Tarihte Bugün - Sayfa 43

Tarihte bugün: 9 nisan

9 Nisan, 2006 02:01:00 (TSİ)

Selimiye ve Süleymaniye camilerinin de mimarı olan Mimar Sinan, 1588 yılında 92 yaşında hayata veda etti.

Mimar Sinan, 15 nisan 1489'da Kayseri'nin Ağırnas köyünde doğdu. 1511'de, Yavuz Sultan Selim zamanında devşirme olarak İstanbul'a geldi. Üç yıl sonra mimar olarak Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferine katıldı.

1521'de Kanuni Sultan Süleyman'ın Belgrad seferine yeniçeri olarak katıldı.

1522'de Rodos seferine atlı sekban olarak katılıp, 1526 Mohaç Meydan Muharebesi'nden sonra Acemi Oğlanlar Yayabaşılığına (Bölük Komutanı) terfi ettirildi.

1533'te Kanuni Sultan Süleyman'ın İran seferi sırasında, Van Gölü'nün karşı kıyısına geçebilmek için iki haftada üç adet kadırga yapıp donatması ile büyük itibar kazandı.

İran seferinden dönüşte, yeniçeri ocağında itibarı yüksek olan Hasekilik rütbesi verildi. Bu rütbeyle, 1537 Korfu, Pulya ve 1538 Moldavya seferlerine katıldı. 1538 yılında Hassa başmimarı oldu.

Mimar Sinan'ın, Mimarbaşılığa getirilmeden önce yaptığı üç eser dikkat çekicidir. Bunlar: Halep'te Husreviye Külliyesi, Gebze'de Çoban Mustafa Külliyesi ve İstanbul'da Hürrem Sultan için yapılan Haseki Külliyesi'dir.

Halep'teki Hüsreviye Külliyesi'nde, tek kubbeli cami tarzı ile, bu kubbenin köşelerine birer kubbe ilave edilerek yan mekanlı cami tarzı birleştirilmiş ve böylece Osmanlı mimarlarının İznik ve Bursa'daki eserlerine uyulmuştur.

Gebze'deki Çoban Mustafa Paşa Külliyesinde renkli taş kakmalar ve süslemeler görülür. Külliyede cami, türbe ve diğer unsurlar ahenkli bir tarzda yerleştirilmiştir.

Mimar Sinan'ın İstanbul'daki ilk eseri olan Haseki Külliyesi, devrindeki bütün mimari unsurları taşımaktadır. Cami, medrese, sübyan mektebi, imaret, darüşşifa ve çeşmeden oluşan külliyede cami, diğer kısımlardan tamamen ayrıdır.

Mimar Sinan'ın Mimarbaşı olduktan sonra verdiği üç büyük eser, sanatının gelişimini gösteren basamaklardır. Bunların ilki İstanbul Şehzadebaşı Camii ve külliyesidir.

Dört yarım kubbenin ortasında merkezi bir kubbe tarzında inşa edilen Şehzadebaşı Camisi, daha sonra yapılan bütün camilere örnek teşkil etmiştir.
Mimar Sinan'ın 'ustalık eserim' diye takdim ettiği Selimiye Camisi
Süleymaniye Camisi, Mimar Sinan'ın İstanbul'daki en muhteşem eseridir. Kendi tabiriyle kalfalık döneminde, 1550-1557 yılları arasında yapılmıştır.

Mimar Sinan'ın en güzel eseri, seksen yaşında yaptığı ve 'ustalık eserim' diye takdim ettiği, Edirne'deki Selimiye Camisi'dir (1575).

Mimar Sinan, Mimarbaşı olduğu sürece birbirinden çok değişik konularla uğraştı. Zaman zaman eskileri restore etti. Bu konudaki en büyük çabalarını Ayasofya için harcadı.

1573'te Ayasofya'nın kubbesini onararak çevresine, takviyeli duvarlar yaptı ve eserin bu günlere sağlam olarak gelmesini sağladı.

Eski eserlerle abidelerin yakınına yapılan ve onların görünümlerini bozan yapıların yıkılması da onun görevleri arasındaydı. Bu sebeplerle Zeyrek Camisi ve Rumeli Hisarı civarına yapılan bazı ev ve dükkanların yıkımını sağladı.

İstanbul caddelerinin genişliği, evlerin yapımı ve lağımların bağlanmasıyla uğraştı. Sokakların darlığı sebebiyle ortaya çıkan yangın tehlikesine dikkat çekip bu hususta ferman yayınlattı. Günümüzde bile bir problem olan İstanbul'un kaldırımlarıyla bizzat ilgilenmesi çok ilgi çekicidir.

Mimar Sinan 84 cami, 52 mescit, 57 medrese, yedi darülkurra, 20 türbe, 17 imaret, üç darüşşifa (hastane), beş su yolu, sekiz köprü, 20 kervansaray, 36 saray, sekiz mahzen ve 48 de hamam olmak üzere 364 eser vermiştir.

Eserlerinin bir kısmı İstanbul'dadır. Osmanlı ülkesinde damgasını vurmadığı bir köşe yok gibidir. 9 nisan 1588'de İstanbul'da hayata veda eden Mimar Sinan, Süleymaniye Camisi'nin yanında kendi yaptığı sade türbeye gömülüdür.

Bazı eserleri

Haseki Külliyesi, Şehzade Camisi, Süleymaniye Camisi, Selimiye Camisi (Edirne), Hadım İbrahim Paşa Camisi, Kara Ahmet Paşa Camisi (Topkapı), Mihrimah Sultan Camisi (Edirnekapı), Sokollu Mehmet Paşa Camisi (Kadırga), Rüstem Paşa Camisi, Zal Mahmut Paşa Camisi, Piyale Paşa Camisi, Sokollu Mehmet Paşa Camisi (Azapkapı), Kılıç Ali Paşa Camisi, Molla Çelebi Camisi, Sinan Paşa Camisi, Mihrimah Sultan Camisi (Üsküdar), Şemsi Paşa Camisi, Atik Valide Camisi, Sokollu Mehmet Paşa Türbesi (Eyüp), Barboros Hayreddin Paşa Türbesi, Rüstem Paşa Kervansarayı

Günün diğer önemli olayları

1932: İlk kadın hakim Mürüvvet hanım, Adana'da göreve başladı.
1945: Türkiye'de yerli ampul üretimi başladı.
1950: İlk Türk karikatürcülerinden Cemil Cem, İstanbul'da hayata veda eti.
1952: Şehir Tiyatroları Müdürlüğüne, Orhan Hançerlioğlu getirildi. Hançerliğoğlu daha önce İstanbul Emniyet Üçüncü Şube Müdürü'ydü.
1958: CHP'nin yayın organı 'Ulus' gazetesi üçüncü kez kapatıldı. Kapatmaya, Ankara Milletvekili Bülent Ecevit'in bir yazısı yol açtı.
1979: Türkiye'de ilk kez bir hastanın kulağına kıkırdak nakli yapıldı.
1982: Kıbrıs Barış Harekatı sırasında Dışişleri Bakanlığı yapan Prof.Dr. Turan Güneş 61 yaşında yaşamını yitirdi.
1982: Anıtkabir Müdürlüğü, Anıtkabir Komutanlığına Genelkurmay Başkanlığına bağlandı.
1985: Tiyatronun ilk kadın oyuncularından Şaziye Moral, 82 yaşında İstanbul'da hayatını kaybetti.
1985: Kapatılan Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Alparslan Türkeş, 4.5 yıl tutuklu kaldıktan sonra tahliye edildi.
1988: Şair, gazeteci ve yazar Şevket Rado yaşama veda etti.
1991: Gürcistan'da yapılan halk oylamasıyla Sovyetler Birliği'nden bağımsızlık kararı alındı.

