Mevlit Nedir?
SMD MiSiM
MEVLİT a (ar. mevlud, yeni doğmuş’ tan).
1. Hz. Muhammet’in yaşamını ve erdemlerini anlatan manzum yapıt, özellikle de Süleyman Çelebi’nin yapıtı. (Bk. ansikl. böl. Ed.)
2. Bu yapıtın okunduğu dinsel tören. || Mevlit okutmak, ölenin ardından ya da doğum, sünnet, ev alma vb. nedenlerle komşu ve akrabaları davet ederek evde ya da camide mevlit okutturmak. (Bk. ansikl. böl. Folk, ve isi.)
—Din ve Müz. Dinsel türk müziğinde bir doğaçlama türü. (Süleyman Çelebi’nin Mevlit'inden birkaç bahrin okunması biçimindedir. Her bahir, başka bir mevlithan tarafından okunur. Başta Kuran'dan bir bölüm yer alır, bahir aralarına çeşitli dualar ya da ilahiler serpiştirilir, uzun bir duayla sona erer.
XVII. ve XVIII. yy.’larda kimi besteciler Mevlit'i kısmen ya da tümüyle bestelemişlerse de bunlar XIX. yy.’a bile ulaşamamıştır. Yine de, bu eski bestelerden kimi kalıntılar yaşamaktadır.
Kemal Batanay'ın 600 beyti kapsayan Mevlit bestesi yaygınlaşamamıştır.)
—Folk, ve isi. Mevlit şekeri, mevlit okutanın, mevlit dinleyenlere dağıttığı külah içine konmuş şeker. (Külahın içinde küçük şekerlemeler, lokum ve akide şekeri bulunur. Mevlit, ölüm nedeniyle okutulmuşsa, şekerleri yerken fatiha okunur.)
—İsi. Hz. Muhammet’in doğum yıldönümü, kandil, kadir gecesi, doğum, sünnet düğünü, ölüm vb. dolayısıyla müslüman- larca düzenlenen tören (Bk. ansikl. böl.) || Mevlit kandili, Hz. Muhammet'in doğum gecesi. (Bk. ansikl. böl.)
—Kur. tar. Mevlit alayı, Osmanlılar'da Hz Muhammet’in doğum günü olarak kabul edilen rebiülevvel ayının 12'sinde düzenlenen tören. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Ed. Hz. Muhammet'in doğumunu konu edinen mevlit türündeki yapıtların en eskisi ve en tanınmışı Süleyman Çelebi’nin Vesilet ün-necatidır. Arnavutçaya (Ülgünlü Hafız Ali Rıza, 1878), boşnakçaya (Benakşikli Hafız Salih, 1893 -1894), kürtçeye (Kürdizade Ahmet Ramiz) vb. çevirileri bulunan bu yapıt mıjpzum olarak İngilizceye de çevrilmiştir (F. Lyman Mac-Callum, 1943). Süleyman Çelebi’nin yapıtında Âşık Paşa'nın Garipname'si, Erzurumlu Darir'in Siyer ün-nebevi'si gibi daha önceki bazı kaynakların etkileri görülür. Çok sevilen ve mevlit törenlerinde sürekli olarak okunan bu yapıta başka mevlitlerden bölümler eklenmiştir. Örneğin Merhaba bahri Ahmet adlı şairin mevlidinin bir bölümüdür. Basılmış mevlit metinleri içinde yer alan Wefatı Fatma, Hikâyei geyik vb. gibi bölümler de bu eklenmiş parçalar arasındadır. Ahmet Mürşidi, Behişti, Bekai, Hamdullah Hamdi, Lamii, Nahifi, Şahidi, Zati vb. tarafından yazılmış mevlitlerin sayısının 63’ü bulduğu saptanmıştır.
