TİP - Türkiye İşçi Partisi
VIP VIP Üye
Türkiye İşçi Partisi
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & Vikipedi
Kuruluşu
13 Şubat 1961'de, 1961 Anayasasının getirdiği demokratik ortamda, 12 sendikacı'nın İstanbul Valiliğine verdikleri bildirimle kurulmuştur. Kurucular, Şaban Yıldız, Kemal Sülker, Kemal Türkler, İbrahim Güzelce, Ali Demir, İbrahim Denizcier, Adnan Ardan, Avni Erakalın, Kemal Nebioğlu, Hüseyin Uslubaş, Ahmet Muslu ve Salih Özkarabaydır. Parti 1961 seçimlerine katılamadı.
Artun ÜNSAL'ın kitabında (2002) Kurucular şöyle geçmektedir:
1962 yılında kurucular, işçi sınıfı ile aydınları buluşturmak hedefiyle ve yaşadıkları tıkanıklığı aşmak için, aydınları partiye çağırdılar. Mehmet Ali Aybar, Behice Boran, Adnan Cemgil, Nazife Cemgil, Cemal Hakkı Selek, Yunus Koçak, Fethi Naci ve daha birçok aydın partiye üye oldular. Kurucu genel başkanı sendikacı olan Avni Erakalın'dı. Kurucular Doç. Dr. Mehmet Ali Aybar'a genel başkanlık önerdiler. Böylece Mehmet Ali Aybar genel başkan oldu. Türkiye Sosyalist Partisi mayıs 1962'de TİP'e katıldı. Kasım 1962'de Ahmet Muşlu ile Saffet Göksüzoğlu partiden ayrıldılar. Şubat 1963'de bağımsız senatör Niyazi Ağırnaslı ve kontenjan senatörü Esat Çağa TİP'e girdi.
TİP'in görüşleri basında Vatan ve Öncü gazetelerinde destek buldu. Yayın organı Sosyal Adalet sıkıyönetimde kapatıldı. Yön dergisi TİP'i desteklemedi.
1963 yerel seçiminde parti 9 ilde 36.000 oy aldı. 1964 senato yenileme seçimlerine YSK kararıyla katılamadı. Diğer partilere yapılan Hazine yardımı TİP'e yapılmadı.
Sosyalist milletvekilleri
TİP, 1965 seçimlerinde, 54 ilde, %3 oy alarak TBMM'ye 15 milletvekili göndermeyi başardı: Mehmet Ali Aybar, Rıza Kuas, Muzaffer Karan, Tarık Ziya Ekinci,Sadun Aren, Yahya Kanbolat, Cemal Hakkı Selek, Adil Kurtel, Behice Boran, Yunus Koçak, Şaban Erik, Yusuf Ziya Bahadınlı, Ali Karcı, Kemal Nebioğlu, Çetin Altan. Partide Mihri Belli'nin Milli Demokratik Devrim grubu yenilgiye uğradı. TİP, anayasa mahkemesinden 141 ve 142. maddelerin iptalini istedi, mahkeme 1 oy farkla bunu reddetti. Parti düşünce özgürlüğünden yanaydı, NATO ve Ortak Pazar'a karşıydı.
1966 Senato kısmi seçimlerinde de bir senatörlük sağlayarak (Fatma Hikmet İşmen) TBMM grubunu 16 üyeye çıkarmıştır. Çetin Altan'ın da aralarında olduğu bu milletvekilleri etkili bir muhalefet görevi üstlendiler. Bu durum, Türkiye'de temsili demokrasinin gelişiminde bir dönüm noktasıdır. Derhal gerekli düzenlemeler yapılıp bu tür muhalefetlerin meclisteki varlığı önlenmiş ve seçim barajları sayesinde mecliste yalnızca yüksek hazine desteklerinden yararlanan büyük partilerin temsil edilmesi garanti altına alınmıştır. Ayrıca varolan milletvekilleri de bastırılmak için çeşitli yöntemler denenmiş, fiziksel saldırı (Çetin Altan'ı dövme girişimi) yanı sıra dokunulmazlığın kaldırılması gibi hukuki saldırılar da yürürlüğe sokulmuştur. Bu sonuncu girişim Anayasa Mahkemesi tarafından reddedilmiş, ancak seçim barajları TİP'in sonraki dönemlerde bir temsilinin olmamasını sağladığı gibi karmaşıklaşıp ağırlaşarak günümüzde de sürmektedir.