Tarihte bugün arşivi

Tarihte bugün: 10 nisan

10 Nisan, 2006 02:01:00 (TSİ)



İşadamı Sakıp Sabancı, 2004'te hayata veda etti.

7 nisan 1933'te Hacı Ömer Sabancı ve Sadıka Sabancı'nın ikinci çocuğu olarak Kayseri'nin Akçakaya köyünde doğan Sakıp Sabancı, iş hayatına 1948'de Akbank'ta stajyer memur olarak başladı.

Üç yılını zatürree hastalığıyla geçirmek zorunda kalan Sabancı, hastalığı nedeniyle liseyi bitiremeden okulu bıraktı ve BosSa Un Fabrikası'nda veznedar olarak çalışmaya başladı.

1955 yılında fabrikanın ticaret müdürü oldu. İki yıl sonra Türkan Civelek ile evlendi ve BosSa Tekstil Fabrikası'nda Genel Müdür Yardımcısı olarak görev yapmaya başladı.

1964'te Adana Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı oldu. 1966'da babası Hacı Ömer Sabancı'yı kaybetti, bir yıl sonra kardeşleriyle Hacı Ömer Sabancı Holding A.Ş'yi kurdu ve Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini üstlendi.

İkinci çocuğu Metin'in zihinsel özürlü olarak doğmasıyla diğer insanlara yardım amacıyla, 1976'da Erol Sabancı Spastik Çocuklar Tedavi ve Eğitim Merkezi ile 1996'da Metin Sabancı Spastik Çocuklar ve Gençler Eğitim Üretim ve Rehabilitasyon Merkezi'ni kurdu.

1974'te Hacı Ömer Sabancı Vakfı'nı kurdu. 1981'de Londra'da, Türk sermayesi ile yurtdışındaki ilk banka olan Ak International Bank'ı (Sabancı Bank Plc.) kurdu. Yine aynı yıl ABD'de Houston'da ilk kez kalp kapakçığı ameliyatı oldu.

Üç yıl sonra, Eskişehir Anadolu Üniversitesi tarafından ilk onursal doktorasını aldı. 1986'da Türkiye Sanayici ve İşadamları Derneği'nin (TÜSİAD) Yönetim Kurulu Başkanı oldu.

1989'da babası Hacı Ömer Sabancı zamanında toplanmaya başlanan resim ve hat koleksiyonlarının sergilenmesi için SSCB Kültür Bakanlığı'nın daveti üzerine Moskova'da bir sergi açıldı.

Bu sergi, daha sonra dünyanın en önemli müzelerinde sergilenecek 'Altın Harfler: Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi'nden Osmanlı Hat-Resim Koleksiyonu Sergisi' için başlangıç oldu. Aynı yıl ikinci kez kalp ameliyatı oldu.

1992'de Japon hükümetinden Kutsal Hazine Altın ve Gümüş Yıldız Nişanı'nı aldı. 1994'te ToyotaSa fabrikasını açtı. 1996'da kardeşi Özdemir Sabancı işyerinde uğradığı saldırı sonucu hayatını kaybetti.

1997'de Devlet Üstün Hizmet Madalyası ile onurlandırıldı. Fransız gıda devi Danone ile yüzde 50 ortaklıkla DanoneSa'yı kurdu. Yine aynı yıl Fransız hipermarket zinciri Carrefour ortaklığı ile CarrefourSa hipermarket zinciri kuruldu.

1998'de 'Altın Harfler' sergisi New York'ta Metropolitan Müzesi'nde sergilenerek bu müzede sergilenen ilk özel koleksiyon unvanını aldı. Aynı yıl kardeşi Hacı Sabancı vefat etti.

1999'da İstanbul'da, Sabancı Üniversitesi'ni açtı. 2001'de DuPont'un yüzde 50 ortaklığıyla dört kıtada toplam 16 fabrika ile faaliyet gösteren DuuPontSa ve DuSa International şirketlerini kurdu.

Fransız hükümeti, 'Altın Harfler' sergisinin Louvre Müzesi'nde sergilenmesini gerçekleştirerek, Fransız-Türk kültür ilişkilerine yaptığı katkılar ve Fransa'nın önde gelen şirketlerinden Danone, Carrefour ve BNP ile sürdürdüğü başarılı ortaklıklarından dolayı, Elysee Sarayı'nda yapılan törenle Sabancı'ya Onur Nişanı verdi.

Doğum gününden 71 yıl ve üç gün sonra, 10 nisan 2004 sabası saat 05.55 civarında, tedavi gördüğü hastanede şiddetli akciger enfeksiyonu nedenyile vefat etti.

Günün diğer önemli olayları

1845: Emniyet teşkilatı kuruldu.
1919: Meksikalı devrimci lider Emiliano Zapata, hükümet güçlerince öldürüldü.
1926: Türk uyruğunda bulunan her türlü şirket ve müesseselerde işlemlerin ve kayıtların Türkçe tutulması zorunluluğuna ilişkin yasa benimsendi.
1927: Binaların numaralandırılmasına ve sokakların adlandırılmasına ilişkin yasa kabul edildi.
1928: 'Türkiye devletinin dini İslamdır' cümlesi, Anayasa metninden çıkarıldı. Milletvekilleri ve Cumhurbaşkanı, yemin ederken 'vallahi' yerine 'namusum üzerine söz veririm' diyecek.
1931: Ankara'da toplanan Türk Ocakları Olağanüstü Kurultayı, Türk Ocakları'nın feshine ve mallarının CHP'ye devredilmesine karar verdi.
1950: Kurtuluş Savaşı komutanlarından Mareşal Fevzi Çakmak vefat etti. TBMM'nin ilk Milli Savunma Bakanı Çakmak, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra 1944'e kadar 21 yıllık Genelkurmay Başkanlığı sırasında orduyu yeni baştan teşkilatlandırdı ve 1944'te emekliye ayrıldı.
1950: Bursa Cezaevi'nde açlık grevine başlayan Nazım Hikmet, sağlık durumu bozulunca gizlice İstanbul'a getirildi. Şair açlık
grevini erteledi.
1972: İran'da, 7 şiddetinde deprem meydan geldi. 5 bin kişinin öldüğü depremde Firuzabat ve Cehrum kentlerinde binalar yerle bir oldu.
1974: Genel af yasa önerisi, TBMM'de kabul edildi.
1982: Kapatılan CHP'nin eski Genel Başkanı Bülent Ecevit, Norveç'te yayımlanan bir gazeteye verdiği demeç gerekçesiyle gözaltına alındı. Ecevit 16 nisanda tutuklandı.
1998: Kuzey İrlanda'da 29 yıllık savaşı bitiren anlaşma Belfast'ta imzalandı. Anlaşma, 22 mayısta referandumla kabul edildi.
1999: Yedi TİP'linin ve DİSK genel başkanlarından Kemal Türkler'in öldürülmesi davalarında gıyabi tutuklu olarak yargılanan Ünal Osmanağaoğlu yakalandı.
2002: Danıştay 10'uncu Dairesi, 'devlet sanatçılığı' unvanı verilmesine ilişkin düzenleme içeren yönetmeliği iptal etti.

