SOFRA a. (fars. sutra).
1.
Yemek yemek üzere hazırlanmış masa, sini vb: Sofrayı kurmak, kaldırmak.
2. Birlikte yemek yiyen insan topluluğu: Kalabalık ve neşeli bir sofra.
3.
Üzerinde yemek yenilen, yuvarlak bir tablayla kısa ayaklardan oluşan eşya. (Üzerinde hamur da açıldığı için hamur tahtası
da denir.)
4. (Tamlayan olarak), yemekte kullanılan, sofraya konulan kimi nesneler ya da yemeklerde sunulmak üzere hazırlanan ürünleri belirtir: Sofra örtüsü. Sofra takımı. Sofra tuzu.
5.
Anüs.
6. Sofra donatmak,
sofrayı zengin ve değişik yemek çeşitleriyle kurmak. || Sofra bezi,
sofranın altına serilen ya da sininin altına konulan örtü. || Sofra takımı,
yemekte kullanılan çatal, bıçak, kaşık vb'den ya da örtü, peçete vb'den oluşan takım. (Bk. ansikl.
böl Ev eşy.) || Sofrası açık,
başkalarını yemeğe alıkoymaktan hoşlanan kimse için kullanılır.
—Ask. denize. Sofra erleri, gemi rölesine göre aynı sofrada yemek yiyen yedi ya da dokuz kişilik grup.
—Mürettebata yemek servisi yapan, sofra kaldırıp bulaşık yıkayan erat. (Genellikle gemiye yeni gelen erler arasından seçilir.)
—Denize. Gabya yelkeninin, çanaklığa sürtünerek aşınmaması için yelkenin arka bölümüne vurulan geniş astar.
—Folk. Ağa sofrası,
köy ağaları ya da kasaba zenginleri tarafından hayır amacıyla kurulan yoksullara açık sofra. || Çoban sofrası,
kırlarda düz taşlar üzerine kurulan sofra. (Yayla sofrası
da denir.)
—Kısıtlı yiyeceklerle kurulan sofra. || Gariban sofrası,
kervansaraylarda, yol uğraklarında yoksulları doyurmak için varlıktılar tarafından hayır amacıyla kurulan sofra. (Yolcu sofrası, yol sofrası
da denir.) || iftar sofrası
— İftar. || Rakı sofrası,
rakı içmek üzere kurulan, çeşitli mezelerin bulunduğu sofra. || Zekeriya sofrası,
bir adağın yerine gelmesi nedeniyle düzenlenen sofra. (Sofrada 41 çeşit kuru yemiş vb., “ateş görmemiş" yiyecek davetlilere sunulur. Öğleden sonraları hazırlanan bu sofrada davetliler ve sofra sahibi yapılan duanın ardından 41 çeşit yiyecekten birer parça yer, isteyen herhangi bir adak dileğinde bulunabilir.)
—isi. Sofra duası,
yemek yenildikten sonra okunan dua. (Bu duada genellikle nimetleri veren Allah'a şükredilerek nimetlerini eksiltmemesi dilenir. Hz. Muhammet’e salat ve selam okunur. Sofra sahibinin geçmişleri için dua edilir. Sofra duasını daha çok bir din büyüğü ya da yaşlılardan biri yapar. Çeşitli mezhep ve tarikatlara göre değişik içerikli dua metinleri vardır.)! Hacegân sofrası,
belli zamanlarda bazı din adamlarıyla birlikte yemek yenilmesi için hazırlanan sofra. || Hayır sofrası,
yılın kutsal sayılan günlerinde yoksullar için kurulan sofra.
—Kur. tar. Sofra eskisi, Osmanlılar'da padişah sarayına alınan iç ağalara, başta yemek yemek olmak üzere görgü kurallarını öğreten ak ağaların kıdemlilerine verilen ad.
—Osmanlı saraylarında ve büyük devlet dairelerinde hizmet gören kı
demli ağa ve kalfalara verilen ad.
—Tasav. Pir sofrası,
tekkelerde tarikat ileri gelenleri adına kurulan sofra.
—ANSİKL.
Ev eşy. ilk yemek gereçleri pişmiş topraktan yapılmış kaplardı. Metal kaplar eski Yunanlılar ve Romalılar’da kullanılmaya başlandı. XVI. yy. sonlarında porselen ve fayans yemek takımları, metal eşyanın yerini aldı. Günümüzde çok çeşitli malzemelerden yapılmış sofra takımları kullanılmaktadır (porselen, melamin, çelik, seramik vb.). Tam bir sofra takımında kayık tabaklar, servis tabakları, çorba kâsesi, salata tabakları, çukur ve yayvan tabaklar, tuzluk, biberlik, sosluk, limon, zeytinyağı, sirke, hardal vb'nin konduğu kaplar, çeşitli boyda kaşık, çatal ve bıçaklar ve bardaklar bulunur. Sofra takımları 6
, 8
, 12 ya da 24 kişilik olur.
—Folk. Sofranın türk folklorunda önemli bir yeri vardır. Tanrı'nın insanlara verdiği nimetlerin bulunduğu sofra, kutsal sayılır. Aileden birinin sofraya gelmemesi “sofraya darılmak” olarak nitelenir ve hoş karşılanmaz. Ailenin en büyüğü yemeğe başlamadan ötekiler yemeğe el uzatamaz. Eve gelen konuk, tanrı misafiri sayılır ve sofraya buyur edilir. Geleneklerini koruyan bazı yörelerde konuk yemeğe başlamadan bir ekmek parçasını, üzerine tuz serperek yer, böylece ev sahibiyle konuk arasında, “tuz ekmek hakkı" sözkonusu olur. Tuz ekmek hakkı, bir anlamda taraflara kardeşlerin birbirine karşı sorumluluklarını yükler. Sofrada uygunsuz şeylerden söz etmek, çok konuşmak, yemek beğenmemek, tabakta yemek bırakmak, başkalarını rahatsız edecek davranışlarda bulunmak ayıp sayılır; bunu yapan sofradan uzaklaştırılır. Sofradan uzaklaştırmak, en etkili cezalardan biri olarak kabul edilir.
Kaynak: Büyük Larousse
Sofra Nedir?
