Kuzey Kore ve Kuzey Kore Tarihi
VIP Bir Dünyalı
Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti
Kore dilinde çosan mîncucuî înmin konghvaguk, kuzey kore olarak da bilinir, Doğu Asya’da Kore Yarımadasının kuzey kesimini kaplayan ülke. Yüzölçümü 122.400 km2’dir. Güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda 716 km kadar uzanır; doğu-batı doğrultusunda genişliği 360 km’yi bulur. Eski Kore topraklarının yaklaşık yüzde 55’ini kapsar. Kuzeyde Çin Halk Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonumdan Yalu (Amnok) ve Tuman ırmaklarıyla ayrılır. Güneyde San Deniz (Huang Denizi) ve Güney Kore, güneybatıda Kore Körfezi, doğuda da Japon Deniziyle (Kore’de Doğu Denizi olarak bilinir) çevrilidir. Başkenti Pyangyang, 1992 tahmini nüfusu 22.227.000’dir.
Sponsorlu Bağlantılar
DOĞAL YAPI.
Ülke topraklarının yaklaşık yüzde 80’i dağ sıralarından ve platolardan oluşur. Ülkenin kuzeydoğusunu ortalama yüksekliği 1.000 m’yi bulan Kema Platosu kaplar. Platonun kuzey kenarında ülkenin en yüksek noktası Pektu Dağı (2.774 m) yükselir. Volkanik bir doruk olan bu dağın tepesinde büyük bir krater gölü bulunur. Ülkenin orta kesiminden kuzey-güney doğrultusunu izleyen Nangnim Dağları geçer. Bu dağlardan çıkarak güneybatıya doğru yönelen Kangnam, Myohyang, Ancin ve Myarak dağları birbirine koşut sıralar oluşturur. Bu dağlar arasındaki geniş ırmak vadileri, girintili çıkıntılı kıyıları çevreleyen Pyangyang ve Çeryang ovalarıyla birleşir. Nangnim Dağlarından kuzeydoğuya doğru uzanan Hamgyang Dağları, Kema Platosu ile Japon Denizi arasındaki bölgeyi engebelendirir. Bu dağlar denize dik yamaçlarla indiğinden, doğudaki kıyı ovalan dar bir şerit oluşturur. Güney Kore’deki Tebek Dağlarının Kuzey Kore topraklarına sokulan bölümünde güzel manzaralı Kumgang Dağı (1.638 m) yer alır.
Ülkenin en uzun ırmağı olan Yalu, Pektu Dağından doğduktan sonra güneybatı yönünde 806 km kadar akarak Kore Körfezine dökülür. Kaynağını aynı dağdan alan Tuman ise kuzeydoğu yönündeki 521 km’lik bir çığırın ardından sularını Japon Denizine boşaltır. Öteki önemli ırmaklar Çangçan, Tedong, Çeryang ve Yesang ülkenin batı kesiminde Sarı Denize doğru akar. Tarımsal sulamanın yanı sıra hidroelektrik enerji kaynağı olarak da önem taşıyan ırmakların aşağı çığırları ulaşıma elverişlidir.
Toprak dokusunda granit ve şist kökenli türler ağır basar. Kum içeriği yüksek ve genellikle kahverengi olan bu toprakların verimi düşüktür. Kema Platosunda podzollü topraklara rastlanır. Vadi ovalannda görece verimli topraklar bulunur.
Kuzey Kore’nin uzun ve soğuk kışlar (aralık-mart) ve yağışlı yazlarla (haziran- eylül) belirlenen yumuşak bir kara iklimi vardır. Yılda ortalama sıcaklık kuzeyde 6°C, orta kesimde 8°C, güneyde de 10°C’dir. Güneyde -6°C olan ocak ayı ortalama sıcaklığı kuzeyde -22°C’ye kadar iner. Doğu kıyılarındaki kış sıcaklıkları, okyanus akıntıları ve dağ sıralan nedeniyle batı kıyılarına göre 2°C-3°C daha yüksektir. Ülkenin büyük bölümünde yıllık yağış miktarı 1.000 mm dolayındadır. Yağışların yaklaşık üçte ikisi muson rüzgârlarının etkili olduğu yaz aylarında düşer. Sonbaharda zaman zaman tayfunlar görülür.