Tarihte bugün arşivi

arihte bugün: 11 nisan
11 Nisan, 2006 02:01:00 (TSİ)



Şair, yazar, öğretmen ve gazeteci Rıfat Ilgaz, bugün Kastamonu'nun ilçesi olan Cide'de 1911'de hayata merhaba dedi.

1911'de Cide'de doğan Rıfat Ilgaz, şiir yazmaya ortaokul yıllarında başladı. İlk şiiri 1927'de, günlük 'Nazikter' gazetesinde yayımlandı. 'Açıkgöz', 'Güzel İnebolu' ve 'Güzel Tosya' gazetelerinde şiirleri ve yazıları yer aldı.

Lise yıllarında babasının ölümü nedeniyle okuldan ayrıldı. Yatılı olarak Kastamonu Muallim Mektebi'nde öğrenim gördü. 1930 yılında mezun oldu.

Altı yıl süreyle Gerede, Akçakoca, Sakarya ile Düzce arasında ve Gümüşova'da ilkokul öğretmenliği yaptı. 1938'de Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü'nü bitirdi ve Adapazarı Ortaokulu'nda Türkçe öğretmenliğine atandı.

1939'da İstanbul Karagümrük Ortaokulu'nda Türkçe öğretmenliğine başlayan Ilgaz'ın, yazı ve şiirleri büyük dergilerde yayımlanmaya başladı.

1940'ta 'Çığır', 'Oluş', 'Ulus', 'Güneş', 'Yücel', 'Varlık', 'Hamle' ve 'Yeni İnsanlık' dergilerinde şiirleri çıktı ve aynı yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'ne girdi. Sabahattin Kudret Aksal ve Salah Birsel'le tanıştı.

Ömer Faruk Toprak ile 9 eylül 1942'de 'Yürüyüş' dergisini çıkardılar. Bu dergide Orhan Kemal, Sait Faik, Cahit Irgat, Nazım Hikmet ile birlikte çalıştılar.

1943'te ilk kitabı 'Yarenlik'i yayımladı. Ocak 1944'te çıkan 'Sınıf' adlı şiir kitabı sıkıyönetim kararı ile toplatıldı. Pertev Naili Boratav 'Sınıf' için, "yeni Türk şiirine inanmayanlara, Rıfat Ilgaz'ın kitabını okuyup anlamalarını dilemekten başka yapılacak bir şey yoktur" diye yazdı.

1945'te Ilşgaz'ın sekreter olduğu 'Gün' dergisi çıktı. Aziz Nesin'in 'Cumartesi' dergisine ortak oldu. Seçici kurulda çalıştı.

1946'da Esat Adil, Sabahattin Ali ve Aziz Nesin'le birlikte 'Gerçek' gazetesini çıkardılar. 1946 ekiminde Esat Adil Müsteçaplıoğlu ve Adil Yağcı'yla birlikte 'Yığın' dergisini çıkardı. Öğretmenliğe döndükten sonra Boğazlayan'a tayin oldu.

Şubat 1947'de Sabahattin Ali, Aziz Nesin ve Mim Uykusuz'un çıkardığı 'Marko Paşa' kadrosuna girdi, imzasız yazılar yazdı. Sık sık kapatılan bu derginin daha sonraları sorumlu yazı işleri müdürlüğünü üstlendi.

1950'li yıllarda gazetecilik yapmaya başladı. Sakıncalı olduğundan gazete ve dergiler imzalarına pek yer vermedi. 1952-1960 arasında 'Tan' gazetesinde dizgici-düzeltmen ve röportaj yazarı olarak çalıştı.

Turhan Selçuk ve İlhan Selçuk'un çıkardığı 'Dolmuş' dergisine 'Stepne' takma adıyla yazılar yazdı. 'Hababam Sınıfı', 'Pijamalılar' (Bizim Koğuş), 'Don Kişot İstanbul'da' bu dergide dizi olarak yayınlandı.

'Hababam Sınıfı'nı da isminin sakıncalı olması nedeniyle 'Stepne' takma adıyla yazdı. Ocak 1953'te 'Devam' adlı şiir kitabını çıkardı ve bu kitap da toplatıldı.

1958'de Semih Balcıoğlu'nun çıkardığı 'Taş' dergisinde Rıfat Ilgaz imzasıyla yazılar yazdı. 1959'da 'Büyük Gazete' adında çıkan yeni bir dergiye yönetici oldu. Aynı yıl arkadaşı Suavi ile birlikte Gar Yayınları'nı kurdu.

1961 Anayasası yürürlüğe girdikten sonra kendi adıyla yazı ve şiir yayınlama özgürlüğüne kavuşan Rıfat Ilgaz, 'Demokrat' 'İzmir', 'Akbaba', 'Vatan', 'Yeni Gün', 'Yeni Ulus' gibi yayın organlarında ve kimi edebiyat dergilerinde yazı yazdı.

Sınıf Yayınları'nı kurdu ve kendi kitaplarını yayımlayabildi. 1970'te Basın Şeref Kartı aldı. 1974'te emekli oldu. Doğum yeri olan Cide'ye (Kastomonu) yerleşti.

12 eylül 1980 döneminde gözaltına alındı. 70 yaşındayken, gerekçesiz olarak sorguya çekildi ve bir aydan fazla gözaltında kaldı. Tutukluluğu sona erince ölümüne dek İstanbul'da, oğlu Aydın Ilgaz ile birlikte kaldı.

1980 döneminde yaşadıklarını 'Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra' adlı kitabında anlatıya dönüşütrdü. Oğlu ile birlikte Çınar Yayınları'nı kurdu. 7 temmuz 1993'te vefat etti.

Toplumsal bir şair olmasının yanında, 'Hababam Sınıfı' başta olmak üzere sayısız mizah eserine imza atan Rıfat Ilgaz'ın mizah hakkındaki görüşleri şöyleydi:

"Mizah diye bir yazı türü yoktur. Yazı türü romandır, öyküdür, köşe yazılarıdır, anılardır. Mektup bile bir yazı türüdür de, mizah bir yazı türü değildir. Tür olsaydı tekniği olurdu...

