Elektronik Denetimli Asansörler

Elektrikli asansörlerin yaygınlaşmasından sonra bile, asansörün iniş çıkışını denetlemek ve kabin kapılarını açıp kapatmak için uzun süre asansör görevlilerine gerek duyuldu. Yolcuların kabindeki düğmelere basarak asansörü kendi kendilerine çalıştırabilmeleri 1890'lara rastlar. Başlangıçta küçük kabinli ve çok yavaş olan bu asansörler ancak konutlar­da ya da az sayıda insanın girip çıktığı birkaç katlı iş hanlarında kullanılabiliyordu. Elektronik bilimi ilerledikçe, işlek yapılar­da kullanılan hızlı asansörler için otomatik denetim sistemleri geliştirildi. Bu otomatik elektronik aygıtlar, birkaç asansörü olan yapı­larda aynı zamanda görev dağıtımı yapan bir "komuta tablosu" işlevini görür. Bu aygıt­lar verilen programa uygun olarak asansör­lerin iniş çıkış yönünü yolcu trafiğine göre düzenler. Yaklaşık 30 yıldır yüksek yapı­lardaki asansörlerin çoğu tam otomatiktir. Bu asansörler insan eliyle denetlenen asan­sörlerden çok daha verimli, hızlı ve güveni­lirdir.

Otomatik asansörlerin kabininde, kapının bir ya da iki yanına yerleştirilmiş bir panelde yapının her katı için numaralı bir düğme bulunur. Asansöre binen kişinin yapacağı tek şey çıkmak ya da inmek istediği katın düğme­sine basmaktır. Sonradan binen yolculara asansörün hangi katta duracağını haber ver­mek için, basılan düğmenin içinde bir ışık yanar. Düğmeye basıldıktan çok kısa bir süre sonra kapılar otomatik olarak kapanır ve asansör kendiliğinden harekete geçer. Dura­cağı kata yaklaşırken de gene otomatik olarak yavaşlar ve kat kapısıyla aynı düzeye geldiğin­de durur. Asansör yukarı çıkarken, yapının koridorlarındaki asansör kapılarının yanında bulunan panelin çıkış düğmelerine basan baş­ka yolcuların bulunduğu katlarda da durur. Aşağı inerken de iniş çağrılarına yanıt verir. Otomotik denetim düzeneği bütün çağrıları sırayla yanıtlamak üzere belleğinde sakladığı için, aynı iniş ya da çıkış sırasında asansörden çok sayıda yolcu yararlanabilir.

Asansör kat düzeyine gelip durduğunda kapılar otomatik olarak açılır; yolcuların bü­tün iniş çıkışları bitince de yavaş yavaş kapa­nır. Tam kapılar kapanırken iki kanadın arasında bir yolcu kalmışsa, elektronik bir aygıt bu durumu saptayarak kapıların yolcuya çarpmadan durmasını sağlar. Ama bu yalnız­ca bir anlık bir duraklamadır. Eğer herhangi birisi kapıları zorlayarak açık tutmaya çalışır­sa, kapı kanatları aradaki yolcuyu hafifçe iterek uzaklaştırır ve asansörün yoluna devam etmesini sağlar.

Çok sayıda asansörü olan yüksek yapılarda, bütün asansörlerin çalışması bilgisayarlara bağlı otomatik aygıtlarla yönlendirilir. Bu aygıtlar, asansörlerin iniş çıkışlarını yolcu trafiğine göre düzenleyecek biçimde prog­ramlanmıştır. Çok işlek bir yapıda sabah ve akşam saatleri arasındaki yolcu trafiğinin akışına uygun olarak genellikle altı ayrı prog­ram uygulanır. Günün erken saatlerinde in-sarilar işyerlerine yetişmek için acele ettikle­rinden asansörlerin çoğu çıkış yönünde çalıştı­rılır. Sabahın geri kalan bölümünde çıkış ve inişler dengelidir. İnsanların öğle yemeğine gittiği saatlerde inişler, öğle yemeğinden dö­nüşte çıkışlar daha yoğundur. Sonra gene uzun bir süre iniş ve çıkışlar dengelenir. İşgününün bitiminde asansörlerin çoğu bu kez iniş yönünde çalışacak biçimde programlanır. En sonunda, gece hizmetine ayrılan bir ya da iki asansör dışında elektronik sistem bütün asansörleri otomatik olarak durdurur.