Kemik Nedir - Kemiğin Yapısı Ve Görevleri - Sayfa 3

Kırıkların iyileşmesi (Kaynaması)

Kırık iyileşmesi kırık olduğu andan itibaren başlar ve 3 aşamadan oluşur:

1. İnflamatuvar dönem
2. Tamir dönemi
3. Remodelizasyon dönemi

Bu üç dönem biri bitmeden diğeri başlayarak devam eder ve en uzun süreni remodelizasyon dönemidir

İnflamatuvar dönemde

kırık uçlar arasında hematom oluşur ve hematom periost tarafından veya periost yırtılmışsa sağlam yumuşak dokular tarafından çepeçevre kolluk şeklinde sarılır. Bu dönem ilk 3-4 günlük süreyi kapsar. Oluşan bu hematom kırık iyileşmesi açısından son derece önemlidir ve kırık hematomunun boşalması bazı sorunlara neden olabilir. Kırık hematomu intramembranöz sağladığı gerginlikle kırık uçlarını birarada tutma görevini de kısmen üstlenir. Kırık uçlarda 1-5 mm arasında nekroz gelişir. Nekrotik kemik uçlarından ve kırık hematomunda bulunan ölü hücrelerden salınan inflamatuvar mediatörler kapiller membran permeabilitesini artırarak inflamatuvar hücrelerin kırık bölgesine gelmesine yol açarlar (polimorf çekirdekli lökositler , makrofaj ve lenfositler).
İnflamatuvar hücreler nekrotik dokuları rezorbe ederken fibroblastlar bölgeye gelerek Tamir dönemini başlatırlar. Tamir döneminde ilk 48 saat içinde periost, endeost ve kırığa yakın yerlerdeki havers kanallarının tabakalarından hücre proliferasyonu başlar ; kırık hattı boyunca rezorbsiyon devam eder. Hücre proliferasyonu sonucu kırık uçlardaki boşluklar hücrelerle dolar. Kırık hattına dolan hücreler kemiğin hücresel devamlılığının onarımına yardım eder. Proliferasyonla birlikte kondroblastlar ve osteoblastlar gelişerek kıkırdak ve kemik doku oluşur. Osteoblastlar osteosite dönüşerek (intramembranöz) veya enkondral kemikleşmeyle kemik devamlılık sağlanır. Nekrotik kemik rezorbe olur ve yerini yeni kemik dokusu alır.
Tamir döneminde özetleyecek olursak hematom içine yayılan makrofajlar ve osteoklastlar ölü kemiğin ortadan kaldırılmasını sağlar ve osteoblastlar kemik oluşumunu sağlar.

2-6 hafta arasında kırık uçlar arasında ve çevresinde sert osteoid doku gelişir. Kallus oluşumu hem subperiosteal hem de endeosteal gelişim gösterir. 6-12 haftada kemikleşme olur, fragmanlar arasında sert bir köprü oluşur ve mekanik zorlamalara oldukça dayanıklıdır. 12-26 haftada kallus dokusu olgunlaşır. 6-12 ayda fragmanlar arası kortikal kaynama tamamlanır.
Bu şekilde kallus formasyonu ile kemikleşmeye indirekt veya sekonder kırık iyileşmesi denilir. İnternal fiksasyonla tam anatomik redüksiyon yapılan kırıklarda veya fissür gibi ayrılmamış kırıklarda kallus formasyonu gelişmeksizin doğrudan kortikal uçların birbirine kaynaması ile iyileşme sağlanır ve buna direkt veya primer kemik iyileşmesi denilir.

Bundan sonra 1-2 sene içerisinde yeniden şekillenme Remodelizasyon olur, kırık çevresi fazla kemik dokusu rezorbe olur, medüller kanallar açılır ve normal kemik yapısı kazanılır. Remodelizasyon Wolff kanunlarına göre olur. Normalin dışında bir konveksite ve konkavite kalmışsa konveks tarafta gerilme ve kemik rezorbsiyonu, konkav tarafta sıkışma ve yeni kemik yapımı meydana gelir. Burada oluşan elektriksel aktiviteye göre rezorbsiyonun ve kemik yapımının meydana geldiği bulunmuştur. Remodelizasyon tamir döneminin sonlarına doğru başlayıp , kırık kaynadıktan sonra yıllarca devam edebilir. Remodelizasyonla çocuk kırıklarında 15-20○ ye kadar açılanmalar düzelebilir. Fakat rotasyon düzelmez. Ayrıca erişkinlerde açılanmalar daha zor düzelir; fakat sonuçta iş görür bir kemik haline tekrar gelir. Ekleme yakın kırıklarda, eklemin yaptığı major hareketleri istikametine aykırı kırıklarda düzelme daha zordur.

