Su Kemeri Nedir?

SU KEMERİ a Bir yerleşmeye su götürmek ya da ekinleri sulamak için yapılan ve üzerinde su yolu bulunan kemerli ya da kemersiz yapı.

—ANSİKL. İ.Ö. VII. yy.'da Asur kentleri Nemrud ve Ninova'ya su götürmek için üstü açık su yolları (Ninova su yolu 80 km uzunluğunda ve 22 m genişlığindeydi ve kemerli bir köprüyle bir vadiden geçiyordu) yapılmıştı. Yunanlılar önemli tüneller kazdılar (Sisam'da VI. yy.’da yapılan, 835 m uzunluğundaki tünel) ve İ.Ö. III. yy.'da İzmir ve Bergama için ilk basınçlı sifonları gerçekleştirdiler.
Romalılar’ın yaptığı geniş su şebekeleri XIX. yy.’a kadar rakipsiz kaldı. Roma'da, daha İ.Ö. III. yy. sonunda ve İ.Ö. II. yy. başında bir şebeke kuruldu ve bu şebeke Frontinus'un çabalarıyla, imparatorluğun I. yy.'ı sonunda 400 km'ye ulaştı. Hamamların gelişmesiyle bu şebekeye ekler yapıldı. VI. yy.'a kadar kullanılan Roma su- kemerleri, VIII. ve XV. yy.'larda onarıldı. 1587’de Aqua Felice, 92 km'lik antik Aqua Marda'nın yalnız bir bölümü üzerine kuruldu; 1869’da Aqua Pia, Tivoli ile Roma arasına döşenen basınçlı borular sayesinde, aynı şebekeyi 54 km'ye indirdi.
Roma imparatorluğu’nun tarihi boyunca birçok sukemeri yapıldı. Bunlardan 200 kadarının kalıntıları gün ışığına çıkarılmıştır Bazıları köprüleriyle ünlüdür: Şerşel (Cezayir), Segovia (ispanya), Türkiye’ de ünlü Efes sukemeri ve Fransa’da, 50 km uzunluğundaki borusuyla Nîmes'e su taşıyan Gard köprüsü. Daha az tanınan, 136 km uzunluğundaki Lyon su şebekesi, yüksek basınçlı kurşun sifonlarıyla, XIX, yy.’a kadar aşılamayan teknik bir üstünlüğe ulaşmıştır.
Roma geleneği, uzun süre bızans ve İslam dünyasında varlığını sürdürdü; buna karşılık, Ortaçağda, Batı’da ancak birkaç örnek gerçekleştirildi: XIII. yy.’da İtalya’da, XIV. yy.’da Fransa’da (Coutances).
Antikçağ örnekleriyle boy ölçüşebilecek ilk modern girişim, 1663-1685 arasında gerçekleştirilen, 60 km uzunluğundaki sukemeri ve 40 km'lik dökme borularıyla Versaillessu yoludur. XVIII. yy.'da Fransa’ da (Montpellier sukemeri), İtalya'da (Caserta, Lucca, Viterbo), Portekiz’de (Lizbon) birçok uygulama gerçekleştirilmiştir. Sanayi devrimi sırasında da, yerleşmelerin genişlemesi, her yerde, çok önemli su götürme ve işleme çalışmaları yapılmasını gerektirmiştir, Aspendos kentinin İ.S, II. yy.'dan kalma çokkatlı sukemerlerı, Anadolu'da Romalılardan günümüze ulaşan en etkileyici ve sağlam örneklerdir. 32 km uzaklıktan, Melas (Manavgat) çayının kaynağından Side'nin hamam ve çeşmelerine su getiren iki katlı kemerler on bölümden oluşur. İ.S. II. yy.’ın ikinci yarısında yaptırılan bu kemerler İ.S. III. yy.’ın ikinci yarısında zengin bir sideli yurttaş olan Bryonianus Lol- lianus’un katkılarıyla önemli ölçüde onarılmıştır. Anadolu'da Roma İmparatorluğu döneminde kurulan ya da gelişen birçok antik kentin ören yerinde, sukemerleri kalıntıları görülebilir (Efes, Bergama, Alinda, Elaiussa Sebaste, iasos, Phaselis, Erythrai, Smyrna, Laodıkeıa e epi Lykoi, Bargylia, Alabanda). İstanbul'da Valens döneminde (364-378) yaptırılan Bozdoğan (Valens) kemeri Bizans ve OsmanlI dönemlerinde de onarılarak kullanılmıştır. Trakya’da Gümüşpınar ve Keçıgerme gibi yerlerde görülen kalıntılar da kente su sağlayan düzenin parçalarıdır. Bunlardan kente en yakını Eyüp’teki Mazlum kemeri’dir. Bu kemerlerle getirilen sular açık ve kapalı sarnıçlarda toplanıyordu.
Süleyman I (Kanuni) döneminde İstanbul'un su düzeni elden geçirilirken Mimar Sinan kentin çeşitli kesimlerine sukemerleri (Bent kemeri, Uzun kemer, Mağlova kemeri, Güzelce kemer, Müderris köyü kemeri) yapmıştır. Kırk çeşme su düzenine bağlı olan, 275 m uzunluğunda, 35 m yüksekliğindeki Mağlova kemeri bu yapı türünün anıtsal örneklerindendir. Eğri kemer ya da Kovuk kemer vadinin konumuna uyan L biçimiyle dikkati çeker. 710 m uzunluğunda, 26 m yüksekliğindeki Uzun kemer (Sultansüleyman kemeri) iki sıra gözden oluşur. Alibey deresi üzerindeki, 165 m uzunluğunda, 30 m yüksekliğindeki Güzelce kemer de iki sıra gözlüdür.