1968 Haziran yenileme seçiminde TİP oylarını artırdıysa da senatörlük kazanamadı. Ancak yerel seçimde Yozgat Bahadın'da belediye seçimini kazandı. Bu yıl TİP'e yapılan saldırılar şiddete dönüştü ve Vedat Demircioğlu öldürüldü. Parti içindeki görüş ayrılıklarında Mehmet Ali Aybar'ın tam bağımsız, insancıl sosyalizm görüşüyle, Behice Boran'ın Emek grubunun görüşü arasında tartışma çıktı. Aybar istifa etti, sonra geri getirildi.
Boran-Aren dönemi
1968’de Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya’yı işgali partiyi ikiye böldü. Aybar işgali destekleyen Behice Boran ve arkadaşlarına tepki gösterdi ve 1969'da genel başkanlıktan istifa etti. 1969 seçimlerinde de %3 oy almasına rağmen, TİP'in önünün kesilmesi için seçim kanununun değişmiş olması nedeniyle ancak 2 milletvekilliği (Mehmet Ali Aybar ve Rıza Kuas) kazanabildi. Şubat 1971'de Aybar parti üyeliğinden de istifa etti. Parti içinde MDD, ASD, PDA, Emek grupları arasında ayrılmalar yaşandı. 1971'de faşizme hayır kampanyası yapıldı.
12 Marttan sonra
12 Mart 1971 muhtırası sonrasında 21 Temmuz TİP kapatıldı. Liderleri tutuklandı, 15 yıla kadar değişen hapis cezaları aldı. Bir kısmı 1974 affıyla serbest kaldı. 1975 yılında Genel başkan Behice Boran önderliğinde yeniden örgütlendi ancak etkili olamadı. 1977'de TİP %0,1 oy oranıyla sadece 20.000 oy alabilmiştir. 1979 senato yenileme seçiminde ise 33.000 oy aldı, SDP, TBP, TSİP'in gerisinde kaldı.
Türkiye İşçi Partisi`nden 2. Kongrede Troçkist suçlamasıyla ihraç edilen Yalçın Küçük, Metin Çulhaoğlu, İlhan Akalın, Mesut Odman (Odabaşı) ve çevresi Eylül 1979`da Sosyalist İktidar dergisini çıkarmaya başlanmıştır.
12 Eylülden sonra
12 Eylül 1980 darbesiyle TİP kapatıldı. 1987 yılında TİP, TKP ile birleşerek Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) adını aldı. Bu parti daha sonra kapatıldı. Bu partinin kadrolarının bir kısmı daha sonra ÖDP ve TKP'ye katıldı.
Yeniden Kuruluşu
Türkiye İşçi Partisi (TİP) adını taşıyan bir örgüt 3 Şubat'ta Ankara Kızılay'da bir iş hanının 2. katında yeniden kuruldu. Kurucular Kurulu üyesi Muharrem Soydemir, sol bir parti kurma amacıyla TİP'i tekrar kurduklarını, ancak şu aşamada örgütlenme çalışmaları yürütmediklerini, seçimlere girmek gibi bir niyetlerinin de olmadığını, henüz onunla ilgili bir çalışmamız yok şu aşamada diyerek açıkladı.
İçişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği'ne verilen kuruluş dilekçesinde kurucular kurulunda 8 kişi yer aldı. Partinin kurucu isimleri sırasıyla Muharrem Soydemir, Coşkun Arslan, Ahmet Arslan, Bircan Özdemir Bulut, Süzen Ertürk, Mihriban Tatar, Halil Yapağlı ve Feyzi Tam oldu. Dilekçede kurucu genel başkan olarak bir isim bildirilmedi.
MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & Vikipedi
Sponsorlu Bağlantılar
Türkiye İşçi Partisi
(TİP), siyasî parti. On iki sendikacı tarafından 12 Şubat 1961'de İstanbul'da kuruldu. İlk genel başkan Avni Erakalın'ın ardından Mehmet Ali Aybar genel başkan oldu (1962). Partinin amacı, tüzüğünde "Türk işçi sınıfının ve onun demokratik öncülüğü etrafında toplanmış bütün emekçi sınıf ve tabakaların kanun yolundan iktidara yürümesi" olarak açıklanıyordu.
Katıldığı ilk genel seçimlerde (1965) geçerli oyların %3'ünü aldı ve 15 milletvekili kazandı. 1969 genel seçimlerinde oyların %2,7'sini toplamakla birlikte, seçim yasasında yapılan değişikliklerden ötürü 2 milletvekilliği elde etti. Parti içindeki görüş ayrılıkları sonucunda Mehmet Ali Aybar genel başkanlıktan çekildi (1969).
Sırasıyla Mehmet Ali Aslan (Kasım 1969), Şaban Yıldız (Ocak 1970) ve Behice Boran (Ekim 1970) genel başkan oldular. 12 Mart Muhtırası (1971) ardından, parti kapatıldı (Temmuz 1971) Behice Boran ve çeşitli düzeylerde partililer tutuklandı. Dört yıl kapalı kaldıktan sonra, 1 Mayıs 1975'te Behice Boran'ın genel başkanlığında yeniden kuruldu. 12 Eylül Harekâtı'ndan (1980) sonra, tüm siyasî partilerle birlikte Türkiye İşçi Partisi de kapatıldı.
Katıldığı ilk genel seçimlerde (1965) geçerli oyların %3'ünü aldı ve 15 milletvekili kazandı. 1969 genel seçimlerinde oyların %2,7'sini toplamakla birlikte, seçim yasasında yapılan değişikliklerden ötürü 2 milletvekilliği elde etti. Parti içindeki görüş ayrılıkları sonucunda Mehmet Ali Aybar genel başkanlıktan çekildi (1969).
Sırasıyla Mehmet Ali Aslan (Kasım 1969), Şaban Yıldız (Ocak 1970) ve Behice Boran (Ekim 1970) genel başkan oldular. 12 Mart Muhtırası (1971) ardından, parti kapatıldı (Temmuz 1971) Behice Boran ve çeşitli düzeylerde partililer tutuklandı. Dört yıl kapalı kaldıktan sonra, 1 Mayıs 1975'te Behice Boran'ın genel başkanlığında yeniden kuruldu. 12 Eylül Harekâtı'ndan (1980) sonra, tüm siyasî partilerle birlikte Türkiye İşçi Partisi de kapatıldı.
- Kısaltma
- TİP
- Kurucusu
- Şaban Yıldız
- Kemal Sülker
- Kemal Türkler
- İbrahim Güzelce
- Rıza Kuas
- İbrahim Denizcier
- Adnan Ardan
- Avni Erakalın
- Ali Demir
- Kemal Nebioğlu
- Hüseyin Uslubaş
- Ahmet Muslu
- Salih Özkarabay
- Kuruluş tarihi
- 13 Şubat 1961
- Kapanış tarihi
- 1980
- Birleşme
- TKP
- Ardılı
- Türkiye Birleşik Komünist Partisi
- İdeoloji
- Bilimsel sosyalizm
- Politik pozisyon
- Aşırı sol
Kuruluşu
13 Şubat 1961'de, 1961 Anayasasının getirdiği demokratik ortamda, 12 sendikacı'nın İstanbul Valiliğine verdikleri bildirimle kurulmuştur. Kurucular, Şaban Yıldız, Kemal Sülker, Kemal Türkler, İbrahim Güzelce, Ali Demir, İbrahim Denizcier, Adnan Ardan, Avni Erakalın, Kemal Nebioğlu, Hüseyin Uslubaş, Ahmet Muslu ve Salih Özkarabaydır. Parti 1961 seçimlerine katılamadı.