Kırık İyileşme Belirtileri

Kırıkların iyileşme süreçleri çok iyi takip edilmelidir. Bazen kırığın iyileşmesinin uzun sürmesi ters bir durumun olduğunun göstergesi olabilir. Kırığın yanlış şekilde kaynaması, bölgede ödem oluşması gibi durumlar kişinin iyileşme süresince acı çekmesine sebep olmaktadır.

Kırık kemik düzgün bir şekilde iyileşmeye başlayınca kişinin kırık bölgesinde bulunan ağrı ve sızısı azalmaya başlar. Aynı zamanda bu bölgede oluşan morluk, kızarıklık ve ödem gibi şikayetler de zaman içerisinde hızla gözden kaybolur.

Kişi alçı çıkmadan iyileşme olumlu yönde gidiyor ise kırığın olduğu bölgeyi daha rahat hareket ettirmeye başlar. Buraya gelen herhangi bir darbe eskisi kadar kişinin canını yakmaz. Tüm bunların tersi özellikler gözleniyor ise kişinin uzman bir doktora giderek tekrar muayene olmasını ve kırığın kontrol edilmesini tavsiye ederiz.
Kırık sonrası iyileşme süresi kırığın bulunduğu bölgeye göre değişiklik gösterebilmektedir. Normal bir kırık yani basit ve tek bir yerde meydana gelen kırık genellikle 4-6 hafta içerisinde iyileşmektedir.

Kırığın iyileşmesinde etkili birçok çevresel faktör ve kişinin kendisinden kaynaklı bireysel faktörler bulunmaktadır. Bu faktörlerin etkisi ile kırığın iyileşme süresi değişiklik gösterebilir.

Kırık sonrası iyileşme bazen beklenilen zamanda gerçekleşmez. Özellikle yaşlı kişilerde meydana gelen kırıkların birçoğu, tahmini iyileşme sürecinden daha geç sürede iyileşirler.

Yaşlı kişilerde kemik erimesi gibi hastalığın bulunması kırığın iyileşme sürecini uzatacağı gibi aynı zamanda kırığın iyileşme sürecinde kişinin ağrı ve acı duymasına sebep olabilmektedir.

Kırık sonrası iyileşmede;

Kişi kırığın olduğu bölgeyi zorlu hareketlerden ve ters hareketlerden sakınmalıdır.
Kişinin beslenmesi kırığın daha çabuk iyileşmesine etki eden bir faktördür. Kişi protein yüklü beslenir ise kırık çok daha hızlı iyileşme gösterebilir.
Kemik erimesi, kalsiyum eksikliği olan kişiler kesinlikle tedavi görmeli, doktor kontrolünde ilaç kullanmalıdır.

Kırık iyileşmesini olumsuz etkileyen faktörler:

Yüksek enerjili travmalar ve geniş yumuşak doku hasarı bulunması, kırık uçların birbirinden ayrılması, araya yumuşak dokuların girmesi (interpozisyon), besleyici damarların hasar görmesi, cerrrahi redüksiyon yapılmışsa aşırı disseksiyon ve yumuşak doku hasarı yapılması, kırığın transvers , parçalı veya segmenter olması (spiral ve oblik kırıklar daha çabuk kaynar) , açık kırık olması (hematomun boşalması, kontaminasyon ve enfeksiyon olasılığı ve aşırı yumuşak doku hasarı nedeniyle), redüksiyonun başarısızlığı, iyi stabilizasyon yapılmaması, yeterli süre immobilizasyon yapılmaması, kırık yerinde enfeksiyon olması, hastanın ileri yaşta olması, eklem içi kırık olması (sinovyal sıvının kırık iyileşmesini bozucu etkisi nedeniyle), kemikte önceden var olan patolojik bir durum olması, spongioza ihtiva etmeyen veya kortikal kemik içeriği yüksek kırık olması, beslenme ve sağlıklı metabolizmayı etkileyen her türlü sistemik hastalık (diabet, maligniteler, sistemik enfeksiyonlar, anemiler vb), kemoterapi, radyoterapi, sigara bağımlılığı (nikotin) ve kortikosteroidler kırık iyileşmesini olumsuz etkiler.

