YOKLAMA a
1. Yoklamak eylemi; kontrol: Araç gereç yoklaması
2. Belli bir yerde hazır bulunması gereken kişilerin orda olup olmadıklarını anlamak için ad larını okuyarak ya da onları sayarak yapılan denetim: Toplantıya başlamadan yok lama yapmak Yoklama sırasında yerinde olmamak
3. Okullarda öğrencilerin bilgi düzeyim denetlemek amacıyla yapılan sınav; Yazılı yoklama. Sözlü yoklama.
—Ask. Kışla, ordugâh, gemi vto'de sabah ve akşam erat silah araç ve gereçlerin sayım, durum, bakım İşlemlerinin yapılıp yapılmadığının denetimi işlemi || Yoklama ixaçağı, askeriik hizmetine başlamadan
önce kontrolden geçirileceği yoklama merkezine geçerli bir OzUr göstermeksizin gelmeyen yükümlü || Askerlik yoklaması
—Ger. day Bir malzemenin ıç yapısını bunun içine girebilen her tür fiziksel işaretle (temel parçacıklar, elektromanyetik ışıma, ındüklenmış akımlar, esnek titreşimler ve sesötesı titreşimler) inceleme. (Eşanl. SONDAJ) [Bk ansikl böl.]
—istat Kamuoyu yoklaması, daha büyük bir küme (anakıitle) içinde seçilen bir bireyler ya da istatistik birimler grubu .üzerine bilgi toplamaya dayanan ve ya bir betimleme, ya da bir karara varma ereğiyle bu anakütle İçindeki bir ya da birkaç niteliğin bazı dağılım özelliklerini tahmin etme amacını güden yöntem (KAMUOYU YOKLAMASI da denir,) [Bk, ansikl, böl. Islat. ve Topbil ]
Kasapl Besi durumunu anlamak İçin, anlı kasaplık hayvanın gövdesinin çeşit II bölgelerinde oluşan yağ birikintisini, hacmim, kıvamını elle yoklayarak saptama (Başlıca yoklama yerleri diz, kuyruk allt, bal ve kaburgadır.
Kurtar Yoklama akçesi Osmanlılar'da devşirmeleri yanlarında çalıştıran türk ailelerinden acemi oğlanları kethüdalarının aldıkları para.
Maksan Kalınlığını ölçmek, yüzeyinin halini değerlendirmek, üretimine kumanda etmek vb. amacıyla bir parçanın bir yüzeyini ya da bir çevresini, bir yoklayıcı ile donatılmış bir kontrol ya da kumanda düzeneği ile izlemeye dayanan işlem.
—Reklamc. İzleyici yoklama, reklam ürünlerinin, bu ürünlerle ilişkide olan kimseler tarafından algılanması konusunda bilgi toplama tekniği.
—Varg huk. Vbtkili memurlarca yükümlüleri ve yükümlülükle ilgili maddi olayları, beyit ve konuları araştırma ve saptama(Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL, Ger day Her birinin, çabukluk, fiyat, yoklanan malzemenin kalınlığı, bulunan yapı elemanlarının (tane büyüklüğü, çatlakların ve gözeneklerin yaygınlığı, içerde bulunan maddeler, kompozit malzemelerin kalınlığı) yerlerinin belirlenmesindeki ve değerlendirilmesindeki duyarlılık konularında kendilerine özgü yanları bulunan malzeme yoklama yöntemleri genellikle tahribatsızdırlar. Bu yoklamalar çoğunlukla art arda yapılır; en çabuk ve yuvarlak sonuç veren yöntem (örneğin ses- ötesi titreşimler) önce uygulanır; daha sonra yalnız sesötesı titreşimlerin şüpheli bulduğu bölgelerin radyografisi alınır Diğer yöntemler kalıcı bir biçimde seri halde eşlenmiştir: parçaların iç bölümü için sesötesı titreşimlerle otomatik yoklama ve daha sonra parça yüzeylerinin elektromanyetik (Foucault akımları) olarak yoklanması.
—istat Yoklamaların (sondaj) kuram ve uygulaması, şu istatistik özelliğe dayanır: eğer N ( "büyük" bir sayı) birimlik bir anakütlederı, yinelemesız çekimle n (N'den küçük) birimlik bir örneklem seçilirse bu Orneklemdeki bir X değişkeninin X ortalaması, ortalaması X (anakütledeki X değişkeninin ortalaması) ve standart sapması aNn (anakütledeki X değişkeninin standart sapması) olan bir normal yasayı çok yakından izler. Bunun anlamı şudur: eğer büyük bir sayıda örneklem alınırsa, saptanan ortalamanın matematik umudu, anakütledeki gerçek, ama bilinmeyen ortalama ve «’nın yetennce büyük olması koşuluyla IX- XI farkı, çok küçük bir hata olasılığıyla aoNriden düşük olur Genellikle yeğlenen a~2 ile bu bağıntı, 0,95'lik bir olasılıkla doğru sonuç verecektir. Buna göre bir örneklemeden elde edilen sonuç bakımından bir güven aralığı saptanabilir ve anakıitle içindeki X’in aranan değen, yeğlenen bir olasılıkla bu aralık içinde bulunur. Bu aralığın genişliği, örneklerinin n birim sayısına (yoklama oranını simgeleyen n/N'e değil) a standart sapmasına (tahmin edilmesine çalışılan sapma) ve sonuçtaki güven derecesine bağlıdır.
