenilenen büyük duvarın birçok kısmı sağlamlığı ile günümüzde hala ayakta kalmıştır. Doğu Hiung-nular en parlak dönemini Mete zamanında yaşamıştır.
Kuruluşu hakkında kesin bilgiler yoktur. MÖ 220 yılında Teoman tarafından kurulduğu kabul edilir. Teoman'dan sonra devleti büyük bir imparatorluk haline getiren Mete'dir. Mete, İpek Yolu'na egemen olmak için Çin ile savaşmıştır. MÖ 200yıllarında Çin'i yenilgiye uğratarak vergiye bağlamıştır. MÖ 187 yılında başında Ka-o-ti'nin bulunduğu Çin İmparatorluk Ordusu'nu, Pa-i-Teng Seferi'nde on tümenden oluşan (yüz bin kişiye tekabül eder) disiplinli ve düzenli ordusuyla yenilgiye uğratmıştır. Bu Çin ordusunun sayısının bazı kaynaklarda iki yüz bin bazı kaynaklarda ise otuz beş tümen yani üç yüz elli bin olduğu yazmaktadır. Mete devrinde Sibirya, Çin Denizi, Japon Denizi ve Hazar Denizi arasında kalan tüm topraklara hakim olunmuştur.

Asya Hun Devletinin coğrafi sınırları ve komşuları bugünkü Çin ve Moğolistan toprakları üzerinde yer almaktadır . Güneyde bugünkü Çin , Tibet ve kuzeyde ise Moğolistan yer almaktadır . Moğolistan bilindiği gibi , denize ya da sulara tamamen kapalı bir ülkedir bugün . Tarihte ise Osmanlı zamanında bilindiği gibi Anadolu'ya kadar ilerlemişlerdir .
M . Ö . 3 . Yüzyıldan itibaren batıda Kafkaslara kadar çok geniş imparatorluk topraklarına sahiptiler . Güney Sibirya batı Mançurya ve iç Moğolistan ile Gansu ve Xinjiang gibi Çin eyaletlerine kadar yayıldılar . Hunlar internette Xiongnu olarak anılan başlıklarda bulunabilir . Xiongnu kavminin yaşam biçimine baktığımızda göçebe hayatı özelliğini taşıyan eski Türklere tıpatıp uymaktadır .
Asya Hun Devleti Ekonomisi
Asya Hun Devletinin ekonomisiyle ilgili elde fazla bilgi olmamakla birlikte , Kuzey Hun Bölgesinin Güney Hun Devletine göre çok daha güçlü olduğu bilinmektedir . Güney Hun Devleti , ekonomide hemen hemen tümüyle Kuzeye bağlı bulunmaktaydı . Ekonomi ise göçebe toplumlardaki ekonomik temele dayanmaktaydı . Göçebe toplumların en büyük karakteri tek bir yerde barınılmaması mevsimsel değişikliklere göre yer değiştirmedir . Ekonominin hemen hemen tümüyle Hayvancılık ve buna bağlı tarıma bağlı olduğu söylenebilir . Hayvancılık küçükbaş ve büyükbaş olmak üzere iki şekilde yapılmaktaydı . Hayvancılığın egemen olduğu yerlerde yetiştirilen tarım ürünlerinin Asya Hun Devletinde de egemen olduğunu tahmin etmek mümkün .

Asya Hun Devleti Kültürü

Asya Hun Devletinde Göçebe kültürü ( nomadic culture ) egemendir . Göçebe Kültüründe topluluklar çöllük ya da Kış koşullarının ağır olduğu bir yerden diğerine sürekli Göç ederler . 3 farklı türde göçebelik kültürü hakimdir . Avcı temelli göçebelik , çiftçilik ve karma . Avcı temelli göçebelikte yaşam ve hayvanların yetiştirilmesinde gerekli bitkiler ve yiyecekler direk doğadan elde edilir . Örneğin , koyunların otlatılması sırasında dolaysız olarak doğal kaynaklar ( çimenlik meralar , Dağ etekleri vs ) kullanılır . Göçebelikte at en önemli unsurlardandır . At hem göç esnasında taşıma hem de avlanma vs amaçlı kullanılmaktadır . O zamanki koşullarda en önemli savaş araçlarının başında gelir . İkinci türde göçebe toplumlarında çiftçilik hakimdir . Yani doğadan direk temin etme yerine hayvanların ve alienin yiyecekleri ekilerek üretilerek temin edilir . Kuzey ve Güney Hun Devleti arasında karşılaştırma yapıldığında Güneyin Kuzeye bağlılığından yola çıkarak Kuzeyin daha gelişmiş göçebe kültürünü taşıdığını söylemek mümkün olabilir . Çiftçilik kültürüne sahip toplumlar göç sırasında ürünleri de taşıma durumundadırlar . Üçüncü türde ise daha gelişmiş bir Kültür hakim olup bugünkü yerleşik hayata geçiş sürecini barındırır .

BENDE SİYASİYİ BULAMADIMMMM

orta asyanın siyasal özelliği lütfen çok acilll