Ormanlar ülke topraklarının dörtte üçünü kaplar. Kema Platosundaki iğneyapraklı ormanlar Sibirya göknarı, ladin, çam ve sedir gibi türlerden oluşur. Öteki yüksek kesimlerde meşe, kızılağaç ve kestane gibi kışın yapraklarını döken ağaçlarla kanşık çam ormanları bulunur. Taşkınlara uğrayan ya da taşlık bir yüzeyi olan akarsu kenarlarında kamış, ayakotu, yabanıl dut ve kavak yetişir. Kore Savaşı sırasındaki yıkım nedeniyle çıplaklaşan geniş alanları yeniden ağaçlandırmaya yönelik çalışmalarla buralardaki eski orman örtüsü canlandırılmaktadır.
Eskiden zengin olan hayvan varlığı günümüzde ıssız ormanlarla sınırlanmıştır. Bu ormanlarda yaşayan başlıca memeli hayvanlar geyik, antilop, ayı, kaplan ve parstır. Ovalık kesimde yabanıl güvercin, turna, balıkçıl ve çok sayıda göçmen su kuşuna rastlanır. Akarsularda en yaygın balık türleri sazan ve yılanbalığıdır.
NÜFUS.
Etnik açıdan son derece homojen bir yapı gösteren Kuzey Kore nüfusunun yüzde 99,8’ini Koreliler, geri kalanını da Çinliler oluşturur. Koreliler fiziksel olarak tipik Moğol özellikleri taşır. 1945 öncesinde Kore’de 80 bin kadar Çinli yaşamaktaydı. Günümüzde kesin veriler bulunmamakla birlikte bu sayının 50 binin üzerinde olduğu sanılmaktadır. Resmî dil olan Kore dilinde Çinceden alınma sözcükler vardır. Anayasada din özgürlüğüne yer verilmiş olmasına karşın, uygulamada dinsel tapınmaya önemli kısıtlamalar getirilmiştir. 20. yüzyıl başlarında bağımsızlık hareketinde öncü rol oynayan Çandogyo dinine belirli bir hoşgörü gösterilmektedir. Şamanizm de kırsal kesimde etkisini sürdürmektedir. II. Dünya Savaşı’ndan sonra yabancı misyonerlerin smırdışı edilmesiyle Hıristiyanlık büyük ölçüde etkisini yitirmiştir. Geçmişte yaygın olan Budacılık ve Konfüçyüsçü ahlak anlayışı yalnızca küçük bir kesim içinde varlığını korumaktadır.
Nüfus yoğunluğu (1992) km2 başına 181 kişidir. Nüfusun büyük çoğunluğu kıyı kesimlerinde ve ırmak vadilerinde toplanmıştır. Nangnim Dağlarının ayırdığı batıdaki Kvanso ve doğudaki Kvanbuk iki geleneksel bölgeyi oluşturur. Köyler genellikle soğuk kuzeybatı rüzgârlarına karşı korunaklı yamaçlarda kuruludur. Hızlı sanayileşme sonunda kırsal kesimden kentlere göç hareketi büyük bir boyuta ulaşmıştır. Kentlerde oturanların oranı (1990) yüzde 60’ı bulur. Çoğu 20. yüzyılda gelişmiş olan kentler genellikle madencilik, sanayi ve ulaşım merkezleri özelliğini taşır. Kore Yarımadasında 1930’larda ve 1940’larda kuzeye yönelik olan göç eğiliminin tersine döndüğü Kore Savaşı sırasında Kuzey Kore’den Güney Kore’ye göç edenlerin sayısı 2 milyon olarak tahmin edilmektedir.
Kuzey Kore’de doğal nüfus artış hızı özellikle 1960’ların sonlarından bu yana çarpıcı bir yükselme göstermiştir. Hızlı ekonomik büyüme nedeniyle işgücü gereksinimi yüksek olduğundan, devlet aşın nüfus artışına karşı herhangi bir önlem alma maktadır. Ölüm ve doğum oranlan (1991) sırasıyla binde 24,3 ve binde 5,5’tir. Toplam nüfus içinde 15 yaşın altındaki grubun oranı (1990) yüzde 29,4’tür.