Bu istatistik özelliğin uygulanmasında ki büyük güçlüğü, örnekleme tekniği oluş turur Buna göre anakütledeki bireylerden her birinin, elden geldiğince aynı olasılıkla seçilmesinin sağlanması gerekir N bireyin numaralanmış bir listesi olduğu zaman, bu olanaklıdır (sistemli Örnekleme); ancak bu durum, ne yazık ki ender gerçekleşir. Deneysel yöntem denilen yöntemse, örneklemdeki bazı ölçütlere göre, tip birimleri göz önünde bulundurarak ya da kotalar yöntemine (cinsiyete, yaşa, toplumsal ve mesleki kategorilere vb. göre dağılım) başvurarak, anakütledeki dağılımı yansıtmaya dayanır Bir başka yararlı yöntem de katmanlı* Örnekleme yöntemidir yoklama yöntemlerinden, imalat denetimi (ardından ürünlerin kalitesi denetlenir), kamuoyu ve piyasa araştırmaları, toplumsal ve İktisadi soruşturmalar, ekili tarım alanlarının saptanması ve hasat tahminleri, biyometrlk ve tıbbi İncelemeler gi bi alanlarda yararlanılır.
—Topbil. yoklama yoluyla soruşturma (anket), uzun sûre birbirinden uzak kalan iki tekniğin, bir yandan bir istatistik sorununa yol açan örnekleme tekniği ve öte yenden, düzenlenmesi ruhbilimin yetki alanına giren aorudizısı tekniğinin birbirine yaklaşmasından doğdu.
Ortaya çıkan İlk sorun, örneklem'in oluşturulması sorunudur. Bu konuda genel olarak, rastlantısal örnekleme, bölgesel örnekleme ve kotalı örnekleme gibi üç yöntem kullanılır,
İkinci sorun, üzerinde durulan değişkenlerin sıklık oranını ölçmek olanağı sağ layan pratik gözlem koşullarının saptanmasıdır. Bilgi bazen doğrudan tespitle, ama genellikle örneklemi oluşturan bireylere yönelik sorular yoluyla toplanır. Gözlem aracı bütün durumlarda bir sorudızı- sı'dir ve her sorudızisi Önceden hazırlanan ve açık ya da kapalı veya çok şıklı sorulardan oluşan bir liste içerir.
Eğilimi saptamak için zaman boyunca bazen aynı sorunun yinelenmesi gereke bilir. Bu sorunun ya da başka sorulann bazen aynı kişilere birbirini izleyen zamanlarda sorulması da gerekebilir. Bu durumda sözkonusu kişiler, sürekli bir örneklem ya da panel oluşturur, örneklem belirlendikten ve sorudizısi saptandıktan sonra, gerçek anlamıyla soruşturmaya (anket), yani alan çalışmasına (ya da alanda çalışmaya) başlamak gerekir Posta yoluyla anketlerden, eksik yanıtları yorumlama olanaksızlığı nedeniyle, ancak çok ender olarak yararlanılır. Telefonlu anketler, ancak incelenecek anakütlenin telefonu olduğu durumlarda yapıla bilir. Çok büyük bir çoğunlukla sorular, örneklemi oluşturan ve örnekleme planıyla saptanan bireylere anketçiler tarafından sözlü olarak sorulur. Anketçiler, birçok denetimden geçirilerek bu iş için yetiştirilen kimselerdir.
Anket bittikten sonrâ tasnil, bilişim yardımıyla ve makinelerle yapılır. Ancak tasniften önce bir hazırlık dönemi vardır ve şu işlemleri İçerir: yanıtların sınıflanması ve sayısal sımgeleştınlmesi (kodlama), bu bilginin makinelerle okunabilecek delikli tart ya da şeritler ve manyetik şeritler gibi araçlara geçirilmesi ve makine için talimatların (program) hazırlanması Vbriler, elektromekanik ya da elektronik sıralayıcı sayaç makineleriyle veya elektronik hesap makineleriyle okunur, dağıtılır ve toplanır Sonuçlar ya sayaçlar ya da soruların ve yanıtların tam metnini, brüt sayıları, yüzdeleri, ortalamaları ve otomatik olarak hesaplanan bütün öteki istatistik parametreleri açıkça ıçerebilen basılı çizelgeler üzerinde görünür. Çözümleme ya da yorum işlemleri, hazır ya da isteğe göre hazırlanan programların kısmı ayrımlara, düzenli ayrımlara, aşamalandırmaya, bölümlemeye ya da tiplemeler oluşturmaya dayanmalarına göre insan müdahalesi ya da makineler tarafından eşzamanlı olarak ya da birbiri arkasına yapılır Bu işlemlerin gene) amacı, özellikle çokçeşitli çözümlemeden yararlanarak davranışları belirleyen etmenleri ortaya çıkarmak ve aynı zamanda değişkenler için bir ölçübilim düzenlemektir.
—Verg. huk. Vergi usul kanunu'na göre yoklama, vergi dairesi müdürleri, yoklama memurları, yetkili makamlarca bu işle görevlendirilenler ve vergi incelemesine yetkili olan kişiler tarafından yapılır. Yoklamaya yetkili memurlar vergi yasalarının uygulanmasıyla ilgili olarak, Maliye ve gümrük bakanlığı’nca belirlenmiş yöntemler çerçevesinde günlük hasılatı saptamak; 3100 sayılı yasa kapsamına girip ödeme kaydedici aygıt kullanmak zorunda olanların bu zorunluluğa uyup uymadıklarını denetlemek; günü gününe kayıt yapılması zorunlu defterlerin işyerlerinde bulundurulup bulundurulmadığını, faturasız mal bulunup bulunmadığını, levha asma zorunluluğuna uyulup uyulmadığını vb. saptamak; taşıt araçlarını bakanlığın belirleyeceği özel bir işaretle durdurmak ve bulundurulması gereken taşıt pulu, yolcu listesi, fatura, yolcu bileti vb. ile taşınan yolcu ve malların miktarlarını saptamak yetkisine sahiptirler.
Kaynak: Büyük Larousse
Yoklama Nedir?
