İnorganik (Anorganik) Kimya
VIP VIP Üye
ANORGANİK sıf.
MsXLabs.org & Büyük Larousse
Organik olmayan bileşikler için kullanılır.
—Kim. Anorganik kimya, mineralleri konu edinen kimya dalı; organik kimyanın karşıtıdır'. (inorganik kimya adıyla da anılan anorganik kimyanın ilgi alanı, arı maddeler ile bileşiklerinin doğal hallerini, üretilmelerini, özelliklerini ve tepkimelerini incelemek, sözkonusu olayları rasyonelleştirmek ve onların kuramsal yorumunu yapmaktır.)
—ANSİKL. Kim. Anorganik bileşiklerin ad dizini. Anorganik bileşikler için benimsenen ad ve formüller, ilke olarak, 1960' ta Uluslararası kuramsal ve uygulamalı kimya birliği (IUPAC) tarafından belirlenen kuralları izler. Bununla birlikte pek çok eski kural hâlâ kullanılır.
• Elementlerin adları. Basit cisimleri tanımlamak için çoğunlukla, özelliklerinden birini anımsatan bir ad seçilir; nitekim brom yunanca brömoslan (“kötü koku"), iyot iödĞs'ten ("mor”) gelir. Bununla birlikte yeni bulunan ya da elde edilen elementleri adlandırmada ilk kez bulundukları bölgeyi ya da bir bilim adamını anımsatan sözcükler seçilebilir.
• Formül. Deneysel formül, bileşiğin sto- kiyometrik bileşimini basitçe ifade edecek biçimde atom simgeleri yan yana dizilerek oluşturulur.
• Formüllerin ve bileşik adlarının yazılması.
Genel ilkeler, ikili yapıdaki çok sayıda kimyasal bileşik, iyon ya da kökler birleştirilerek yazılır; diğerleri de ad dizininin gereksinimlerine göre göz önüne alınır. Benimsenen ad dizini sistemi -ür ve -at soneklerinin kullanımına dayanır; sistem iyonik ya da ortak değerlikli bileşiklere ayırım gözetilmeksizin uygulanır. Yansız ma leküller için, bu soneklere başvurmak istenmiyorsa, eşkonum bileşiklerine uygun adlar kullanılabilir.
Benimsenin ad dizini sistemi cismin betimlenmesine dayanır ve işlevsel değildir; nitekim cismin kimyasal özelliğiyle ilgilenmeden bileşimini verir. Örneğin C02 “karbonik anhidrit"değil “karbon dioksit" adıyla anılır.
Ad dizini kuralları uygulanarak elde edilen adlara “sistemli adlar" denir. Öte yandan sistemli adlarıyla tanımlanan kimi cisimler, alışılagelmiş adlarını da korurlar.
Formül yazılım kuralları.
KURAL 1. Formüllerde elektropozitif bileşen (katyon) daima başta yer alır. Örnekler: KCI (pa tasyum klorür), CaSÖ4 (kalsiyum sülfat).
Kural 2. Ametal elementler arasındaki ikili bileşiklerde, başa yerleştirilecek bileşen, aşağıdaki liste sırasına göre belirlenir: B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At,. I, Br, Cl, O, F. Örneğin NH3, H2S, SiC, BN.
Sistemli dizinin kuralları.
BAŞLANGIÇ KURALI, iki bileşenin birbirine
oranı mono-,di-,tri-, hemi- (-) . seski-) vb. örnekleriyle belirtilebilir. Öte yandan, bu oran, yükseltgenme sayısıyla da gösterilebilir. FeCI2: demir (II) klorür.
KURAL 1. Elektropozitif (ya da öyle kabul edilen) bileşenin adı değiştirilmemelidir. KURAL 2. a) Elektronegatif bileşen teka- tomlu (tek tip atomlardan oluşmuş) ise, -ûr soneki eklenir; yalnız oksijen sözkonusu olduğunda geleneksel olarak -it soneki tercih edilir. Ayrıca ametal elementlerin oluşturduğu ikili bileşiklerde, yukarıda verilen listeye göre fürmülde ikinci gelen element -ür (oksijen durumunda -it) soneki- ni alır,
örnekler:
Örnekler: Na2S04 sodyum tetraoksosülfat, Na,S03 sodyum triok9osülfat, NaCıO sodyum monoksoklorat, KCIOj potasyum trioksoklorat. Bununlst birlikte anyonlar ve asitler konusunda belirtildiği gibi alışılagelen pek çok ad hâlâ kullanılır; dolayısıyla yukarıdaki bileşiklere sodyum sülfat, sodyum sülfit, sodyum hipoklorit ve potasyum klorat da denir.