"Mizah bir biçemdir. Topluma bakış açısıdır. Mizah şiir, öykü, roman olabilir: Tür değil, biçimdir. Mizacımızdan gelen bir özelliktir, bir çeşnidir. Yazı türleri beceri ister, teknik ister. Bunları sağladın mı başarı tamdır...

"Peki mizah ne ister? Mizah insanın mizacından geldiği için bilgi değildir, edinilemez. Teknik de değildir. İnsanın yaradılışında bu özellik varsa mizah başarılı olabilir."

Ödülleri

1982'de 'Yıldız Karayel' romanıyla Orhan Kemal Roman Armağanı'nı ve Madaralı Roman Ödülü'nü aldı.
1987'de 'Ocak Katırı Alagöz' kitabıyla Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü'nü aldı.
1993'te Tüyap Onur Yazarı ödülününe layık görüldü.

Romanları

'Karadeniz'in Kıyıcığında', 'Karartma Geceleri', 'Sarı Yazma,' 'Yıldız Karayel'

Mizah eserleri

'Apartıman Çocukları', 'Çalış Osman Çiftlik Senin', 'Don Kişot İstanbul'da', 'Garibin Horozu', 'Hababam Sınıfı', 'Hababam Sınıfı Baskında', 'Hababam Sınıfı İcraatın İçinde', 'Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı', 'Hababam Sınıfı Uyanıyor', 'Hoca Nasrettin ve Çömezleri', 'Nerde Kalmıştık', 'Nerde O Eski Usturalar', 'Pijamalılar', 'Radarın Anahtarı', 'Rüşvetin Alamancası', 'Sosyal Kadınlar Partisi', 'Şeker Kutusu'

Çocuk romanları

'Bacaksız Kamyon Sürücüsü', 'Bacaksız Okulda', 'Bacaksız Paralı Atlet', 'Bacaksız Sigara Kaçakçısı', 'Bacaksız Tatil Köyünde', 'Cankurtaran Yılmaz', 'Kumdan Betona', 'Küçükçekmece Okyanusu', 'Öksüz Civciv'

Deneme ve anıları

'Cart Curt', 'Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra', 'Nerde Kalmıştık', 'Yokuş Yukarı'

Şiirleri

'Yarenlik', 'Sınıf', 'Yaşadıkça', 'Devam', 'Üsküdar'da Sabah Oldu', 'Soluk Soluğa', 'Karakılçık', 'Uzak Değil', 'Güvercinim Uyur mu?', 'Kulağımız Kirişte', 'Ocak Katırı Alagöz', 'Bütün Şiirleri'

Rıfat Ilgaz'dan bir örnek

Uçurtma

Çocuklarımız neleri sevmiyorlar ki...
Uçurtmayı seviyorlar sözgelişi,
Bir havalandı mı uçurtmaları
Daha da güzelleşiyorlar.
Maviliklerde gözleri
Özgürlüğü yaşıyorlar
Uçurtmalarla birlikte.

Koparıp da iplerini hele
Bir kurtuldular mı ellerinden,
Öylesine seviniyorlar ki,
Gidiş o gidiş, bile bile…

Kızalım mı umursamayışlarına?
Kendi yaşamlarını izliyorlar boşlukta.
Onlar da birer uçurtma değil mi?

Bizim de ne süslü uçurtmalarımız vardı,
Alıp başlarını gitmediler mi?
Gözümüzden bile esirgedik
Hangi birinin ipi kaldı elimizde?

Günün diğer önemli olayları

1919: Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) kuruldu.
1919: 15'inci Kolordu Komutanlığı'na atanan Kazım Karabekir Paşa, Mustafa Kemal Paşa'yı Şişli'deki evinde ziyaret etti.
1920: Urfa düşman işgalinden kurtuldu.
1930: Sultanahmet'te büyük kadın mitingi yapıldı. Türk Kadınlar Birliği'nin düzenlediği mitingde, kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınması kutlandı.
1980: Yazar Ümit Kaftancıoğlu İstanbul'da öldürüldü.
1983: Ankara Üniversitesi'nin ilk rektörü Ord.Prof. Aziz Kansu hayata veda etti.
1983: Zonguldak Kozlu Kömür Üretim bölgesinin İhsaniye ocağında onarım çalışmaları sırasındaki patlamada biri mühendis 10 madenci öldü, dokuz kişi yaralandı.
1991: Terörle Mücadele Yasası kabul edildi.
1995: Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında Harran Ovası'na ilk su verildi.
1997: Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'nün, Bosna'da görev yapan Türk Barış Gücü'ne verilmesi kararlaştırıldı.

Tarihte bugün arşivi

Tarihte bugün: 12 Nisan

11 Nisan, 2007 23:11:06 (TSİ)



İlk uzay mekiği Colombia 1981 yılında fırlatıldı.

1893: Gazeteci yazar Muallim Naci hayatını kaybetti.
1937: Şair Abdülhak Hamid Tarhan 85 yaşında yaşama veda etti.
1961:Sovyetler Birliği uzaya ilk insanı gönderdi. Vostok-I ile uzaya giden Yuri Gagarin uzayda 108 dakika kaldı.
1962: Türk müziği bestecisi ve kuramcı Dr. Mehmet Suphi Ezgi 93 yaşında vefat etti.
1963: Martin Luther King, Alabama'da sivil haklar yürüyüşüne öncülük ettiği gerekçesiyle tutuklandı.
1967: Tarihçi İsmail Hami Danişmend 78 yaşında İstanbul'da hayata veda etti.
1969: Sonradan Atatürk Kültür Merkezi adını alacak İstanbul Kültür Sarayı, Aida Operası ve Çeşmebaşı Balesi ile açıldı.
1983: Eski bayındırlık bakanlarından Şerafettin Elçi, Yüce Divan'da iki ayrı suçtan dolayı görevini kötüye kullandığı gerekçesiyle toplam 2 yıl 4 ay hapis, 4 bin 660 lira para cezasına mahkum edildi.
1991: Ateşkes antlaşmasının yürürlüğe girmesiyle Körfez Savaşı resmen sona erdi.

Tarihte bugün arşivi

Tarihte bugün: 13 nisan

13 Nisan, 2006 02:01:00 (TSİ)



Fabllarıyla ünlü Fransız şair Jean de La Fontaine, 1695 yılında 74 yaşında hayata veda etti.

Fransız şair Jean de La Fontaine, 8 Temmuz 1621 Chateau Thierry'de doğdu. Varlıklı bir ailenin çocuğuydu. Paris'te kolejde okudu. Hukuk tahsili yaptı. Papaz olarak yetiştirilmek istenildiyse de kiliseden ayrıldı.

Okul hayatında başarılı bir öğrenci olamadı. Gençliğinde baba mesleği olan orman ve su kanalları işleriyle uğraştı. Çeşitli memurluklarda bulundu, düzensiz bir hayat yaşadı.

1673'te Madam de la Sabliere'nin himayesine girerek ilim adamları, felsefeciler ve yazarlarla tanıştı. İlk masallarını yazdı. Çağdaşları, La Fontaine'i bir masal yazarı olarak görüyorlardı.