Artun ÜNSAL'ın kitabında (2002) Kurucular şöyle geçmektedir:
- Şaban Yıldız (İstanbul İşçi Sendikaları Genel Sekreteri)
- Kemal Türkler, (Maden İş Genel Başkanı)
- İbrahim Güzelce, (İstanbul Basın Teknisyenleri Sendikası Genel Sekreteri)
- İbrahim Denizcier, (Müskirat İşçileri Sendikaları federasyon başkanı)
- Adnan Arkın (istanbul işçi sendikaları birliği icra heyeti üyesi),
- Avni Erakalın (İstanbul İşçi Sendikaları Birliği Başkanı kurucu genel başkan),
- Kemal Nebioğlu, (Oleyis Sendikası üyesi)
- Hüseyin Uslubaş, (İstanbul Yaprak Tütün İşçileri Sendikası Başkanı)
- Ahmet Muşlu (Türkiye İşçi Çikolata Sanayi İşçileri Sendikası)
- Saffet Göksüzoğlu(İlaç ve Kimya İşçileri Sendikası Başkanı)
- Rıza Kuas (Lastik İş Genel Başkanı)
1962 yılında kurucular, işçi sınıfı ile aydınları buluşturmak hedefiyle ve yaşadıkları tıkanıklığı aşmak için, aydınları partiye çağırdılar. Mehmet Ali Aybar, Behice Boran, Adnan Cemgil, Nazife Cemgil, Cemal Hakkı Selek, Yunus Koçak, Fethi Naci ve daha birçok aydın partiye üye oldular. Kurucu genel başkanı sendikacı olan Avni Erakalın'dı. Kurucular Doç. Dr. Mehmet Ali Aybar'a genel başkanlık önerdiler. Böylece Mehmet Ali Aybar genel başkan oldu. Türkiye Sosyalist Partisi mayıs 1962'de TİP'e katıldı. Kasım 1962'de Ahmet Muşlu ile Saffet Göksüzoğlu partiden ayrıldılar. Şubat 1963'de bağımsız senatör Niyazi Ağırnaslı ve kontenjan senatörü Esat Çağa TİP'e girdi.
TİP'in görüşleri basında Vatan ve Öncü gazetelerinde destek buldu. Yayın organı Sosyal Adalet sıkıyönetimde kapatıldı. Yön dergisi TİP'i desteklemedi.
1963 yerel seçiminde parti 9 ilde 36.000 oy aldı. 1964 senato yenileme seçimlerine YSK kararıyla katılamadı. Diğer partilere yapılan Hazine yardımı TİP'e yapılmadı.
Sosyalist milletvekilleri
TİP, 1965 seçimlerinde, 54 ilde, %3 oy alarak TBMM'ye 15 milletvekili göndermeyi başardı: Mehmet Ali Aybar, Rıza Kuas, Muzaffer Karan, Tarık Ziya Ekinci,Sadun Aren, Yahya Kanbolat, Cemal Hakkı Selek, Adil Kurtel, Behice Boran, Yunus Koçak, Şaban Erik, Yusuf Ziya Bahadınlı, Ali Karcı, Kemal Nebioğlu, Çetin Altan. Partide Mihri Belli'nin Milli Demokratik Devrim grubu yenilgiye uğradı. TİP, anayasa mahkemesinden 141 ve 142. maddelerin iptalini istedi, mahkeme 1 oy farkla bunu reddetti. Parti düşünce özgürlüğünden yanaydı, NATO ve Ortak Pazar'a karşıydı.
1966 Senato kısmi seçimlerinde de bir senatörlük sağlayarak (Fatma Hikmet İşmen) TBMM grubunu 16 üyeye çıkarmıştır. Çetin Altan'ın da aralarında olduğu bu milletvekilleri etkili bir muhalefet görevi üstlendiler. Bu durum, Türkiye'de temsili demokrasinin gelişiminde bir dönüm noktasıdır. Derhal gerekli düzenlemeler yapılıp bu tür muhalefetlerin meclisteki varlığı önlenmiş ve seçim barajları sayesinde mecliste yalnızca yüksek hazine desteklerinden yararlanan büyük partilerin temsil edilmesi garanti altına alınmıştır. Ayrıca varolan milletvekilleri de bastırılmak için çeşitli yöntemler denenmiş, fiziksel saldırı (Çetin Altan'ı dövme girişimi) yanı sıra dokunulmazlığın kaldırılması gibi hukuki saldırılar da yürürlüğe sokulmuştur. Bu sonuncu girişim Anayasa Mahkemesi tarafından reddedilmiş, ancak seçim barajları TİP'in sonraki dönemlerde bir temsilinin olmamasını sağladığı gibi karmaşıklaşıp ağırlaşarak günümüzde de sürmektedir.
