Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi (NSDAP)

Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi

Nazi Partisi, tam adı Almanca NATİONAL-SOZİALISTISCHE DEUTSCHE ARBEITER PARTEI (NSDAP),

Sponsorlu Bağlantılar

Nasyonal Sosyalizm olarak bilinen kitle hareketinin siyasal partisi.

Adolf Hitler’in önderliğinde iktidara geldiği 1933’ten 1945’e değin Almanya’yı totaliter yöntemlerle yönetmiştir.
Münihli bir çilingir olan Anton Drexler tarafından Alman işçi Partisi adıyla 1919’da kuruldu. Aynı yıl partiye katılan Hitler kısa sürede yönetimi ele geçirdi ve eski liderleri tasfiye ederek (1920-21) partinin adını Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi olarak değiştirdi. Hitler’in 1920’de ortaya attığı 25 maddelik program daha sonra partinin değişmez temeli haline geldi. Program, Almanları, Versailles Antlaşması’m (1919) tanımamaya ve Alman topraklarını genişletmeye çağırıyordu. Ulusun saygınlığım artırma çağrısına keskin bir Yahudi karşıtı retorik eşlik ediyordu. Partinin sosyalist görünümü ise temelde işçi sınıfının desteğini kazanmaya yönelik demagojik bir aldatmacaydı.

Nazi Partisi özellikle Bavyera’da hızlı ve sürekli bir gelişme gösterdi. Partinin yürüyüş ve toplantılarını korumak amacıyla eski askerlerden ve yarı askeri örgüt üyelerinden oluşturulan muhafız grupları, zamanla S A {Sturmabteilung) adı altında birleştirildi. Hitler ve yandaşlarının Weimar Cumhuriyeti’ ne karşı genel bir ayaklanma başlatmak amacıyla 1923’te düzenlediği başarısız Birahane Darbesi’nin ardından Nazi Partisi geçici olarak kapatıldı. Bir yıla yakın hapis yattıktan sonra serbest bırakılan Hitler, hemen partiyi yeniden inşaya girişti ve iktidarı yasal yollardan ele geçirme hedefine yöneldi. Partinin 1925’te 25 bin olan üye sayısını 1929’da yaklaşık 180 bine ulaştırırken, Gauleiter'lere (bölge önderi) dayalı parti örgütlenmesini bütün Almanya’ya yaydı. Parti, giderek artan bir güçle, belediye, eyalet ve federasyon seçimlerine katılmaya başladı.

Büyük Bunalım’ın yol açtığı sarsıntı sırasında milyonlarca işsiz ve hoşnutsuz seçmeni saflarına çeken Nazi Partisi, 1928 Reichstag (Parlamento) seçimlerinde 800 bin dolayında olan oy miktarını Temmuz 1932 seçimlerinde yaklaşık 14 milyona çıkardı. Böylece yüzde 38’lik oy oranı ve 230 milletvekiliyle Reichstag'daki en büyük grup durumuna geldi. Bu gelişmede büyük iş çevrelerinin de finanse ettiği yoğun seçim kampanyaları ve üniformalı SA birliklerinin komünistlerle giriştiği ve giderek üstünlüğü ele geçirdiği sert sokak çatışmaları önemli rol oynadı.

1932 sonlarında işsizlik azalmaya başlayınca Nazi Partisi’nin oyları da düşme göstererek Kasım 1932 seçimlerinde yaklaşık 12 milyona (oyların yüzde 33’ü) indi. Ama Hitler’in perde arkasından kurnazca tezgâhladığı manevra, Alman cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg’un kendisini şansölyeliğe getirmesini sağladı (30 Ocak 1933). Hitler, izleyen aylarda yetkilerini kullanarak Nazi Partisi’nin hükümetteki konumunu güçlendirdi. 5 Mart 1933’te yapılan seçimler, Nazi Partisi’ne oyların yüzde 44’ünü kazandırdı. Daha sonra Hitler’in pervasızca uyguladığı taktikler, Reichstag daki oy dengesini Nazi Partisi’nin lehine çevirdi. Reichstag 23 Mart 1933’te Hitler hükümetine Reichstag ve cumhurbaşkanından bağımsız karar alma yetkisi veren Yetki Yasası’nı (Ermachtigungsgesetz) kabul etti. Hitler fiilen diktatörlük yetkileri elde etti.

Hitler hükümeti 14 Temmuz 1933’te Nazi Partisi’ni tek siyasal parti ilan etti. Hinden- burg’un ölümünden (1934) sonra Hitler’e şansölyeliğin yanı sıra Führer (önder) ve başkomutanlık unvanları verildi. Nazi Partisi üyeliği bütün yüksek devlet görevlileri ve bürokratlar için zorunlu kılınırken, Gauleiter’ler eyalet hükümetlerinin en güçlü kişileri durumuna geldi. 1934’te Nazi Partisi’nin sol kanadı tasfiye edilerek Ernest Rohm ve öteki asi S A önderleri idam edildi. Hitler’in ağzından çıkan her sözün tartışılmaz buyruk sayıldığı bu dönemde Nazi Partisi, Almanya’daki siyasal, toplumsal ve kültürel yaşam üzerinde etkili bir denetim kurdu. Böylece, tabanda gençler, kadınlar, işçiler ve öteki toplumsal gruplar için kurulmuş kitle örgütlerinin, ortada parti üyeleri ve görevlilerinin, tepede tartışmasız bir otoriteye sahip Hitler ile en yakın arkadaşlarının yer aldığı geniş ve karmaşık bir hiyerarşi oluştu.