Halbuki La Fontaine, yazdığı masallarda 'Dede Korkut Masalları'ndaki üslupla hayvanlara karakterler vererek onların şahıslarında bazı insan karakterlerini eleştirmiş ve bir ahlak dersi vermişti. Bu özelliği çok geç fark edildi.

Eserlerinde sadelik ve açıklık görülür. Konuşma şeklinde akıcı şiirleri, hayvanlar üzerinde tenkitleri, incitmeden iğneleme usulleri ile Fransız edebiyatına büyük eserler kazandırmıştır.

La Fontaine masallarındaki konular, Doğu klasiklerinden alınmadır. Kendisinden çok önceleri yazılmış Beydeba'nın 'Kelile' ve 'Dimne' eserindeki hikayelerin pekçoğu, La Fontaine tarafından şiir şeklinde tekrarlanmıştır.

Masalları çoğunlukla herkesin anlayabileceği bir şekilde yazılmıştır. Canlı, hızlı, incelik ve nükte dolu bir anlatımı vardır. Kişilerini çoğunlukla hayvanlardan seçse de bazan insanları, bilhassa köylüleri de olaylara karıştırır.

La Fontaine, kötüyü göstererek iyinin ne olduğunu anlatmaya çalışmıştır. Ancak şiirlerini okuyan çocuklarda herhangi bir açıklama yapılmazsa tam ters etkinin ortaya çıktığı da bir gerçektir.

Toplam 238 masalını 12 kitapta toplanmıştır. 1668'de basılan ilk altı kitabında 124 masal vardır ve bunlar birinci cildi meydana getirir. İkinci cilt 1678'de basılan beş kitaptır. En son 1694'de bastırdığı üçüncü cilt ise tek kitaptan oluşur.

Roman ve piyes de yazan La Fontaine'in nakaratlı şiirleri ve şiirli mektupları da vardır. 'Hadım', 'Gülünç Macera', 'Floransalı', 'Büyük Maşrapa', 'Köy Sevdaları' komedi türündeki eserlerindendir.

Eserleri birçok dile tercüme edilmiştir. Ancak hiçbir tercüme orijinalindeki sadelik ve çekiciliği verememiştir. Türkçeye ise Recaizade Mahmud Ekrem, Tevfik Fikret ve Orhan Veli Kanık tarafından çevrilmiştir.

Fabl

Fabl içinde bir ders ya da öğüt bulunan öyküdür. Yazar genellikle bu dersi öykünün sonunda, 'gülme komşuna, gelir başına' gibi bir cümleyle özetler.

Fablların kahramanları genellikle havyanlardır. Ama bu hayvanlar insanlar gibi düşünür, konuşur ve tıpkı insanlar gibi davranır.

Dünyanın en ünlü fabl yazarları Ezop ve Jean de La Fontaine'dir. Ezop'un fablları İÖ 3oo'de derlenerek yazıya geçirilmiştir. ABD'li James Thurber ve İngiliz George Orwell çağdaş fabl yazarlarıdır.

Günün diğer önemli olayları

1906: Türkiye'de de pek çok kez sahneye konulan 'Godot'yu Beklerken' adlı oyunun yazarı, Nobel Edebiyat Ödülü sahibi İrlandalı yazar Samuel Beckett doğdu.
1909: 31 mart ayaklanması başladı.
1914: 'Garip' şiirinin öncüsü Orhan Veli Kanık İstanbul'da doğdu.
1923: Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı'na bağlı olarak Futbol Heyeti Müttehidesi (Futbol Federasyonu) kuruldu.
1933: Yüksek Mühendislik Mektebi'ni (İstanbul Teknik Üniversitesi) bitiren Sabiha ve Melek hanımlar, Türkiye'nin ilk kadın mühendisleri oldu. İki kadın mühendis, kura sonucu Ankara ve Bursa Nafıa İdaresi'ne (Bayındırlık) atandı.
1949: Türk Kadınlar Birliği, Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün eşi Mevhibe İnönü'nün onursal başkanlığında kuruldu.
1970: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesini basan 12 silahlı sağ görüşlü, asteğmen doktor Necdet Güçlü'yü öldürdü.
1975: Dört Hıristiyan Falanjiste karşılık 27 Filistinlinin öldürülmesiyle Lübnan'da içsavaş başladı.
1977: Karikatürist Yalçın Çetin 43 yaşında yaşamını yitirdi.
1982: Eski bakanlardan Hilmi İşgüzar, Yüce Divan'da 9 yıl 8 ay hapse mahkum edildi.
1987: Prof.Dr. Ekrem Akurgal, Aziz Nesin, Prof.Dr. Rona Aybay, Panayot Abacı ve Oğuz Aral, Türkiye-Yunanistan Dostluk Derneği'ni kurdu.
1994: Özel Radyo ve Televizyon Yasası, TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi.
1994: Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın partisinin grup toplantısında, "RP'nin iktidara gelmek için sert mi yumuşak mı, kanlı mı yoksa tatlı mı olacak, buna 60 milyon karar verecek" ifadesini kullanması tepkilere yol açtı.
1998: PKK'nın iki numaralı adamı Şemdin Sakık ile kardeşi Arif Sakık, Genelkurmay Başkanlığı Özel Kuvvetler Komutanlığı'nın operasyonuyla yakalanıp Türkiye'ye getirildi.

Tarihte bugün arşivi

Tarihte bugün: 14 nisan

14 Nisan, 2006 02:01:00 (TSİ)



Bir Alman şirketine 1910'da ısmarlanan Galata Köprüsü 1912'de hizmete girdi. Köprüden geçiş 1930'a kadar paralı olarak sağlandı. 'Müruriye' denilen geçiş parasını, önlükler giyen tahsildarlar topluyordu.

İdari olarak Beyoğlu'nun bir parçası olan Galata, Tophane, Azapkapı va Galata kuleleri arasında kalan yerleşim yerinin adıdır Galata.

Osmanlı, Haliç'e 'Haliç-i Dersaadet', Boğaz'a 'Haliç-i Bahri Siyah' (Karadeniz Boğazı) derdi. Galata, Haliç'le Boğaz'ın kesiştiği noktadır.

Antik çağdaki adı 'Sykai' ya da 'Sykaena' (incirlik) olan Galata, kimi kaynaklarda 'Sykudis' olarak geçer.

Bu dönemde Galata'nın surlarla çevrili küçük bir kasaba olduğu, bir kilisesi, bir hamammı, bir tiyatrosu, beş değirmeni, 400 hanesi, 40 şehir muhafızı bulunduğu yazılır.

'Gala' sözcüğü Rumca 'süt' anlamına gelir. Galata'nın adının semtteki süthanelere gönderme yaparak türetildiği söylenirse de bu görüşü destekleyen tarihsel destekler bulunamıştır.

Galata'nın İtalyanca 'denize inen yol' anlamına gelen 'galata' kelimesinden de türemiş olması muhtemeldir.