• Köklerin adlandırılması. Kök adıyla, birçok farklı bileşikte sık sık karşılaşılan atom grupları belirtilecektir. Oksijen ya da oksijen ailesinden bir element içeren kimi kökler de bir ad alır. Belirleyici sonekil' dir.
Örnekler:
1. Tekatomlular. Elementle aynı ad altında belirtilir,
örnekler:
Örnekler:
Çokatomlular. Belirli sayıda çokatomu anyonlar, tekatomlu anyonlar gibi -ür1.
Çokatomlu iyonlarla ilgili genel kural şöy- ledir: kompleks bileşiklerde olduğu gibi adlar, merkez atomunun adına -at takısı eklenerek elde edilir. Merkez atomuna bağlı atomlar ve gruplar, genellikle bir kompleksteki eşkonum bileşenleri gibi göz önüne alınabilir.
Örnek:
SOj" tetraoksosülfat iyonu. Alışılagelmiş adlar arasında şunlar korunur: NO j nitrit, AsOj arsenit SOf~sül- fit. CIO"hipoklorıt, ClOj klorit.
• ikili ve psödo-ikili asitler. Daha önce belirtildiği gibi -ür takılı anyonlar oluşturan asitler, hidrojenin ikili ve psödo-ikili bileşikleri olarak tanımlanır: hidrojen klorür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür.
• Çokatomlu anyonlardan türeyen asitler. Genel kural, bu cisimleri hidrojenin ikili ya da psödo-ikili bileşikleri olarak belirtmeye dayanır; sözkonusu anyonun adı, eşkonum bileşiklerinin ad dizini kuralına uyar. Dolayısıyla H2PtCI6 formülü hidrojen heksakloroplatinat biçiminde okunur. Bununla birlikte, -it ve -at ile biten adlarını koruyan anyonların verdiği oksoasitler, alışılagelmiş adlarını sürdürür.
Aynı belirgin elementi olan çeşitli ok- soasitleri birbirinden ayırmak için, kimi durumlarda özgül örnekler kullanılır.
Hipo- öneki, alt yükseltgenme derecesini gösterir ve örnek olarak HOCI formüllü hipoklorit asidi verilebilir.
Per- öneki, üst vükseltgenme derecesini gösterir ve HCI04 formüllü perklorik asit ile VII. grup elementlerinin bileşikleri için kullanılabilir.
Orto- ve meta- örnekleri yalnızca su oranlarıyla farklılaşan asitleri birbirinden ayırır.
Örnekler:
• Asit hidrojen atomları taşıyan tuzlar ("asit" tuzlar). Ornatılabilecek hidrojeni belirtmek için anyon adına hidrojeno öneki eklenerek adları oluşturulur. Örnek:
NaHCOg sodyum hidrojenokarbonat.
• Eşkonum bileşikleri, ilk anlamıyla eşkonum bileşiği terimi, bir A atomunu, yükseltgenme derecesinden daha üst sayıda B atomlarının ya da C gruplarının çevrelemesi sonucunda oluşan molekül ya da iyonlar için kullanılıyordu. Ad dizini gereksinimleri için, bir ya da birkaç iyon ya da molekül, bir ya da birkaç iyon ya da moleküle katılarak oluşturulan her bileşik, gerçek bir eşkonum bileşiği gibi tanımlanabilir.
Genel olarak komplekslerin formülleri ve adları. Merkez atomu. Merkez atomun simgesi formüller'de ilkönce yazılır; yapısal kaynaklı formüller bu kuralın dışında kalır; anyonik, yansız vb. eşkonumlu bileşenler ise daha sonra gelir; kompleksin tam formülü (iyon ya da molekül) köşeli parantez içine alınır.
Adlar1 da, merkez atomunun adı, eşkonum bileşenlerinden sonra gelir.
Bileşenlerin değerlik ve orantılarının gösterilmesi. Merkez atomunun yükseltgenme derecesi, romen rakamı ile gösterilir. Ayrıca bileşenlerin oranları, stokiyo- metrik öneklerle belirtilebilir.