—Folk. Mevlit okutmak, dinsel bir gerek olmamakla birlikte Anadolu'nun hemen her yöresinde yaygın bir gelenektir. Ölüm nedeniyle ölümden kırk gün sonra, elli ikinci gün ya da ölümün yıldönümlerinde mevlit okutulur. Mevlit okutulacağı gün akraba ve komşulara önceden bildirilir. Camide okutturulacaksa mevlide cemaat de katılır. Evde yapılıyorsa mevlitten sonra gelenlere şerbet, çay, kurabiye vb ikram edilir, tütsü yakılır, ellerine gülsuyu dökülür, mevlit şekeri'verilir. Mevlidi okuyan hocaya ev sahibinin yanı sıra mevlide katılan- lar da armağan ya da para verirler.
—isi. Arapça olan bu sözcük, doğum, doğum yeri ve günü anlamlarını birlikte içerir. Bu nedenle Hz. Muhammet'in doğum olayına, gününe, bu olay dolayısıyla düzenlenen törene ve bu tören sırasında okunan manzum yapıta Mevlid Cın-Nebi (Peygamber mevlidi) ya da kısaca mevlit denir.
Mekke'de Hz. Muhammet’in doğduğu ev giderek önem kazandı; Harunnurreşit' in annesi (öl. 790) evi mescit durumuna getirdi. Hz. Muhammet'in doğum günü kabul edilen rebiülevvel ayının 11. -12. gecesi yaklaştığında burası ziyarete açılarak dinsel törenler düzenlendi ve mevlit kandili olan 12. günün gecesi yine dinsel törenlerle kutlandı.
Mekke dışında mevlit töreni ilk kez Mısır’da Fatımiler döneminde (969-1171) başladı. Sünni müslümanlarda ise ilk mevlit töreni Erbil Atabeyi Muzaferettin Gökbörü (öl. 1232) tarafından başlatıldı. Bu uygulama daha sonra Kuzey Afrika, Ispanya, Hindistan gibi öteki İslam ülkelerine de yayıldı.
Osmanlılar'da mevlit törenleri Murat III döneminde (1574-1595) uygulama alanına konuldu ve halk arasında geniş bir ilgi uyandırdı. Mevlit uygulaması Mevlit alayı adıyla resmi devlet törenleri arasında da yer aldı. Günümüzde tüm İslam ülkelerinde Hz. Muhammet'in doğum yıldönümü mevlit törenleriyle kutlanır.
Abdi, Ahmedi, Behişti, Hafi, Hamdi, Halil, Hocaoğlu, Ragıp, Rafet, Sinanoğ- lu, Şehidi, Şemsi, Yahya gibi çok sayıda türk şairi mevlit türünde yapıtlar yazmışsalar da bunlardan hiçbiri Süleyman Çelebi'nin halk arasında Mevlit adıyla tanınan Vesilet" ün-necat'ı kadar ün kazanmadı. Yapıt, arapça, farsça, yunanca ve arnavutçaya da çevrildi. Günümüzde Türkiye’de tüm mevlitlerde Süleyman Çelebi'nin, adı anılan yapıtı okunur.
• Mevlit kandili. Hicri takvimde rebiülevvel ayının 11'ini 12’sine bağlayan gece, “mevlit kandili”dir. Bu kutsal gecede camiler ve mescitler kandillerle aydınlatılır, süslenir, mevlit törenleri düzenlenir; camilerde ve evlerde mevlit okunur, dua edilir; sık sık Hz. Muhammet'e salat ve selam getirilerek Hz. Peygamber'den şefaatçi olması istenir. Ayrıca evlerde helva ve şerbet yapılarak dağıtılır ve çarşılarda kandil simitleri satılır.
—Kur. tar. Tören, önceleri Ayasofya camisi'nde, Sultanahmet camisi tamamlandıktan (1616) sonra da, bu camide yapılırdı. Bütün devlet önde gelenlerinin katıldığı törende padişah da hazır bulunur ve okunan mevlidi hünkâr mahfilinden dinlerdi. Her yıl Mekke emirinin yolladığı mektup. reisülküttap tarafından mevlidin bitmesinden sonra padişaha okunurdu. Tören dolayısıyla mevlithanlara hilat giydirilir ve çeşitli atiyeler verilirdi.