Ortodoksların, Katolikleri 'Galus' olarak adlandırması, Galata'nın bir Katolik kasabası olması ve Anadolu'da Katoliklerin yaşadığı yerlere 'Galatea' denilmesi, semtin adının kökenine ilişkin diğer bir görüştür.

I. Justinianus, I. Konstantinus'un dördüncü yüzyılda yaptırdığı Galata surlarını tamir ettirmiş, semt bu nedenle kısa süre için 'Justiniana' ya da 'Justiniapolis' olarak anılmıştır.

Galata'nın parlak dönemi 12'nci yüzyılda buraya bazı ayrıcalıklarla yerleşen Cenovalılar ile başlar. Bölge bir ara Venediklilerin eline geçer. 13'üncü yüzyıldan sonra bölge Cenovalıların egemenliğinde bir Latin kolonisidir.

Galata çeşitli mezheplere, tekkelere, dinsel ayrımlara bağlı Müslüman, Rum Ortodoks, Ermeni (Gregoryen, Katolik, Protestan), Süryani, Keldani, Yuahudi (Romanyot, Karay, Seferad, Aşkenaz), Arap, Çingene, Sırp, Arnavut, Ulah, Cenopvalı, Venedikli, Fransız, Levanten topluluklarıyla zengin bir dinler, diller mozaiği oluşturur.

19'uncu yüzyılda nüfus artınca yerleşim yukarı doğru kayar, zaman içinde Beyoğlu kurulur. Galata'yı çevreleyen ve Galata Kulesi'nde uç noktaya ulaşan surlar Osmanlılarla birlikte yıkılır ve zaman içinde çok az kalıntı kalır.

Gemicilerin ve limanların semti olması nedeniyle aynı zamanda bir eğlence merkezi haline gelen Galata sık yangınlarla sürekli yenilenir.

Yabancı devlet temsilcilerinin, reformcu sultanların Beyoğlu'na ağırlık vermesiyle büyük kamu binalarına sahip olamaz. Yine de Galata her köşesinde tarihsel bir gizemi barındırmaya devam eder.

Tarih boyunca Haliç'in iki yakasını Galata köprüleri birleştirmiştir. Bizans tarihçileri, Haliç üzerindeki ilk köprünün I. Justinianus (altıncı yüzyıl) devrinde yapıldığını, adının 'Aghios Khalinikos Köprüsü' olduğunu yazar.

Yeri tam olarak bilinmemekle birlikte, 12 kemerden oluşan bu taş köprünün Eyüp-Sütlüce arasında olması ihtimali yüksektir.

Fatih Sultan Mehmet de İstanbul kuşatması sırasında Haliç'e bir köprü yaptırmıştır. Demir halkalarla birbirine bağlanmış ve üzerine kalın kalaslar çakılmış dev fıçılardan oluşan bu köprü Ayvansaray-Kasımpaşa arasındaymış.

Nişancı Mehmet Paşa bu köprünün fıçılardan değil, yan yana demirlenmiş ve kirişlerle birbirine bağlanmış gemilerden oluştuğunu söyler.

Galata Köprüsü için ilk girişim II. Beyazıt döneminde yapıldı. Leonardo da Vinci, padişahla temasa geçerek bir Haliç Köprüsü tasarımı sundu.

Gerçekleştirilmesi teknik olarak imkansız görülen bu tasarımın üzerinden 350 yıl geçtikten sonra ilk Galata Köprüsü, 1845 yılında, Sultan Abdülmecid zamanında Bezm-i Alem Valide Sultan tarafından yaptırıldı.

Köprüye 'Cisr-i Cedid', 'Valide Köprüsü', 'Yeni Köprü', 'Büyük Köprü', 'Yeni Cami Köprüsü', 'Güvercinli Köprü' adları takılmıştı. Günümüzde yalnızca Galata Köprüsü olarak bilinmektedir.

1863, 1875 ve 1912 yıllarında yenilenen Galata Köprüsü, 1912'de açılan son köprü, 1992'de yandı. Yanan köprü onarıldıktan sonra Balat-Hasköy arasına yerleştirildi ve Karaköy-Eminönü arasındaki eski köprü yerine modern bir köprü yapıldı.

Günün diğer önemli olayları

1865: ABD Başkanı Abraham Lincoln bir suikastçı tarafından öldürüldü.
1900: Paris Uluslararası Fuarı açıldı. Fuarda Osmanlı Pavyonu da yer aldı.
1928: Eski Ticaret Bakanı Ali Cenani Bey, bakanlık bütçesinin kullanılmasında usulsüzlük yaptığı gerekçesiyle dokunulmazlığı kaldırılarak Yüce Divan'a verildi.
1931: İspanya'da Kral XIII. Alfonso tahttan çekildi ve cumhuriyet ilan edildi.
1947: Güreşçi Yaşar Doğu Avrupa Şampiyonu oldu, milli takım Avrupa üçüncülüğünü kazandı.
1987: Türkiye, Avrupa Ekonomik Topluluğu'na tam üyelik için resmen başvurdu. Türkiye'nin AET'ye tam üyelik başvurusu Devlet Bakanı Ali Bozer tarafından Belçika Dışişleri Bakanı ve AET Dönem Başkanı Leo Tindemans'a verildi.
1992: Başbakan Turgut Özal'a silahlı saldırıda bulunan ve 20 yıl hapis cezasına çarptırılan Kartal Demirağ, şartlı tahliyeden yararlanarak serbest kaldı.
1994: ABD jetleri, Irak'ın kuzeyinde, üç Türk subayının da bulunduğu iki helikopteri yanlışlıkla düşürdü.
1994: Refah Partisi Genel Başkanı Necmettin Erbakan'ın grup konuşması hakkında Devlet Güvenlik Mahkemesi, Ankara Cumhuriyet ve Yargıtay başsavcılıkları üç ayrı soruşturma açtı.
1999: NATO savaş uçakları yanlışlıkla Kosovalı Arnavut mültecilerin konvoyunu bombaladı, 75 kişi öldü.
2000: Rusya nükleer savaş başlığı sayısının indirimini öngören Start-II anlaşmasını onayladı.
2005: Gazeteci ve yazar Esen Ünür 63 yaşında Ankara'da vefat etti.

Tarihte bugün:15 Nisan

15 Nisan, 2007 01:10:41 (TSİ)



Ankara-İstanbul tarifeli uçak seferleri 1933 yılında başladı.