Almanya’nın yenilgisi, Hitler’in intiharı ve Müttefiklerin Almanya’yı işgal etmesiyle sonuçlanan II. Dünya Savaşı’nın ardından Nazi Partisi yasaklandı, önde gelen yöneticileri, barışa ve insanlığa karşı işledikleri suçlardan dolaylı cezalandırıldı.
Nazi toplama kampları, Almanca KON ZENTRATİONSLAGER (KZ), Üçüncü Reich döneminde Almanya’da Nasyonal sosyalizm karşıtlarının, özellikle de Yahudilerin toplandığı çalışma kampları. Zaman içinde bunların birçoğu, istenmeyen kişilerin gaz odalarında kitle halinde öldürüldüğü birer imha kampına dönüştü.

Ama nasyonal-sosyalizm bir öğreti olmaktan çok bir harekettir. Drexler tarafından kurulan Alman işçi partisi'ne katılan (temmuz 1919) Hitler kısa sürede yönetimi ele geçirdi ve partiye Alman nasyonal-sosyalist işçi partisi (NSDAP) adını verdi. Başlangıçta, parti üyeleri özellikle Bavyera'dan sağlanıyordu. Parti, kısa süre içinde bir gazeteye (Völkischer Beobachter) kavuştu (aralık 1920); toplantılarındaki güvenliği sağlamak ve karşıtlarının toplantılarında karışıklık çıkarmak için baskın müfrezeleri (SA) [Kahverengi gömlekliler] kurdu (1921). Münih'teki darbe girişiminden (9 kasım 1923) sonra kapatılan parti 1925’ ten sonra önemli bir rol oynamaya başladı. Ama iç anlaşmazlıklar partiyi zayıflatıyordu. 1926'dan sonra Kuzey Almanya' daki üyeler arasında çok tutulan nazi yöneticilerinden biri olan Gregor Strasser Hitler'in taktiğini fazla temkinli olmakla suçladı. 1928'deki seçim yenilgisinden (seçmen sayısının % 2'si) sonra, Hitler o zamana kadar seçimle işbaşına gelen bölge şeflerini (Gauleiter) kendisi atamaya karar verdi ve SA'lara fazla bağımlı olmamak için kendi muhafız birliğini (SS) kurdu. 1929'da bu birliğin başına Himmler'i getirdi. 1930'da rakip örgüt Kara cepbe'nin (Schvvarze Front) kurucusu Otto Strasser SA'larda ayaklanma çıkardı; Hitler yüzbaşı Röhm'ü bunları ele alıp düzeltmekle görevlendirdi. Böylece güçlenen nazi partisi, 1930'dan başlayarak ekonomik bunalımdan doğan hoşnutsuzluğu sömürme olanağı buldu. Reichstag’a 1924’te 14, 1928'de yalnızca 12 temsilci sokabilmiş olmasına karşılık, 1930'da 107, 1932'de 196, 1933'te de 288 üye soktu. Hitler şansölye (Başbakan) olunca (30 ocak 1933), SA'lara kolluk görevi verildi ve parti 1933'te yapılan seçimleri kazandı. 23 mart 1933’te, Hitler tam yetkiyle iktidara geldi. Propaganda bakanlığına getirilen Goebbels basını, yayın dünyasını, sinema ve radyoyu denetim altına aldı ve nazi ideolojisini yaymaya başladı. Nasyonal -sosyalist parti tek parti oldu (14 temmuz 1933). O sırada sayıları bir milyona ulaşan SA'lar kendi üstlerininkinden başka buyruk tanımayan fanatiklerden oluşuyordu. Hitler, Röhm'ün gücünü kıskanan SS'lerin şefi Himmler'le tutucuların sözcülüğünü yapan Göring ve ordudaki generallerin kışkırtmasıyla, 30 haziran 1934 gecesi SA şeflerini öldürttü.

Parti o tarihte güçlü bir siyasal örgüttü. 1932'de 1 300 000 olan üye sayısı 1939' da 8 milyona, 1945 yılı başında ise 11 milyona ulaştı. Parti hiyerarşisinde, aşağıdan yukarıya, şunlar yer alıyordu: blok şefleri (yaklaşık 500 000); 4-8 bloku yöneten hücre şefleri (Zelle)-, 50-500 üyeyi yöneten yerel grup şefleri; partideki görevleri dışında bir de devlet memurluklarını denetleyen kulüp şefleri (Kreisleiter); 1933’te sayıları otuz iki olan ve çoğu kez devlet temsilcisi (Reichsstatthalteıj durumunda bulunan bölge şefleri (Gauleiter). Hitler, parti yönetimini parti kurmay heyetinin (Reichsleitung) yardımcılığında, başkanlar kurulu başkanına (1941'e kadar Rudolf Hess, sonra Martin Bormann) bıraktı. Nazi ideolojisini benimseyen kadınlar nasyonal-sosyalist kadınlar örgütüne (NS Frauenschaft) yazıldılar. Üstün bir rol oynamaktan çıkan SA’lar (Sturmabteilungen) Hitler-Jugendlin askeri eğitimiyle yetindiler. SS'ler (Schutzstaffeln) 1934’ten sonra Reich'ın iç güvenliğini (toplama kamplarının korunması, Yahudiler’in ortadan kaldırılması) sağladılar. Büyük bir özenle seçilen ve 1929’da 240 000 üyesi olan bu kast Himmler'in yönetiminde büyük bir önem kazandı, SA'ları kabul etmeyen orduya bile sızmayı başardı. Wehrmacht’ta kariyer yapmak isteyen SS’ler kendi adlarını taşıyan tümenlerde (Waffen-SS) bir araya geldiler.

DEVAMI Nasyonal Sosyalizm (Nazizm)