SARMISAK a.
1. "Baş" denen soğanı, "diş" denen soğancıklardan oluşan, keskin kokusu ve acı tadıyla yemeklere çeşni ve lezzet vermek için kullanılan bitki. (Bil. a. Allium sativum; zambakgiller familyası.) [Bk. ansikl. böl ]
2. Bu bitkinin baharat olarak kullanılan soğan bölümü.
3. Sarımsak, soğan yemedim ki ağzım koksun, “beni sorumlu kılacak kötü bir iş yapmadım ki korkup çekineyim” anlamında kullanılır.
—Bot. İspanyol sarımsağı, sapının ucunda, üremesine yarayabilen soğancıklar taşıyan sarımsak türü (Allium schorodoprasum). || Kaya sarımsağı (A. ampelosprasum), yaprakları bahçe sarımsağı gibi kullanılan yabani sarımsak. (Benzer bir tür de gene kayasarmısağı adıyla Adana ve Maraş bölgelerinde sarımsak yerine kullanılır (A. machrochaetum). || Soğan sarmısağı, soğana çok benzeyen sarımsak türü (Allium cepa var. ascalomia). (Dikilen soğancıklarının kenarından kısa sürede ana soğana benzeyen birçok küçük çiçek soğanı verir. Birçok çeşidi vardır, bazıları tohum yapar.]
—Mutf. Sarımsak ezeceği, sarımsak ezmekte kullanılan iki oynak kollu küçük alet.
—Sey. oy. Sarımsak satma oyunu, İzmir ve çevresinde, özellikle Seferihisar ilçesinde erkekler tarafından oynanan bir köy seyirlik oyunu. (Genellikle altı kişiyle oynanır Oyunculardan birinin oyunu bilmemesi gerekir. Amaç, oyunu bilmeyeni güç durumda bırakarak güldürü öğesi oluşturmaktır.)
—ANSİKL. Sarımsak (Allium sativum), saçak köklü, diş diş soğanlı, düz ve kınlı yapraklı, çokyıllık otsu bir bitkidir. Bazı çeşitleri (klonlar), ucunda çiçeklerin (kısır) ve soğancıkların yalın bir şemsiye halinde karışık bulunduğu dik bir sap sürer. Sarımsak soğancıklarıyla (diş) üretilir ve nadiren tohum bağlar.
Türkiye’de başlıca iki çeşit (beyaz ve siyah) sarımsak yetiştirilmektedir Bunlar yetiştirildikleri yörelere göre Kastamonu, Edirne, Balıkesir sarımsağı gibi adlarla anılır. Dişler, karbonhidrat (sakkaroz, glikoz), A, B, C, vitaminleri, kükürtlü uçucu bir yağ (% 0,10-0,20) içerir. Sarmısağa özel koku ve lezzetini bu kükürtlü uçucu yağ verir. Sarımsak eski çağlardan beri salgın hastalıklarla savaşta (kolera, veba) kullanılmıştır. Antiseptik, idrar söktürücü, kurt düşürücü (özellikle askarit ve oxyuris), iştah açıcı ve tansiyon düşürücü etkileri vardır.
—Mutf. Sarımsak, türk mutfağında çok kullanılan bir koku ve lezzet vericidir. Tane olarak ya da tuzla dövülerek çeşitli yiyeceklere katılır. Turşuya, bazı zeytinyağlı yemeklere tane olarak; salça, yoğurt, sucuk, pastırma vb. tür yiyeceklere dövülerek katılır. Taze olarak da yenir. Bazı sosların hazırlanmasında da kullanılır. Bileşiminde % 64 su, % 5,3 protein, % 0,2 yağ, % 1,4 kül ve % 1,1 oranında ham lifler bulunur. 100 gramında 38 miligram kalsiyum, 13,4 miligram fosfor, 1,4 miligram demir, 0,2 miligram B, vitamini, 0,8 miligram B2 vitamini, 0,6 miligram niyasin ve 9 miligram C vitamini vardır.
Kaynak: Büyük Larousse
Sarımsak Nedir?
