Şeddadiler

ŞEDDADİLER ya da BENİ ŞEDDAD

Arran'da ve Ani çevresinde hüküm süren kuzey iranlı sülale (951-1174).

Sülalenin kurucusu olan Muhammet bin Şeddâd, çevresine topladığı birtakım dağlı kabilelerle Müsafiriler’in yönetimindeki Divin kentini denetimi altına alarak bağımsızlığını ilan etti (951). Bızanslılar'ın yardımını sağlamasına karşın, deylemli Müsafiriler'in Divin'i yeniden ele geçirmelerini engelleyemedi (960). Babasını öldürerek yerine geçen Ali Leşkeri bin Muhammet (971-978), Alamut ismailileri'nin de desteğiyle Müsafiriler’i Divin kentinden ve Arran'dan (Güney Kafkasya'nın Kür ve Araş ırmakları arasındaki bölge) sürüp çıkarmayı başardı.

Onun kardeşi ve ardılı olan Merzuban bin Muhammet (978-985), Arran'daki Gence'yi de alarak burasını Şeddadiler'in yönetim merkezi yaptı. Merzuban'ı tahta çıkma sırasıyla izleyen kardeşi FazI bin Muhammet (985-1031), onun oğlu Ebul Feth Musa (1031-1034) ve Ali Leşkeri II (1034 -1049), bunun oğlu Anuşirvan bin Leşkeri (1049) döneminde Gürcüler, Bagratiler ve BizanslIlarla savaşan Şeddadiler, daha sonra Kafkaslar üzerinden aşıp Alanlar ve Slav kavimlerine karşı akınlar düzenlediler. Yeğeni Anuşirvan'ı bir av sırasında öldürüp tahtı ele geçiren Ebulensar Şavur bin FazI (1049-1067), özellikle bölgede hıristiyanlara karşı seçkin bir İslam savaşçısı olarak ün kazandı.

Oğlu ve ardılı FazI bin Şavur (1067-1073) bölgeye giren güçlü Selçuklular'a bağlanmak zorunda kaldı. Malazgirt savaşı'ndan (1071) sonra Bagratiler'in merkezi olan Ani'yi ele geçiren Alp Arslan, kentin yönetimini Şavur un küçük oğlu Menucihr bin Şavur'a bıraktı (1072). Böylece, Şeddadiler'in Ani kolu, Büyük Selçuklular'a bağlı özerk bir emirlik olarak Sülalenin son mensubu Şahinşah bölgeyi istila eden Gürcülerde yakalanıp öldürülene kadar (1174) varlığını sürdürürken, Gence ve Divin'deki ana kol FazI bin FazI döneminde Arran'ı ele geçiren selçuklu hükümdarı Melikşah'ın komutanlarından Savtigin tarafından ortadan kaldırıldı (1075).

Şeddadiler
BENÎ ŞEDDAD olarak da bilinir, 10-12. yüzyıllarda Arran’da (Karabağ ve Gence yöresi) ve Anadolu’nun doğusunda hüküm süren Müslüman hanedan.

Hanedanın kurucusu, Kürt asıllı olduğu sanılan Muhammed bin Şeddad’dı (hd 951- 971). Şeddad, Azerbaycan’daki Müsafiri hükümdarı I. Merzuban’ın Rey Savaşı’nda (950) tutsak düşmesinden sonra Dvin’in (ya da Dovin, Erivan yakınlarında) denetimini ele geçirerek bağımsızlığını ilan etti (951). Ardından Azerbaycan’a egemen olduysa da 955’ten sonra gücünü yitirdi.

Şeddad’ın yerine geçen I. Ali Leşkeri (hd 971-978) Gence’yi Şeddadi egemenliği altına soktu. Merzuban bin Muhammed (hd 978-985) Gence’yi yönetim merkezi yaptı. Gürcüler, Ermeniler ve BizanslIlara karşı savaşan Şeddadiler, Tuğrul Bey’in Gence’ye girmesinden sonra Büyük Selçukluların egemenliğini tanıdılar (1055). Şeddadilerin Gence ve Dovin'de hüküm süren kolu, Melikşah'ın Gence’nin yönetimini Emir Savtigin’e bırakmasıyla son buldu (1075/ 76).

Ani’de 1072’de Menuçihr bin Şavur’un (hd 1072-1118) hükümdarlığı sırasında, Büyük Selçuklulara bağlı olarak başlayan Şeddadi egemenliği, kentin birkaç kez Gürcülerin eline geçmesine karşın 12. yüzyılın ikinci yarısına değin sürdü.