1. Hz. Muhammet’in yaşamını ve erdemlerini anlatan manzum yapıt, özellikle de Süleyman Çelebi’nin yapıtı. (Bk. ansikl. böl. Ed.)
Sponsorlu Bağlantılar
—Din ve Müz. Dinsel türk müziğinde bir doğaçlama türü. (Süleyman Çelebi’nin Mevlit'inden birkaç bahrin okunması biçimindedir. Her bahir, başka bir mevlithan tarafından okunur. Başta Kuran'dan bir bölüm yer alır, bahir aralarına çeşitli dualar ya da ilahiler serpiştirilir, uzun bir duayla sona erer.
XVII. ve XVIII. yy.’larda kimi besteciler Mevlit'i kısmen ya da tümüyle bestelemişlerse de bunlar XIX. yy.’a bile ulaşamamıştır. Yine de, bu eski bestelerden kimi kalıntılar yaşamaktadır.
Kemal Batanay'ın 600 beyti kapsayan Mevlit bestesi yaygınlaşamamıştır.)
—Folk, ve isi. Mevlit şekeri, mevlit okutanın, mevlit dinleyenlere dağıttığı külah içine konmuş şeker. (Külahın içinde küçük şekerlemeler, lokum ve akide şekeri bulunur. Mevlit, ölüm nedeniyle okutulmuşsa, şekerleri yerken fatiha okunur.)
—İsi. Hz. Muhammet’in doğum yıldönümü, kandil, kadir gecesi, doğum, sünnet düğünü, ölüm vb. dolayısıyla müslüman- larca düzenlenen tören (Bk. ansikl. böl.) || Mevlit kandili, Hz. Muhammet'in doğum gecesi. (Bk. ansikl. böl.)
—Kur. tar. Mevlit alayı, Osmanlılar'da Hz Muhammet’in doğum günü olarak kabul edilen rebiülevvel ayının 12'sinde düzenlenen tören. (Bk. ansikl. böl.)
—ANSİKL. Ed. Hz. Muhammet'in doğumunu konu edinen mevlit türündeki yapıtların en eskisi ve en tanınmışı Süleyman Çelebi’nin Vesilet ün-necatidır. Arnavutçaya (Ülgünlü Hafız Ali Rıza, 1878), boşnakçaya (Benakşikli Hafız Salih, 1893 -1894), kürtçeye (Kürdizade Ahmet Ramiz) vb. çevirileri bulunan bu yapıt mıjpzum olarak İngilizceye de çevrilmiştir (F. Lyman Mac-Callum, 1943). Süleyman Çelebi’nin yapıtında Âşık Paşa'nın Garipname'si, Erzurumlu Darir'in Siyer ün-nebevi'si gibi daha önceki bazı kaynakların etkileri görülür. Çok sevilen ve mevlit törenlerinde sürekli olarak okunan bu yapıta başka mevlitlerden bölümler eklenmiştir. Örneğin Merhaba bahri Ahmet adlı şairin mevlidinin bir bölümüdür. Basılmış mevlit metinleri içinde yer alan Wefatı Fatma, Hikâyei geyik vb. gibi bölümler de bu eklenmiş parçalar arasındadır. Ahmet Mürşidi, Behişti, Bekai, Hamdullah Hamdi, Lamii, Nahifi, Şahidi, Zati vb. tarafından yazılmış mevlitlerin sayısının 63’ü bulduğu saptanmıştır.