Takılar. Kompleks anyonlar -at takısı ile belirtilir. Kompleks katyonlar ve yansız moleküller hiçbir özel takı almazlar. Negatif ya da organik eşkonum bileşenlerinin adlarında -o takısı bulunur. Örnek: K4[Fe(CN)6] potasyum heksasiyanoferrat (II).
Eşkonumlu molekülün ya da katyonun adı, su ve amonyağın özel durumları dışında, değiştirilmeden kullanılmalıdır.
Örnek:
[CoCI (NHgyCIj kloropentammin kobalt (ili) klorür.
• Katılma bileşikleri. - at takısından günümüzde anyonları tanımlamakta yararlanılır; katılma bileşikleri için ise genel olarak kullanılmaz.
Alkolatlar bu yüzden yalnızca alkol tuzlarıdır ve kristalleşmiş alkol moleküllerini taşıyan bileşikler değildir. Aynı şekilde eteratlar ve amonyakatlar da eter ve amonyağın karşılığını oluşturmaz.
Yalnızca hidrat sözcüğü için bir ayrıcalık sözkonusudur. Bu sözcük kristalleşme suyu taşıyan ve daha genel anlamda bağlanma biçimi ne olursa olsun su içeren her bileşik için kullanılır. Bununla birlikte hidrat sözcüğü yerine olabildiğince "... n su" ifadesinin kullanılması tercih edilir. Örnek: CaCI2.6H20 kalsiyum kiorür 6 su. .
MsXLabs.org & Büyük Larousse
Sponsorlu Bağlantılar
Organik olmayan bileşikler için kullanılır.
—Kim. Anorganik kimya, mineralleri konu edinen kimya dalı; organik kimyanın karşıtıdır'. (inorganik kimya adıyla da anılan anorganik kimyanın ilgi alanı, arı maddeler ile bileşiklerinin doğal hallerini, üretilmelerini, özelliklerini ve tepkimelerini incelemek, sözkonusu olayları rasyonelleştirmek ve onların kuramsal yorumunu yapmaktır.)
—ANSİKL. Kim. Anorganik bileşiklerin ad dizini. Anorganik bileşikler için benimsenen ad ve formüller, ilke olarak, 1960' ta Uluslararası kuramsal ve uygulamalı kimya birliği (IUPAC) tarafından belirlenen kuralları izler. Bununla birlikte pek çok eski kural hâlâ kullanılır.
• Elementlerin adları. Basit cisimleri tanımlamak için çoğunlukla, özelliklerinden birini anımsatan bir ad seçilir; nitekim brom yunanca brömoslan (“kötü koku"), iyot iödĞs'ten ("mor”) gelir. Bununla birlikte yeni bulunan ya da elde edilen elementleri adlandırmada ilk kez bulundukları bölgeyi ya da bir bilim adamını anımsatan sözcükler seçilebilir.
• Formül. Deneysel formül, bileşiğin sto- kiyometrik bileşimini basitçe ifade edecek biçimde atom simgeleri yan yana dizilerek oluşturulur.
• Formüllerin ve bileşik adlarının yazılması.
Genel ilkeler, ikili yapıdaki çok sayıda kimyasal bileşik, iyon ya da kökler birleştirilerek yazılır; diğerleri de ad dizininin gereksinimlerine göre göz önüne alınır. Benimsenen ad dizini sistemi -ür ve -at soneklerinin kullanımına dayanır; sistem iyonik ya da ortak değerlikli bileşiklere ayırım gözetilmeksizin uygulanır. Yansız ma leküller için, bu soneklere başvurmak istenmiyorsa, eşkonum bileşiklerine uygun adlar kullanılabilir.
Benimsenin ad dizini sistemi cismin betimlenmesine dayanır ve işlevsel değildir; nitekim cismin kimyasal özelliğiyle ilgilenmeden bileşimini verir. Örneğin C02 “karbonik anhidrit"değil “karbon dioksit" adıyla anılır.
Ad dizini kuralları uygulanarak elde edilen adlara “sistemli adlar" denir. Öte yandan sistemli adlarıyla tanımlanan kimi cisimler, alışılagelmiş adlarını da korurlar.
Formül yazılım kuralları.
KURAL 1. Formüllerde elektropozitif bileşen (katyon) daima başta yer alır. Örnekler: KCI (pa tasyum klorür), CaSÖ4 (kalsiyum sülfat).
Kural 2. Ametal elementler arasındaki ikili bileşiklerde, başa yerleştirilecek bileşen, aşağıdaki liste sırasına göre belirlenir: B, Si, C, Sb, As, P, N, H, Te, Se, S, At,. I, Br, Cl, O, F. Örneğin NH3, H2S, SiC, BN.