1968 Haziran yenileme seçiminde TİP oylarını artırdıysa da senatörlük kazanamadı. Ancak yerel seçimde Yozgat Bahadın'da belediye seçimini kazandı. Bu yıl TİP'e yapılan saldırılar şiddete dönüştü ve Vedat Demircioğlu öldürüldü. Parti içindeki görüş ayrılıklarında Mehmet Ali Aybar'ın tam bağımsız, insancıl sosyalizm görüşüyle, Behice Boran'ın Emek grubunun görüşü arasında tartışma çıktı. Aybar istifa etti, sonra geri getirildi.
Boran-Aren dönemi
1968’de Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya’yı işgali partiyi ikiye böldü. Aybar işgali destekleyen Behice Boran ve arkadaşlarına tepki gösterdi ve 1969'da genel başkanlıktan istifa etti. 1969 seçimlerinde de %3 oy almasına rağmen, TİP'in önünün kesilmesi için seçim kanununun değişmiş olması nedeniyle ancak 2 milletvekilliği (Mehmet Ali Aybar ve Rıza Kuas) kazanabildi. Şubat 1971'de Aybar parti üyeliğinden de istifa etti. Parti içinde MDD, ASD, PDA, Emek grupları arasında ayrılmalar yaşandı. 1971'de faşizme hayır kampanyası yapıldı.
12 Marttan sonra
12 Mart 1971 muhtırası sonrasında 21 Temmuz TİP kapatıldı. Liderleri tutuklandı, 15 yıla kadar değişen hapis cezaları aldı. Bir kısmı 1974 affıyla serbest kaldı. 1975 yılında Genel başkan Behice Boran önderliğinde yeniden örgütlendi ancak etkili olamadı. 1977'de TİP %0,1 oy oranıyla sadece 20.000 oy alabilmiştir. 1979 senato yenileme seçiminde ise 33.000 oy aldı, SDP, TBP, TSİP'in gerisinde kaldı.
Türkiye İşçi Partisi`nden 2. Kongrede Troçkist suçlamasıyla ihraç edilen Yalçın Küçük, Metin Çulhaoğlu, İlhan Akalın, Mesut Odman (Odabaşı) ve çevresi Eylül 1979`da Sosyalist İktidar dergisini çıkarmaya başlanmıştır.
12 Eylülden sonra
12 Eylül 1980 darbesiyle TİP kapatıldı. 1987 yılında TİP, TKP ile birleşerek Türkiye Birleşik Komünist Partisi (TBKP) adını aldı. Bu parti daha sonra kapatıldı. Bu partinin kadrolarının bir kısmı daha sonra ÖDP ve TKP'ye katıldı.
Yeniden Kuruluşu
Türkiye İşçi Partisi (TİP) adını taşıyan bir örgüt 3 Şubat'ta Ankara Kızılay'da bir iş hanının 2. katında yeniden kuruldu. Kurucular Kurulu üyesi Muharrem Soydemir, sol bir parti kurma amacıyla TİP'i tekrar kurduklarını, ancak şu aşamada örgütlenme çalışmaları yürütmediklerini, seçimlere girmek gibi bir niyetlerinin de olmadığını, henüz onunla ilgili bir çalışmamız yok şu aşamada diyerek açıkladı.
İçişleri Bakanlığı Genel Sekreterliği'ne verilen kuruluş dilekçesinde kurucular kurulunda 8 kişi yer aldı. Partinin kurucu isimleri sırasıyla Muharrem Soydemir, Coşkun Arslan, Ahmet Arslan, Bircan Özdemir Bulut, Süzen Ertürk, Mihriban Tatar, Halil Yapağlı ve Feyzi Tam oldu. Dilekçede kurucu genel başkan olarak bir isim bildirilmedi.
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