—Folk. Mevlit okutmak, dinsel bir gerek olmamakla birlikte Anadolu'nun hemen her yöresinde yaygın bir gelenektir. Ölüm nedeniyle ölümden kırk gün sonra, elli ikinci gün ya da ölümün yıldönümlerinde mevlit okutulur. Mevlit okutulacağı gün akraba ve komşulara önceden bildirilir. Camide okutturulacaksa mevlide cemaat de katılır. Evde yapılıyorsa mevlitten sonra gelenlere şerbet, çay, kurabiye vb ikram edilir, tütsü yakılır, ellerine gülsuyu dökülür, mevlit şekeri'verilir. Mevlidi okuyan hocaya ev sahibinin yanı sıra mevlide katılan- lar da armağan ya da para verirler.
—isi. Arapça olan bu sözcük, doğum, doğum yeri ve günü anlamlarını birlikte içerir. Bu nedenle Hz. Muhammet'in doğum olayına, gününe, bu olay dolayısıyla düzenlenen törene ve bu tören sırasında okunan manzum yapıta Mevlid Cın-Nebi (Peygamber mevlidi) ya da kısaca mevlit denir.
Mekke'de Hz. Muhammet’in doğduğu ev giderek önem kazandı; Harunnurreşit' in annesi (öl. 790) evi mescit durumuna getirdi. Hz. Muhammet'in doğum günü kabul edilen rebiülevvel ayının 11. -12. gecesi yaklaştığında burası ziyarete açılarak dinsel törenler düzenlendi ve mevlit kandili olan 12. günün gecesi yine dinsel törenlerle kutlandı.
Mekke dışında mevlit töreni ilk kez Mısır’da Fatımiler döneminde (969-1171) başladı. Sünni müslümanlarda ise ilk mevlit töreni Erbil Atabeyi Muzaferettin Gökbörü (öl. 1232) tarafından başlatıldı. Bu uygulama daha sonra Kuzey Afrika, Ispanya, Hindistan gibi öteki İslam ülkelerine de yayıldı.
Osmanlılar'da mevlit törenleri Murat III döneminde (1574-1595) uygulama alanına konuldu ve halk arasında geniş bir ilgi uyandırdı. Mevlit uygulaması Mevlit alayı adıyla resmi devlet törenleri arasında da yer aldı. Günümüzde tüm İslam ülkelerinde Hz. Muhammet'in doğum yıldönümü mevlit törenleriyle kutlanır.
Abdi, Ahmedi, Behişti, Hafi, Hamdi, Halil, Hocaoğlu, Ragıp, Rafet, Sinanoğ- lu, Şehidi, Şemsi, Yahya gibi çok sayıda türk şairi mevlit türünde yapıtlar yazmışsalar da bunlardan hiçbiri Süleyman Çelebi'nin halk arasında Mevlit adıyla tanınan Vesilet" ün-necat'ı kadar ün kazanmadı. Yapıt, arapça, farsça, yunanca ve arnavutçaya da çevrildi. Günümüzde Türkiye’de tüm mevlitlerde Süleyman Çelebi'nin, adı anılan yapıtı okunur.
• Mevlit kandili. Hicri takvimde rebiülevvel ayının 11'ini 12’sine bağlayan gece, “mevlit kandili”dir. Bu kutsal gecede camiler ve mescitler kandillerle aydınlatılır, süslenir, mevlit törenleri düzenlenir; camilerde ve evlerde mevlit okunur, dua edilir; sık sık Hz. Muhammet'e salat ve selam getirilerek Hz. Peygamber'den şefaatçi olması istenir. Ayrıca evlerde helva ve şerbet yapılarak dağıtılır ve çarşılarda kandil simitleri satılır.
—Kur. tar. Tören, önceleri Ayasofya camisi'nde, Sultanahmet camisi tamamlandıktan (1616) sonra da, bu camide yapılırdı. Bütün devlet önde gelenlerinin katıldığı törende padişah da hazır bulunur ve okunan mevlidi hünkâr mahfilinden dinlerdi. Her yıl Mekke emirinin yolladığı mektup. reisülküttap tarafından mevlidin bitmesinden sonra padişaha okunurdu. Tören dolayısıyla mevlithanlara hilat giydirilir ve çeşitli atiyeler verilirdi.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
