İğ Nedir?

İĞ

a. (esk. türkç. yig'den).

1. Ağaçtan ya da hafif bir metalden yapılmış ortası şişkin, iki ucu ince, iplik eğirmeye, bükmeye ve sarmaya yarayan küçük araç. (Eşanl. EĞİRMEN, KİRMEN.)
2. Araba okunun ekseni.
3. Değirmen taşının ortasında bulunan ve yukarıdaki üst taşa geçen demir eksen.
4. Yörs. Hastalık, dert.
5. iğde de var, çıkrıkta da, suçun tek yanlı olmadığını, iki tarafta da bulunduğunu belirtmek için söylenir.

—Biyol. Mitozun profaz evresinde, hücrenin iki kutbunda bulunan santrozomlar arasına gerili iplikler demeti. (Boyarmaddelerle boyanmayan bu demete bundan ötürü akromatik iğ de denir)

—Nörobiyol. iğ dışı lif, iğ tellerinin tersine, bir sinir kas iğinin dışında bulunan kas lifi. ll iğ lifi, bir sinir-kas iğinin içinde bulunan kas lifi. (İğ lifi olmayan kas liflerine iğ dışı lif denir.)

—Polim. işlenmiş çelikten yapılan silindir ya da kesik koni biçiminde çubuk, (iğin bir ucun açılan ize uyarken öteki kolayca ayrılacak şekilde kalıplardan birine sıkıca bağlanır.)

—Tekst. İplik makinelerinde bobinleri ve flayerli çekme makinelerinde masuraları takmaya yarayan mekanik takım,

—ipliği eğirmeye, bükmeye ve sarmaya yarayan, ağaçtan ya da hafif bir malzemeden yapılmış, yuvarlak, ortası şişkin, iki ucu ince küçük alet.

• iğ devinim mekanizması, arabalı vargel makinelerinde iğlerin devinimini ayarlayan organ.
• iğ makarası, çeşitli tekstil makinelerinin iğlerine takılan ve iğ kumanda kaytanları ya da kolonları bağlanan küçük makara.

—Flayerli çekme makinelerinde, fitil sarılmış bobinleri taşımaya yarayan çembersel tabla, (iğe takılan iğ makarası iğden bağımsızdır.)

• iğ yatağı, iplik makinelerinde iğlere destek görevi yapan küçük metal parça.
• Bobin iği, şerit tezgâhlarında ve ipek sanayisinde kullanılan iplik bükme makinelerinde bobinleri taşıyan organ.

—ANSİKL. Biyol. İğin kaynağı iyice bilinmemektedir. Çoğu zaman santrozomdan doğar, ama santrozomsuz hücrelerde de vardır (tohumlu bitkiler, bazı yumurtaların kutup yuvarları); çekirdeğin özsuyu doğrudan doğruya iğin tamamının ya da bir kısmının kaynağı olabilir. Santromerlerin de iğin oluşumuna katılması olasıdır. Her kromozom, santromeriyle iğin bir teline bağlıdır.

—Dökme. Tarihöncesi dönemlerden günümüze ulaşan buluntular, ilk iğlerin uzunca yuvarlak bir taştan yapıldığı görüşünü güçlendirmektedir. Sonraları taş yerine, geleneksel kesimde bugün de kullanılan aşağı doğru konik ağaç iğler kullanıldı. Bu ağaç iğlere, ipliğe düzenli bir büküm verilebilmesi için kil, taş, kemik vb. maddelerden ağırlıklar asıldı. Bugün kullanılan iğler ağaçtan yapılmışlardır ve iki parçadan oluşurlar: ekseni meydana getiren ve asıl "iğ" adı verilen yuvarlak ağaç mil ve bunun üst ucuna takılan ortası delik ve genellikle konik ağırşak Arkeolojik kazılarda çeşitli dönemlere ait kemik, fildişi, taş ve kilden çok sayıda ağırşak ortaya çıkarılmıştır. Ağırşağın görevi, iğin düşey olarak düzgün dönmesini sağlamak üzere gerekli ağırlığı oluşturmaktır. Genellikle iğin ağırşak takılı olan başında telden bir çengel bulunur.

Ağırşağı aşağıda kullanılanlarda ise iğin öteki ucu hafifçe kertilmiştir. Bu kertiğe ya da çengele, iplik ya da el ile bükülen liflerden oluşturulan bir fitil takılır. Daha sonra taranmış ve düzgünleştirilmiş elyaf kümesi, iki elin parmakları arasından çekilip sağılarak dönen iğin ucunda bulunan ipliğe verilir, iğin döndürülmesi ya da alt ucundan parmaklarla hareket verilerek ya da el ile bacak üzerinden çekilerek sağlanır. Bükümün aşağıdan yukarı doğru gelmesiyle lifler büküm kazanır ve iplik haline gelir, ipliğin inceliği ve bükümü, iğin ağırlığına ve bu işlemi yapan kişinin ustalığına bağlıdır, istenen büküm sağlanınca iplik takılı olduğu çengel ya da kertikten kurtarılarak iğ üzerine sarılır ve aynı biçimde işleme devam edilir.
Bazı yörelerde aynı amaçla kullanılan, ağırşak kısmı farklı iğlere de rastlanır. Eğirilen ipliğin yumak halinde elde edilmesi için kullanılan bu tip iğlere kirman adı verilir. Ayrıca basit iğlere yardımcı olmak üzere taranmış elyafın sarıldığı örekeler de kullanılmaktadır.

—Nöroanat. Sinir-kas iğleri. Her iskelet kası en çok 50 sinir-kas iği içerir. Her iğ bağ- dokusundan bir kapsülle kaplı ve jelatin içinde yer alır. Her iğ içi lifin orta kısmında duyusal liflerin sinir uçları bulunur; çizgili olan uç kısımlardaysa iğ devindirici sinir uçları yer alır ve bu kısımlar kasılabilir. Bu kasa ulaşan sinir liflerinin yarıdan çoğu liflere aittir. Bu iğler, duruş reflekslerinde ve hareketlerin örgütlenmesinde karmaşık biçimlerde rol oynar.

İĞ
1. Pamuk, yün vb.nden iplik eğirmekte kullanılan, ortası şişkin, iki ucu sivri ve çengelli olan, ağaçtan yapılmış araç.
2. (biyoloji) İğ iplik.
3. (halk ağzı) Araba okunun ekseni.
4. (halk ağzı) Değirmen taşının ortasında bulunan ve yukarıdaki üst taşa geçen demir eksen.

Eş anlamlılar

• eğirmen, kirmen

Sözcük Birliktelikleri

• iğ ağacı,
• iğ iplik,
• iğ yağı