Kırık iyileşmesini olumlu etkileyen faktörler:

Olumsuz etkileyen faktörlerin tam tersi durumların olumlu etkilemesinin yanısıra; elektrik akımları, manyetik alan, ultrason, hiperbarik oksijen uygulamaları, düşük kuvvette lazer uygulaması, anabolik steroidler, D vitamini, kalsitonin, parathormon, prostoglandinler, BMP (Bone morphogenetic protein), büyüme hormonu , büyüme faktörleri , kafa travması , ameliyatla uygulanan kemik grefti ve demineralize kemik matriksi, gen tedavisi olumlu etkileyen faktörlerdir.

Kırığa iyi gelen besinler

Süt ürünleri:

Yoğurt, süt ve peynir gibi ürünler içerisinde en fazla kalsiyum bulunduran besinlerdir. Kemiklerin güçlenmesinde ve kırıkların iyileşmesi içinde kalsiyum ihtiyacı en üst noktalara ulaşır. Bu yüzden süt ürünleri tüketilerek kemiklerin daha kısa süre içerisinde kaynaması sağlanabilir. Süt ürünlerine ek olarak d vitamini bakımından zengin olan besinler beslenme zincirine eklenirse bu durum kemiklerin daha kısa süre içerisinde kaynamasını sağlayacaktır.

Sardalya

: Dvitamini bakımından dünyanın en zengin besin türü olan sardalye aşırı derecede küçük balık türü olmasına rağmen d vitamini bakımından şaşırtıcı derecede zengindir. Süt ürünleri ile yeterli oranda kalsiyum alan kişiler ayrıca beslenme zincirlerine sardalye gibi d vitamini bakımından zengin olan besinleri ekleyecek olursak bu durum kemik kırıklarının daha kısa süre içerisinde iyileşmesini sağlayacaktır. Ayrıca somon balığı gibi balık türleri de d vitamini bakımından zengindir. Beslenme zincirinize somon balığını da ekleyerek d vitaminini alabilirsiniz.

Yumurta:

yüksek oranda d vitamini içerdiği gibi yumurtanın ayrıca protein bakımından zengin olduğu ve bu sayede kas sistemini güçlendirerek kırılan kemiklerin daha ağrısız bir şekilde iyileşmesini sağladığı bilinmektedir. Uzmanlar özellikle kahvaltılarda tüketilen yumurtanın kemik kırıklarını daha hızlı bir şekilde iyileştirdiğini tespit etmiştir. Bu yüzden kemik kırıklarını iyileştirmek adına yumurta tüketecek olan kişilerin özellikle kahvaltılarda yumurta tüketmesi daha yerinde bir karar olacaktır.

Kuru incir

: Kalsiyum değeri yeterince yüksek olan kuru incir kemik kırıklarını iyileştirme konusunda en eski zamanlardan beri kullanılan bir yiyecek türüdür. Gün içerisinde yaklaşık olarak 10 tane kuru incir tüketecek olursanız günlük olan kalsiyum ihtiyacınızın yaklaşık olarak yüzde 25’lik kısmını karşılamış olursunuz. Süt ürünlerine ilave olarak kuru incir tüketilmesi bu etkisi sayesinde gereksinim duyulan kalsiyum miktarının kolay bir şekilde alınmasına yardımcı olmaktadır.
Aynı şekilde kabuklu kuruyemişlerin de kalsiyum bakımından zengin oldukları bilindiğinden dolayı kuru incire ek olarak kabuklu yiyecekler de tüketilebilir.

Kemik Çatlaması Nedir?

Nasıl Anlaşılır?

Kemik çatlaması; kemiğin kırılma olayının başlamış olup tamamen kırılmamış olmasıdır. Kemik tamamen kırılmadığı için ve kırılma olayı yarım kaldığı için çatlama meydana gelir. Çatlağın kırığa göre farkı yani anlaşılmasını belli eden özelliği ilk darbenin alındığı zaman eğer kırık değilse yani çatlaksa tam şişmez daha sonra yavaş yavaş şişmeler başlar. İlk başta pek fazla şişlik olmadığı için çoğu kişi tarafından anlaşılmayarak dikkate alınmaz fakat şişlik ve ağrılar saatler geçtikçe artar ve o zaman çatlama olduğu anlaşılır.

