Sıkma Nedir?

SIKMA a. Sıkmak eylemi.

—Al. tak. Sıkma takozu, mengenenin çeneleri arasına, eğelenecek parçanın çenelerin basıncıyla biçim değiştirmemesi amacıyla ya da bu parçanın eğeleme sırasında hareket etmesi isteniyorsa, parçanın dayanması için yerleştirilen tahta parçası.

—Anat. Sıkma kası, bazı kanalları ya da delikleri çember şeklinde sıkmaya yarayan kas. || Dölyolu sıkma kası (giriş sıkma kası ya da vulva sıkma kası da denir), dölyolunun yan çeperinde bulunan çift kas. || Yutak sıkma kasları, üst, orta ve alt olmak üzere üç tane olan ve karşıt yandakilerle orta çizgide birleşen düz kaslar. (Yutmada önemli rol oynarlar.)

—Çamaşır. Durulandıktan sonra bir çamaşarın elle, çamaşır makinesinde ya da ayrı bir çamaşır sıkma makinesinde suyunu giderme işlemi. (Bk. ansikl. böl. Ev ekon.)

—Deric. Sepileme işleminden sonra, derideki fazla miktarda suyun, üzeri keçe kaplı çift silindirli bir sıkma aleti yardımıyla mekanik bir biçimde alınması için deri üzerine uygulanan işlem. (Bu işlem, başka işlemleri yapabilmek için gereklidir: yarma, tıraşlama, kurutma.)

—Esk. giy. Ust kısmı bol, ağı körüklü, dizkapağından aşağısı bacakları saracak biçimde dar bir tür potur. (Bk. ansikl. böl.)

—Ev eşy. Çamaşır sıkma makinesi, açılıp kapanabilen bir kapak altına yerleştirilmiş bir sıkma tamburundan oluşan ve suyun dönme hareketiyle boşaltma deliklerinden bir tekneye aktarılması, oradan da çekim yoluyla akıp gitmesiyle çamaşırın sıkılmasını sağlayan elektrikli ev aleti.

—Mak. san. Mekanik bir organın, bir parçaya ya da bir parçalar bütününe, özellikle işlenmeleri ya da birleştirilmeleri sırasında yer değiştirmelerini önlemek amacıyla uyguladığı basınç.

—Mutf. Bir besin maddesinin suyunu sıkarak çıkarmak.

—Tarım. Sularını çıkarmak için meyveleri basınç altına alıp sıkıştırma işlemi.

—Teknol. Bir ürünü ıslatan sıvıyı, bir kuvvet alanı etkisiyle gidermeye dayanan işlem. (Bk. ansikl. böl.)

—Tekst. Bir tekstil ürünündeki boyarmad- de ya da apre fazlasını gidermek için bu ürüne uygulanan işlem.

—Yağ. mad. Yağlı bir hammaddenin içerdiği yağı sıkarak çıkarmak eylemi.

♦ sıf. Suyu çıkarılmaya elverişli meyve için kullanılır: Sıkma portakal.

—Esk. giy. Sıkma baş, kadınların bir baş bağlama biçimi. (Bk. ansikl. böl.)

—ANSİKL. Esk. giy. Sıkmanın paçası çok dar olduğundan yan kısmına küçük bir yırtmaç açılır, giyildikten sonra bu yırtmaç üç düğmeyle kapatılırdı. Selim III döneminde Nizamı cedit askerleri ve küçük rütbeli subaylar; Mahmut II döneminde Asa- kiri mansurei Muhammediye askerleri sıkma giyiyorlardı. Mavi çuhadan yapılan sıkmanın yerini bir süre sonra avrupa kesimi pantolon aldı.

• Sıkma baş yapmak için üçgen biçiminde katlanan başörtüsü uzun kısmı alna gelecek biçimde başa sarılır, uçları bağlanıp baş çevresinde dolanarak düğüm yapılır. Arkada kalan üçgen uç başörtüsünün arkasına sıkıştırılır. Sıkma başta kulaklar ve saç görünmez.

—Ev ekon. Bir çamaşır makinesinde, üç ya da beş dakika süreyle ve büyük bir hızla dönen tambur, çamaşırları iç yüzeylerine fırlatır, suyu da bir hazneye gönderir (su buradan bir boşaltma pompa sı ya da çamaşır sıkma makinesinde olduğu gibi emme yoluyla boşalır). Sıkma hızı sıkılacak tekstillerin cinsine göre makineyi kullanan tarafından ayarlanabildiği gibi, önceden seçilen bir programa göre de ayarlanabilir. Dakikada 300-850 dev. olan sıkma hızı, çamaşır sıkma makinesinde 1 500 dev./dk'ya ulaşabilir.

—Teknol. Sıkma çoğu kez, sıkılacak madde, büyük hızla döndürülen bir sepete yerleştirilerek gerçekleştirilir. Merkezkaç kuvvetin etkisiyle, sıvı sepetin dışına atılır ve gerekiyorsa bir kap içinde toplanabilir. Nitekim, takımları bir yağ huzmesiyle soğutulan ve yağlanan kimi makinelerin (fre ze tezgâhları, torna tezgâhları vb.) ürettiği metal talaşlarına bu işlem uygulanarak bunların üzerinde kalan yağlar geri kazanılabllir.
Çamaşırhanelerde, çamaşırlar, suyun olabildiğince akıp gitmesine olanak veren kauçuk merdanelerden geçirilerek kurutulur. Aynı şekilde sıkma, bir sıvı emdirilmiş çeşitli ürünlere de (kumaşlar, deriler vb.) uygulanır.