1912: 2 bin 227 yolcusuyla ilk yolculuğuna çıkan Titanic transatlantiği, 1912'de New Foundland'ın güneyinde bir buzdağına çarparak battı: Bin 512 kişi öldü.
1921: İsyancı Anzavur, Biga yakınlarında öldürüldü.
1922: Kanadalı bilim adamları Frederick G. Banting ve Charles H. Best, şeker hastalığına karşı kullanılan insülini buldu.
1925: Doğu'da isyan başlatan Şeyh Sait yakalandı.
1929: İstanbul'da terzilik mektebi açıldı.
1929: Etnoğrafya Müzesi'nde Birinci Genç Ressamlar Sergisi açıldı. Nurullah Cemal (Berk), Cevat (Dereli), Refik Fazıl (Epikman) gibi sanatçıların eserleri sergilendi.
1931: Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) kuruldu.
1934: Kurtuluş Savaşı komutanlarından, Büyük Taarruz'da Dördüncü Kolordu Komutanı olan Kemalettin Sami Paşa öldü.
1946: Milli Kütüphane Hazırlık Bürosu kuruldu. Kütüphane, 15 ağustos 1948'de okuyuculara açıldı.
1967: New York ve San Fransisco'da yaklaşık 200 bin kişi Vietnam Savaşı'nı protesto etti.
1968: Gazeteci, fıkra ve öykü yazarı Selahattin Güngör 72 yaşında vefat etti.
1969: Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet dönemi bakanlarından Prof. Yusuf Kemal Tengirşenk hayata veda etti.
1970: Japonlar ilk elektronik hesap makinesini yaptı.
1980: Fransız düşünür ve yazar Jean Paul Sartre yaşamını yitirdi.
1994: Dünyanın en geniş kapsamlı ticaret antlaşması olan GATT, 120 ülkenin imzasıyla kabul edildi.


Tarihte bugün: 15 nisan

15 Nisan, 2006 02:01:00 (TSİ)



2 bin 227 yolcusuyla ilk yolculuğuna çıkan Titanic transatlantiği, 1912'de New Foundland'ın güneyinde bir buzdağına çarparak battı: Bin 512 kişi öldü.

Batması imkansız denilen teknolojinin son harikası Titanic, tam 94 yıl önce bugün Atlas Okyanusu'nun soğuk sularına gömülmüştü. Bin 512 kişinin yaşamını yitirdiği kazada dev geminin batması sadece üç saat sürmüştü.

Yapıldığında 20'nci yüzyılın simgesi olarak gösterilen ve 17 bin işçinin emeğiyle ortaya çıkarılan Titanic, daha ilk seferinde sulara gömülmüştü.

İngiltere'nin Southampton Limanı'ndan 1912'de New York'a doğru yola çıktığında 2 bin 227 yolcu birer servet ödeyerek bugüne kadar yapılmış en lüks ve sağlam gemide yerlerini almışlardı.

Birinci sınıf kamaraların 55 bin dolara satıldığı ilk yolculukta Avrupa ve ABD'nin kaymak tabakasının yanı sıra geminin yapımcısı Thomas Andrews de yer alıyordu.

Gemiyi yapan mühendislerin iddiası Titanic'in batmayacağıydı. Her şeyden önce geminin tabanı birbirinden bağımsız kompartmanlardan oluşmuştu.

Herhangi bir nedenle gemi alttan bir darbe aldığında sadece darbeyi alan bölüm su alacaktı. En kötü olasılık olarak iki geminin çarpışması durumunda dahi kompartmanların bir kısmı su alacak ve geminin batması en az üç gün sürecekti.

Bu kadar uzun bir sürede mutlaka yardım geleceği düşünülürse Titanic dünyanın en güvenilir gemisiydi. Üstelik dünyanın en kaliteli çeliği bu gemi için kullanılmıştı.

Ancak ne yazık ki Titanic, dünyanın en büyük deniz faciasının kurbanı olmaktan kurtulamadı. Batmaz denilen gemi üç saat gibi kısa bir sürede Grönland açıklarında Atlas Okyanusu'nun sularına gömüldü.

Soğuk bir nisan akşamı okyanusun dibine inen geminin neden battığını anlamak için ise tam 73 sene beklendi. 1985 yılında bir denizbilimci olan Bob Ballard, Titanic'in enkazını yaklaşık 4 bin metre derinlikte bulmayı başardı.

İlk bilimsel araştırma takımının Titanic'e ulaşması 1991'de gerçekleşti. Dalışta ölenlere saygı amacıyla kişisel eşyalar yukarı çıkarılmadı. Ancak bilimsel araştırmaların sürdürülmesi için gemi enkazından metal parçalar toplandı.

Toplanan parçalar ve enkazın deniz dibindeki görüntüsü Titanic'in bir buzdağına nasıl boyun eğdiğini göz önüne seriyordu. Titanic'i iki ayrıntı batırmıştı. Üstelik bu iki ayrıntı gemiyi, yaratıcılarının en güvendiği noktalardan vurmuştu.

İlk ayrıntı geminin alttan, önden ya da arkadan darbe alacağını hesaplayan mühendisleri yanıltmıştı. Gece karanlığında yol alan Titanic, buzdağını gördüğünde kurtulmak için çok geçti.

Nöbet tutan gözcüler buzdağını fark etmeseydi ve gemi doğrudan buzdağına çarpsaydı önden hasar alacak, ön taraftaki kompartman suyla dolacaktı ve Titanic batmayacaktı.

Fakat buzdağı görüldü ve son bir umutla manevra yapıldı. Dünyanın en büyük gemisi kendini kurtaramadı ve buzdağı geminin yan tarafını baştan sona bir bıçak gibi kesti. Tek kompartman yerine bütün kompartmanlar suyla doldu ve Titanic battı.

Titanic'i tarih yapan ikinci ayrıntı ise dönemin en güçlü çeliğini döken mühendislerin, metale gerekli esnekliği veren maddeleri eklememiş olmalarıydı.

Deniz dibinden çıkarılan çelik parçalarla, günümüzde gemilerde kullanılan çelik üzerinde yapılan testler bunu açıkça ortaya koydu.

Günün diğer önemli olayları

1921: İsyancı Anzavur, Biga yakınlarında öldürüldü.
1922: Kanadalı bilim adamları Frederick G. Banting ve Charles H. Best, şeker hastalığına karşı kullanılan insülini buldu.
1925: Doğu'da isyan başlatan Şeyh Sait yakalandı.
1929: İstanbul'da terzilik mektebi açıldı.
1929: Etnoğrafya Müzesi'nde Birinci Genç Ressamlar Sergisi açıldı. Nurullah Cemal (Berk), Cevat (Dereli), Refik Fazıl (Epikman) gibi sanatçıların eserleri sergilendi.
1931: Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti (Türk Tarih Kurumu) kuruldu.
1933: Ankara-İstanbul tarifeli uçak seferleri başladı.
1934: Kurtuluş Savaşı komutanlarından, Büyük Taarruz'da Dördüncü Kolordu Komutanı olan Kemalettin Sami Paşa öldü.
1946: Milli Kütüphane Hazırlık Bürosu kuruldu. Kütüphane, 15 ağustos 1948'de okuyuculara açıldı.
1967: New York ve San Fransisco'da yaklaşık 200 bin kişi Vietnam Savaşı'nı protesto etti.
1968: Gazeteci, fıkra ve öykü yazarı Selahattin Güngör 72 yaşında vefat etti.
1969: Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet dönemi bakanlarından Prof. Yusuf Kemal Tengirşenk hayata veda etti.
1970: Japonlar ilk elektronik hesap makinesini yaptı.
1980: Fransız düşünür ve yazar Jean Paul Sartre yaşamını yitirdi.
1994: Dünyanın en geniş kapsamlı ticaret antlaşması olan GATT, 120 ülkenin imzasıyla kabul edildi.