Kemik Çatlamasının Tedavisi Nasıl Olur?

Tedaviyi bizim kendi kendimize yapmamız imkânsız değildir fakat kesinlikle doğru da değildir. Çatlama oluştuğu zaman doktora gidilmeli ve doktorun size yapacağı tedavi sonucunda belirli bir süre içerisinde çatlağınız iyileşir. Yaş ilerledikçe çatlağın kaynama süresi artar, küçük bir çocuğun çatlağının kaynama süresi daha azken yaşlı birinin çatlağının kaynama süresi daha fazladır. Tedavide en önemli olaylardan birisi çatlak olan yerin alçıdayken uyuşmaması için sık sık hareket ettirilmesi gerekmektedir. Bunun yanında kolu çatlamış ve alçıya alınmış bir kişinin alçıya alınan bölgeyi havada tutması gerekir aksi takdirde kemiğin kaynaması tam olarak gerçekleşmeyebilir.

Kemik İliği

Kemikteki boşlukları dolduran yumuşak jelatinimsi doku, içerdiği damar ve yağ dokusunun miktarına göre kırmızı ya da sarı olabilir. İnsanda kırmızı ilik, lenf dokusunda yapılan lenfositler dışında bütün kan hücrelerinin yapımından sorumludur; ayrıca karaciğer ve dalakla birlikte yaşlanmış alyuvarların yıkılmasını üstlenir. Sarı ilik, öncelikle bir yağ deposudur; ağır kan kaybı ve ateş gibi durumlarda kırmızı iliğe dönüşebilir. Doğumdan yedi yaşına değin kan yapımına gereksinim fazla olduğu için kemik iliğinin tümü kırmızıdır. Zamanla yağ dokusu kırmızı iliğin yerini alır. Erişkinde kırmızı ilik yalnızca omurgalar, kaburgalar, göğüs kemiği, kalça kemiği, kafatası ile kol ve bacaklardaki uzun kemiklerin uçlarında bulunur. Öbür gözenekli kemikler ve uzun kemiklerin gövdesindeki boşluklar sarı ilikle doludur.

Kırmızı ilik, çeşitli kan hücreleri ile makrofajlar biçiminde farklılaşabilen retiküler hücreleri içeren, ince, yoğun damarlı lifsi dokudan oluşur. Farklılaşma sürecinin ilk aşamasında retiküler hücreler çeşitli kan hücrelerinin öncüllerine, miyeloblast ve lenfoblast adını alan bu öncül hücreler ise alyuvarlara ve akyuvarlara dönüşür. Trombositler ise megakaryosit adını alan dev ilik hücrelerinden türer. Yeni yapılan kan hücreleri kemiğin toplardamarına açılan ve sinüzoit adı verilen geniş, ince duvarlı kanallara bırakılır. Memelilerde, erişkinde kan yapımını öncelikle kemik iliği üstlenir. Basit yapılı omurgalılarda, başka dokularda da kan yapımı sürerken, sürüngenler ve amfibyumlarda kan hücrelerinin bazıları kan dolaşımında kendiliğinden oluşur. İnsanda alyuvarlar ve trombositler de içinde olmak üzere birçok hücrenin gelişme ve büyümesi ilikten ayrıldıktan sonra durur.

Kemik iliğinde yapılan hücrelerin çoğu vücudun bağışıklığı ile ilgili olduğundan, bağışıklık eksikliğine neden olan birçok hastalıkta tedavi amacıyla kemik iliği nakli yapılır. Belirli hastalıkların tanısının konmasında kemik iliğinin mikroskop altında incelenmesi yardımcı olabilir. Bunun için erişkinlerde göğüs kemiğinden, çocuklarda kaval kemiğine batırılan iğne ile ilikten yaklaşık 0,2-0,3 mİ doku alınır. Bu işlemin gerekli olup olmadığına önceden yapılan kan tahlillerinin sonucu değerlendirilerek karar verilir. Kemik iliği incelemesi özellikle bazı lösemi I türleri, myelomatoz, Gaucher ve Niemann-Pick hastalıkları ile alyuvarların aşırı derecede büyüdüğü bazı kansızlık türlerinde tanı açısından önem kazanır.