Sistemli dizinin kuralları.
BAŞLANGIÇ KURALI, iki bileşenin birbirine
oranı mono-,di-,tri-, hemi- (-) . seski-) vb. örnekleriyle belirtilebilir. Öte yandan, bu oran, yükseltgenme sayısıyla da gösterilebilir. FeCI2: demir (II) klorür.
KURAL 1. Elektropozitif (ya da öyle kabul edilen) bileşenin adı değiştirilmemelidir. KURAL 2. a) Elektronegatif bileşen teka- tomlu (tek tip atomlardan oluşmuş) ise, -ûr soneki eklenir; yalnız oksijen sözkonusu olduğunda geleneksel olarak -it soneki tercih edilir. Ayrıca ametal elementlerin oluşturduğu ikili bileşiklerde, yukarıda verilen listeye göre fürmülde ikinci gelen element -ür (oksijen durumunda -it) soneki- ni alır,
örnekler:
- H, S hidrojen sülfür,
- CIO, klor dioksit.
Örnekler: Na2S04 sodyum tetraoksosülfat, Na,S03 sodyum triok9osülfat, NaCıO sodyum monoksoklorat, KCIOj potasyum trioksoklorat. Bununlst birlikte anyonlar ve asitler konusunda belirtildiği gibi alışılagelen pek çok ad hâlâ kullanılır; dolayısıyla yukarıdaki bileşiklere sodyum sülfat, sodyum sülfit, sodyum hipoklorit ve potasyum klorat da denir.
• Köklerin adlandırılması. Kök adıyla, birçok farklı bileşikte sık sık karşılaşılan atom grupları belirtilecektir. Oksijen ya da oksijen ailesinden bir element içeren kimi kökler de bir ad alır. Belirleyici sonekil' dir.
Örnekler:
- HO hidroksil,
- CO karbonil.
Bu kökler her zaman bileşiğin pozitif bileşeni olarak göz önüne alınır.
Örnek. COCIj karbonil klorür.
Örnek. COCIj karbonil klorür.
- • iyonların adlandırılması.
1. Tekatomlular. Elementle aynı ad altında belirtilir,
örnekler:
- Cu* bakır ( I ) iyonu, CuJ* bakır ( II ) iyonu. 2. Köklerden türemiş katyonlar. Bir önceki kural uygulanır.
- UOj uranil ( V ) iyonu, NO " nitrozıl katyonu.
Örnekler:
- [AKHjOiJ3♦ heksakuoalüminyum iyonu, [CoCI(NHj)5|3 +kobalt kloropentammin iyonu.
- HjO * oksonyum iyonu, PHJ fosfonyum iyonu.
NHJ amonyum iyonu. Anyonlar.
1. Tekatomlular. Bu adlar bir elemente, -ûr soneki eklenerek elde edilir. Örnekler: Cl~ klorür iyonu (klor iyonu değil),
1. Tekatomlular. Bu adlar bir elemente, -ûr soneki eklenerek elde edilir. Örnekler: Cl~ klorür iyonu (klor iyonu değil),
- S2~ sülfür iyonu.
- o2- iyonu kuraldışıdır ve oksit iyonu olarak adlandırılır.
Çokatomlu iyonlarla ilgili genel kural şöy- ledir: kompleks bileşiklerde olduğu gibi adlar, merkez atomunun adına -at takısı eklenerek elde edilir. Merkez atomuna bağlı atomlar ve gruplar, genellikle bir kompleksteki eşkonum bileşenleri gibi göz önüne alınabilir.
Örnek:
SOj" tetraoksosülfat iyonu. Alışılagelmiş adlar arasında şunlar korunur: NO j nitrit, AsOj arsenit SOf~sül- fit. CIO"hipoklorıt, ClOj klorit.
• ikili ve psödo-ikili asitler. Daha önce belirtildiği gibi -ür takılı anyonlar oluşturan asitler, hidrojenin ikili ve psödo-ikili bileşikleri olarak tanımlanır: hidrojen klorür, hidrojen sülfür, hidrojen siyanür.
• Çokatomlu anyonlardan türeyen asitler. Genel kural, bu cisimleri hidrojenin ikili ya da psödo-ikili bileşikleri olarak belirtmeye dayanır; sözkonusu anyonun adı, eşkonum bileşiklerinin ad dizini kuralına uyar. Dolayısıyla H2PtCI6 formülü hidrojen heksakloroplatinat biçiminde okunur. Bununla birlikte, -it ve -at ile biten adlarını koruyan anyonların verdiği oksoasitler, alışılagelmiş adlarını sürdürür.