EKONOMİ.
Kuzey Kore’de merkezî planlamayla yönlendirilen, ağır sanayi ve tanma dayalı bir ekonomi yürürlüktedir. Üretim araçlannm büyük bölümü toplumsallaştırılmıştır; ekonomik hedefler ve öncelikler devletçe belirlenir. Sanayinin gereksindiği yakıt ve makine gibi ürünler dışında ekonomi kendine yeterlilik esasına dayanır. 1990 verilerine göre ülke gayri safi milli hasılası (GSMH) 23 milyar ABD Doları, kişi başına düşen milli gelir ise 1.079 ABD Doları’dır.
Tarım.
GSMH’ye katkısı dörtte biri bulan tarım sektöründe toplam işgücünün beşte ikisinden fazlası çalışır. Devletin sulama, gübre kullanımı ve makineleşme alanlarında uyguladığı başarılı programlar ekim alanlarını genişlettiği gibi verimlilik düzeyini de yükseltmiştir. Tarım alanlarının büyük bölümü Çin’deki komünler örnek alınarak oluşturulan ve sayıları 3 bini bulan kooperatiflerce işlenir. Köylü ailelerinin kümes hayvanlan, sebze ve meyve yetiştirebildikleri küçük özel arazileri de vardır. Yaklaşık 400 hektarlık bir ekim alanı ayrılmış olan her kooperatif 300 kadar aileden oluşur. Kooperatif birimlerinin bütün çalışmalan yönetim komitelerince düzenlenir ve denetlenir. Devletin topladığı ürünler devlet ambarlan aracılığıyla dağıtılır. Örnek devlet çiftlikleri tanmla ilgili araştırma ve geliştirme çalışmalanna öncülük eder.
Başlıca tahıl ürünleri pirinç, mısır, arpa ve buğdaydır. Temel gıda ürünü olan pirinç genellikle iç gereksinimi karşılar, öteki ürünlerde bazen sıkıntı yaşanır. Patates, soya ve meyve üretimi de yaygındır. Yetiştirilen sanayi bitkilerinin başında tütün, pamuk, kolza, keten ve şekerkamışı gelir. Otlaklann ve yem bitkilerinin sınırlı olması nedeniyle hayvancılık devlet çiftliklerinde yoğunlaşmıştır. En çok yetiştirilen hayvanlar domuz ve sığırdır. Kereste üretimi iç gereksinimin gerisinde kaldığından, bu alandaki açık ithalat yoluyla giderilir. Devlet denetimindeki balıkçılık daha çok doğu kıyılarında ve Yalu Irmağının ağzındaki Tasa Adasında yürütülür.
Madencilik ve sanayi.
Kore Yarımadasındaki yeraltı zenginliklerinin yaklaşık yüzde 80-90’mı barındıran Kuzey Kore, maden kaynakları bakımından son derece zengindir. Dörtte üçe yakın bölümü antrasitten oluşan geniş kömür rezervleri Pyangyang’ın kuzey ve doğusundaki havzalarda toplanmıştır. Demir cevheri rezervleri yaklaşık 2,4 milyar tonu bulur.
Düşük nitelikli demir cevheri çıkarılan yatakların büyük bölümü ülkenin kuzeydoğusundadır. Güneydoğudaki bazı yataklardan yüksek nitelikli cevher de elde edilir. Kuzey Kore magnezit yatakları bakımından dünyada ilk sıralarda yer alır. Öteki önemli madenler arasında güneydoğuda çıkarılan kurşun ve çinko ile ortakuzey kesimde çıkarılan bakır ve tungsten sayılabilir. Grafit, altın, gümüş ve molibden üretimi de küçümsenmeyecek bir düzeydedir. Başta kömür olmak üzere madenciliğe dayalı sanayiler en önemli ihracat geliri kaynağını oluşturur.