Tarihte bugün arşivi

Tarihte bugün: 16 nisan

16 Nisan, 2006 02:01:00 (TSİ)


İngiliz sinema yönetmeni, oyuncu ve yazar Charlie Chaplin 1889 yılında dünyaya gözlerini açtı.

Asıl adı Charles Spencer Chaplin olsa da yarattığı Şarlo (Charlot) karakteri ile özdeşleşti ve öyle anıldı. 16 nisan 1889'da Londra'da doğdu, 25 aralık 1977'de İsviçre'nin Coursier-sur-Vevey kentinde öldü.

Londra'nın fakir bölgelerinden birinde doğup büyüdü. Oyuncu bir ailenin çocuğuydu. 1913'te ailesi ile bir oyun için gittiği ABD'de sinemaya başladı ve Keystone şirketi için 'Making a Living' (1914) filminde oynadı.

Bunu takip eden 'Kid Auto Races at Venice' (1914) filminde, bol pantolonlu, bastonlu, melon şapkalı, büyük numara ayakkabılı ve sakar hareketleri ile gülünç mizansenler oluşturan Şarlo tiplemesini yarattı.

Takip Sonraki yıllarda aralarında 'The Immigrant' (1917), 'The Adventurer' (1917) gibi ünlü filmlerinin de bulunduğu 60'tan fazla kısa filmde oynadı ve birçoğunun da yönetmenliğini üstlendi.

1918'de çektiği 'A Dog's Life' filmi ile uzun metrajlı filmlere başladı. Bunu uzun metrajlı 'Shoulder Arms' izledi. 1919'da bazı sinemacıların kurduğu United Artists film şirketinin ortağı oldu. Şirket bünyesinde en iyi filmlerine imza attı.

Dünya üzerinde filmlerinin gösterildiği her ülkede insanların hayranlığını toplamasına rağmen, ABD vatandaşlığını reddetmesi sebebiyle bu ülkede kendisine yönelik bir karalama kampanyası başladı.

Yaptığı dört evlilik, babalık davası gibi sorunları ve 'Altına Hücum'daki (The Gold Rush, 1925) bazı sahnelerin Komünizm propagandası olarak yorumlanması gibi olaylar Chaplin'in ABD'ye girmesinin yasaklanmasıyla sonuçlandı.

Bunun üzerine eşi ve çocuklarıyla İsviçre'ye yerleşti ve hayatının sonuna kadar orada kaldı. 1972'de Oscar Özel Ödülü'nü alması için ABD'ye çağırıldı. 'Şehir Işıkları' (City Lights) ile bir kez daha Oscar kazandı.

Filmlerinde dönem koşulları için imkansız gibi görünen mizansen, koreografi ve akrobatik hareketlere yer veren Chaplin, komedinin tüm unsurlarını sinemasında barındırdı, heyecanın ve hareketin olmadığı sahneler ise dramatik ögeler ekledi.

Popülist yaklaşımlara, hiçbir zaman benimsemediği bazı yönetim biçimlerine ve teknolojiye yönelik ağır eleştrilerini ise yine bu komedi tarzının içinde eritti ve sessizce seyirciye ulaştırmayı bildi.

Önemli filmleri

'Şarlo Asker' (Shoulder Arms, 1918), 'Yumurcak' (The Kid, 1921), 'Şarlo Hacı', (The Pilgrim, 1922), 'Altına Hücum' (The Gold Rush, 1925), 'Şehir Işıkları' (The City Lights, 1930), 'Modern Zamanlar' (Modern Times, 1936), 'Şarlo Diktatör' (The Great Dictator, 1940), 'Sahne Işıkları' (Lamelight, 1952)

'Büyük Diktatör'ün finali

"Beni duyma olanağı bulanlara diyorum ki: Umutsuzluğa düşmeyin! Üstümüze çöken bela, vahşi bir istihanın ve insanlığın gelişmesinden korkanların duydukları acıların bir sonucudur sadece..."

"İnsanlığın kini geçecek, diktatörler yok olup gidecektir. Halktan zorla aldıkları iktidar yine halkın eline geçecektir. Ve insanlar ölmeyi bildikleri sürece, özgürlük yok olmayacaktır...

"Askerler, bu vahşi adamlara adamayın kendinizi... Sizi hor görüyor, size köle gözüyle bakıyor, hayatınızla oynuyorlar. Davranışlarınıza, düşüncelerinize, duygularınıza hükmetmeye kalkıyorlar...

"Sizi hayvan terbiye eder gibi şartlandırıp, aç bırakıp topun ağzına sürüyorlar. Doğaya aykırı olan bu adamlara teslim etmeyin kendinizi. Bu makine gibi duygusuz, makineleşmiş adamlara! Sizler birer hayvan değilsiniz!..

"Yüreğinizde insan sevgisi taşıyorsunuz! Nefrete kapılmayin. Ancak sevilmeyen kişiler nefret eder. Sevilmeyenler ve anormal olanlar... Askerler, kölelik ugruna dövüşmeyin. Özgürluk için dövüşün!"

Günün diğer önemli olayları

1917: Bolşevik lider Lenin, sürgünden Rusya'ya döndü.
1924: Lozan Antlaşması'nı takiben imzalanan Umumi Af Beyannamesi gereğince 1 ağustos 1914-20 kasım 1922 arasında askeri ve siyasi nitelikte suçlardan maznun ve mahkum Türkler ve İtilaf Devletleri tebaasından kişilerin affı hakkında kanun kabul edildi.
1925: 'Tanin' gazetesi kapatıldı.
1928: Yüce Divan, eski Bahriye Vekili İhsan (Topçu) ile Bilecik Milletvekili Dr. Fikret Bey'in milletvekilliklerini düşürdü ve mahkum etti.
1948: Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü kuruldu. Türkiye örgüte katıldı.
1952: İstanbul'da, 300 odalı Hilton Oteli'nin temeli atıldı. Otelin iç ve dış mimari kontrolünü Sedat Eldem yapmıştı.
1972: İnsanoğlunun beşinci ay yolculuğu, Apollo-16 uzay aracıyla başladı.
1975: Başkent Pnom Pen'in düşüşüyle, Kamboçya Kızıl Kmerler'in kontrolüne girdi.
1982: Cumhuriyet Halk Partisi'nin eski genel başkanı Bülent Ecevit, Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi tarafından tutuklandı.
1988: İsrail komandoları, Filistin Kurtuluş Örgütü askeri komutanı Ebu Cihad'ı Tunus'ta öldürdü.
1994: RTÜK'ün oluşturulduğu, Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun, TBMM'de kabul edildi.
2001: Eski Diyarbakır Emniyet Müdürü Gaffar Okkan suikastı zanlılarından olduğu belirtilen Mehmet Fidancı, İstanbul'da yakalandı.

Tarihte bugün arşivi