Aynı belirgin elementi olan çeşitli ok- soasitleri birbirinden ayırmak için, kimi durumlarda özgül örnekler kullanılır.
Hipo- öneki, alt yükseltgenme derecesini gösterir ve örnek olarak HOCI formüllü hipoklorit asidi verilebilir.
Per- öneki, üst vükseltgenme derecesini gösterir ve HCI04 formüllü perklorik asit ile VII. grup elementlerinin bileşikleri için kullanılabilir.
Orto- ve meta- örnekleri yalnızca su oranlarıyla farklılaşan asitleri birbirinden ayırır.
Örnekler:
- H3PO4 ortotosforik asit,
(HPOşJn metafosforik asitler.
- Örnek
*]H2SOs peroksosülfürik asit.
Örnek:
• Basit tuzlar. Basit tuzlar, ikili bileşikler için yapılan genel tanıma göre belirlenir ve bileşimlerindeki iyonlara göre adlandırılır.- NSCN tiyosiyanik asit.
• Asit hidrojen atomları taşıyan tuzlar ("asit" tuzlar). Ornatılabilecek hidrojeni belirtmek için anyon adına hidrojeno öneki eklenerek adları oluşturulur. Örnek:
NaHCOg sodyum hidrojenokarbonat.
• Eşkonum bileşikleri, ilk anlamıyla eşkonum bileşiği terimi, bir A atomunu, yükseltgenme derecesinden daha üst sayıda B atomlarının ya da C gruplarının çevrelemesi sonucunda oluşan molekül ya da iyonlar için kullanılıyordu. Ad dizini gereksinimleri için, bir ya da birkaç iyon ya da molekül, bir ya da birkaç iyon ya da moleküle katılarak oluşturulan her bileşik, gerçek bir eşkonum bileşiği gibi tanımlanabilir.
Genel olarak komplekslerin formülleri ve adları. Merkez atomu. Merkez atomun simgesi formüller'de ilkönce yazılır; yapısal kaynaklı formüller bu kuralın dışında kalır; anyonik, yansız vb. eşkonumlu bileşenler ise daha sonra gelir; kompleksin tam formülü (iyon ya da molekül) köşeli parantez içine alınır.
Adlar1 da, merkez atomunun adı, eşkonum bileşenlerinden sonra gelir.
Bileşenlerin değerlik ve orantılarının gösterilmesi. Merkez atomunun yükseltgenme derecesi, romen rakamı ile gösterilir. Ayrıca bileşenlerin oranları, stokiyo- metrik öneklerle belirtilebilir.
Takılar. Kompleks anyonlar -at takısı ile belirtilir. Kompleks katyonlar ve yansız moleküller hiçbir özel takı almazlar. Negatif ya da organik eşkonum bileşenlerinin adlarında -o takısı bulunur. Örnek: K4[Fe(CN)6] potasyum heksasiyanoferrat (II).
Eşkonumlu molekülün ya da katyonun adı, su ve amonyağın özel durumları dışında, değiştirilmeden kullanılmalıdır.
Örnek:
- K [RCI3 (C2H4)) potasyum trikloroeti- lenplatinat (II).
[CoCI (NHgyCIj kloropentammin kobalt (ili) klorür.
• Katılma bileşikleri. - at takısından günümüzde anyonları tanımlamakta yararlanılır; katılma bileşikleri için ise genel olarak kullanılmaz.
Alkolatlar bu yüzden yalnızca alkol tuzlarıdır ve kristalleşmiş alkol moleküllerini taşıyan bileşikler değildir. Aynı şekilde eteratlar ve amonyakatlar da eter ve amonyağın karşılığını oluşturmaz.
Yalnızca hidrat sözcüğü için bir ayrıcalık sözkonusudur. Bu sözcük kristalleşme suyu taşıyan ve daha genel anlamda bağlanma biçimi ne olursa olsun su içeren her bileşik için kullanılır. Bununla birlikte hidrat sözcüğü yerine olabildiğince "... n su" ifadesinin kullanılması tercih edilir. Örnek: CaCI2.6H20 kalsiyum kiorür 6 su. .
Son düzenleyen _Yağmur_; 26 Şubat 2016 13:48
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