İmalat sektörü büyük ölçüde ağır sanayiye dayanır. En gelişmiş olan sanayi dallan demir-çelik üretimi (Songnim ve Çangcin), sanayi ve tanm makineleri yapımı (Kangsan, Pyangyang yakınlan) ile dokumacılıktır (Pyangyang). Öteki önemli sanayi ürünleri kimyasal maddeler, gübre, motorlu araçlar, çimento, cam ve seramiktir. Tüketim mallarının çoğu yerel fabrikalarda üretiür. Elektrik üretimi (1990) 53,5 milyar kW saat düzeyindedir; bunun yaklaşık beşte üçü hidroelektrik santrallardan elde edilir. Termik santrallar da giderek artmaktadır.
İşgücü açığı ciddi bir boyutta olduğundan, Çin, Japonya ve Rusya’daki Kuzey Korelilerin geri dönmesi yolunda yoğun bir çaba gösterilmektedir. Kore Genel işçi Sendikaları Federasyonu, Kore İşçi Partisi’nin denetimi altındadır. İşçi ücretleri devletçe belirlenir.
Finans ve ticaret.
Devlet kuruluşlarının işletme sermayesi gereksinimini Kuzey Kore Merkez Bankası sağlar. Bütün kooperatiflerde şubeleri bulunan Sanayi Bankası, tasarruf, sigorta ve kredi işlerine bakar. Dış Ticaret Bankası dış ticaret ve döviz işlemlerini yürütmekle görevlidir.
Başlıca ithalat kalemlerini ham petrol, kok kömürü, sanayi tesisleri ve makineleri oluşturur. Son yıllarda Batı’dan teknoloji ithalatı da önemli miktara ulaşmıştır. İhracat gelirlerinin büyük bölümü kurşun, magnezit, çinko, demir-çelik, demir dışı metaller, çimento ve tarım ürünlerinden elde edilir. Kuzey Kore’nin ticaret yaptığı ülkelerin başında eski Sovyet cumhuriyetleri, Çin ve Japonya gelir.
Ulaşım.
Yük ve yolcu taşımacılığının büyük bölümü demiryollanyla yapılır. Kıyılara koşut olarak kuzey-güney doğrultusunu izleyen ana demiryolları ırmak vadilerine şube hatlarıyla bağlanır. Ülkeyi enlemesine aşan tek demiryolu hattı Pyangyang ile Vansan arasındadır. Tarım ürünlerinin ve. madenlerin taşınmasında ırmaklar önemli rol oynar. Ulaşımda sınırlı bir yeri olan karayollarının büyük bölümü kaplanmamıştır. Deniz taşımacılığı batı kıyılarında Hecu, Tasado ve Pyangyang’m giriş limanı Nampo’dan, doğu kıyılarında ise Vansan, Çangcin ve Nacin’den yürütülür. Pyangyang’ın 16 km kuzeyindeki Sunan Havalimanı'nın Pekin ve Moskova ile bağlantısı vardır.
YÖNETSEL VE TOPLUMSAL KOŞULLAR.
Kuzey Kore’de tek partinin egemen olduğu sosyalist bir devlet yapısı vardır. 1972’de benimsenen yeni anayasada Kore’nin barışçıl araçlarla yeniden birleştirilmesi hedefi özel bir madde olarak düzenlenmiştir. Devletin en üst organı olan Yüce Halk Meclisi’ nin 687 üyesi dört yılda bir doğrudan ve genel oyla seçilir. Meclis toplantı halinde olmadığı dönemlerde görev yapmak üzere Daimi Komite’yi seçer. Başında cumhurbaşkanının bulunduğu Merkezî Halk Komitesi, devlet yönetimiyle ilgili politikaların belirlendiği asıl organdır. Yürütmeyle ilgili işler, üyeleri atamayla gelen Yönetim Konseyi’nin görev alanına girer. Seçim sistemi ve bütün devlet kurumlan uygulamada Kore İşçi Partisi’nin sıkı denetimine bağlıdır. Partiye yön veren en etkili organ, parti genel sekreteri olarak gene cumhurbaşkanının başkanlık ettiği Politbüro’dur.
