Arbalet Nedir?

ARBALET

Bir kundak üzerine oturtulan ve bir zemberekle gerilen çelik yay.
Eskiden yayın değişik bir türü olan arbalet, daha sağlıklı ve daha güçlü bir atış sağlar Başlıca parçalan, tahta, boynuz ya da çelikten bir yay ile bu yayı taşıyan tahtadan bir destek, yani kundak’ tır. Yayın kirişi bir aletle gerilir ve kundakta, içine okun yerleştirildiği uzunlamasına bir yarık açılmıştır. Kundağın ortasında, bir mil üzerinde dönen ve kertiklerinden biri, gerilmiş durumdaki yayın kirişini tutan kemikten ya da çelikten bir çark vardır. ilk kez IV. yy.'da Vegetius tarafından anılan, X. yy.'da kullanıldığı bilinen, ancak, Laterano konsili’nde (1139) kabul edilemez ve çok korkunç bir silah olarak yasaklanan arbalet, XVI. yy.’a kadar kullanıldı. Menzili 200 adım (150 m), etkili menzili 100 adımdır (75 m); arbaletin okları zırhı delemezse de kimi kez öldürücü darbelere neden olabilir. Arbalet, bir ya da birden fazla kişi tarafından kullanılır. XIII. yy.'da elle gerilen (el arbaleti) ya da bir üzengiyle yere tesbit edilen ve bir kriko, bir çengel ya da kurmalı bir aletle ya da çok ağırsa bir palangayla gerilen ar- baletle omuza dayamadan nişan alınır, çünkü geri tepmesi yoktur. Silah yanağa dayanır, bir nişangâh yardımıyla hedefe nişan alınır ve tetiğe basılarak kiriş ve ok serbest bırakılır.

arbalet

ortaçağın en önemli fırlatına silahı

Başlangıçta tahtadan bir kundağa dikine oturtulmuş kısa bir yaydan oluşurdu; bu kundağın üstünde okun yerleştirildiği sürgü denen bir oyuk ve oku boşaltınak için bir tetik vardı. Önemli bir teknik ilerlemeyi ifade eden arbalet, korkunç bir silah olarak görüldüğünden, 1139’daki II. Laterano Konsili’nce (en azından Hıristiyanlara karşı kullanılmamak üzere) yasaklandı.

Arbaletin nasıl ortaya çıktığı tam olarak bilinınemektedir. Avrupa’da ilk kez 10 ve 11. yüzyılların teknolojik bakımdan ileri İtalyan kentlerinde görüldü. Arbaleti bu derece ürkütücü kılan şey, yapımında ağaç yerine maden (dövme demir ya da yumuşak çelik) kullanılmasıydı. Oldukça kısa olan madeni yay iki yöntemle kurulurdu. Eski yöntemde okçu, arbaleti yay aşağıya, kundak yukarıya gelecek biçimde yere koyar, ayağını kundağın altındaki üzengiye yerleştirerek eğildikten sonra, yay kirişini belindeki kayışa asılı bir çengele takarak doğrulur ve kirişi kundağın oyuğundaki kilitleme mekanizmasına takardı, ikinci yöntemde üzengi gene kullanılmakla birlikte, kiriş bir el manivelası ya da palanga ile gerilirdi. Küçük bir tetiğin çekilmesiyle boşalan kiriş, dört köşeli kısa oku fırlatırdı. Ok, örme bir zırhı kolaylıkla parçalayabilirdi, menzili ise 300 m’yi bulurdu.

Daha hızlı atış yapılabilen İngiliz (ya da Gal) uzun yayının ortaya çıkmasına karşın, arbalet, ateşli silahların kullanılmaya başlamasına değin ve hatta ondan sonra da uzun yıllar en üstün el silahı olarak egemenliğini sürdürdü. Bunun nedeni arbaletin gücünden başka, kullanılmasının kolay olmasından da geliyordu. Bir yere yaslanarak ya da bir siper arkasından ateşlenebilirdi. Ayrıca okları da çok az yer tutınaktaydı. Uzun yaya oranla daha düşük olan atış hızı, bazı durumlarda bir üstünlük de sağlayabiliyordu. 15. yüzyılın sonlarında yerini arkebüse bırakan arbalet, günümüzde sporcular tarafından büyük av hayvanlarını avlamada kullanılmaktadır. Bu alandaki üstünlüklerine karşın, bazı ülkelerde kullanımı yasalarla yasaklanınıştır.