Kuzey Kore yerel yönetim açısından dokuz ile (do ya da to), üç özel kente (si) ve bir özel bölgeye (çigu) ayrılmıştır. Yerel halk meclislerinin seçtiği halk komiteleri yönetim işlerinin yanı sıra ekonomik planlar ve bütçeleri hazırlamakla görevlidir.
Yargı sistemi birbirinden bağımsız kurumlar olan mahkemelere ve savcılıklara dayanır. En üst yargı mercii olan Merkezî Mahkeme’nin yargıçları üç yıllık bir dönem için Yüce Halk Meclisi’nce seçilir. Alt derecedeki halk mahkemeleri yerel halk meclislerinin seçtiği üyelerden oluşur. Ağırlığı kara kuvvetlerine dayanan silahlı kuvvetler için yapılan harcamalar yüksek bir düzeydedir. Hem erkekler, hem kadınlar için üç yıllık zorunlu askeri hizmet öngörülmüştür. Ayrıca yarı askeri bir milis örgütlenmesi vardır. Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı polis örgütü yaygın ve sıkı bir denetim uygular.
Sosyal sigorta programlan emekli, dul ve yetim aylığının yanı sıra hastalık, annelik, iş kazası ve işgörmezlik yardımı gibi hizmetleri kapsar. Tıbbi bakım ve tedavi bütün yurttaşlar için parasızdır. Modern sağlık kuruluşları köylere kadar uzanan bir ağ oluşturur. Buna karşılık hekim sayısı ve ilaç bakımından öteden beri var olan sıkıntı sürmektedir. Koruyucu hekimlik hizmetlerine verilen büyük önem sayesinde bulaşıcı hastalıklann çoğu denetim altına alınmıştır. Kırsal kesimde asalak enfeksiyonları sorun oluşturmaya devam etmektedir. Ortalama ömür (1991) kadınlarda 72 yıl, erkeklerde 66 yıldır. Bebek ölüm oranı (1990) binde ,31,3 düzeyindedir. Savaş sonrası programlarla konut koşullan önemli ölçüde düzeltilmiştir.
Eğitim 5-16 yaşlar arasında zorunlu ve parasızdır. Marksist ideolojiyi benimsetme ve ekonomik hedeflere ulaşmak için gerekli işgücünü sağlama açısından önem taşıyan eğitim sistemi doğrudan devletin denetimi altındadır. Bir yıllık okul öncesi öğretimi izleyen ilköğretim dört yıl, ortaöğretim ise altı yıl sürer. Yükseköğretim düzeyindeki okulların ders programları süresi 2-6 yıl arasında değişir. En önemli yükseköğretim kurumu Pyangyang’daki Kim İl- sung Üniversitesi’dir. Bütün öğrenciler derslerinin yanı sıra üretici çalışmalara da katılır. Yetişkinlere belirli uzmanlık dallarında eğitim veren teknik okullar son derece yaygındır.
Kitle iletişim araçlan devletin elindedir. Bütün gazeteler parti ve hükümete bağlı kuruluşlarca yayımlanır. Devletin yönetiminde olan radyo ve televizyon ideolojik eğitimde önemli rol oynar.
KÜLTÜREL YAŞAM.
Kuzey Kore’de kültürel etkinliklere damgasını vuran en önemli özellik Marksist ideolojiye sıkı sıkıya bağlılıktır. Sınıf bilincini güçlendirmeye çalışan yazarlar ve sanatçılar, aynı zamanda ulusal kültürü geliştirme ve ülkenin bağımsız kimliğini koruma temalarını işler. Edebiyat en çok önem verilen sanat dalıdır. Çağdaş yapıtlarda antiemperyalist temalann yanı sıra tapınma noktasına vardırılan Kim İl- sung kültü de önemli bir yer tutar. Bütün sanatçılar devlet kurumlarına bağlıdır. Arkeolojik alanlara ve müzelere büyük önem verilir. Devlet müzik ve halk dansları gibi geleneksel sanatların sosyalist bir içerik kazandırılarak yeniden canlandırılmasını desteklemektedir.
MsXLabs.org & Ana Britannica
Son düzenleyen _Yağmur_; 14 Nisan 2017 10:37
