Pergel Nedir?

Pergel

-

Pergel


Pergel, birbirine üstten eklenmiş iki koldan meydana gelen, çember çizmeye ve küçük mesafeleri ölçmeye yarayan alet. Pergel, geometri şekillerinin çiziminde kullanıldığı gibi çeşitli meslek dallarında da ölçü aleti olarak kullanılmaktadır. Küçük doğru parçaları ve açılar arasındaki mesafeler de pergellerle ölçülür. Çember veya çember yayları çizmek vasıtasıyla çözülen problemler vardır. Böyle problemlere cetvel ve pergelle çözülebilir problemler denir. Cetvele lüzum kalmadan yalnız pergel yardımıyla çizilen düzlem geometriye de pergel geometrisi denmektedir.
Açıların ikiye bölünmesi, bir eşkenar üçgen, düzgün beşgen, on ve on beş kenarlı vb. çokgenlerin çizilmesi cetvel ve pergelle çözülebilen problemlere, herhangi bir açının üçe bölünmesi, çemberin herhangi bir sayıda eşit parçaya bölünmesi, cetvel ve pergelle çözülemeyen geometrik problemlere misaldir.

Pergel çeşitleri ve kullanıldığı yerler

Ölçek pergeliBu pergeller bir kolludur. Genellikle harita çalışmalarında kullanılır. Elips pergeliBu pergeller elips çiziminde kullanılır. Yaylı pergelBuna nokta pergeli de denir. Uçları yay üzerine yerleştirilmiştir. Şapkacı pergeliBuna eskiden Fes Pergeli denilirdi. Daha sonra şapka pergeli ismini aldı. Sabit pergelUçları sabit ve iki kolu vardır. Tomrukların çaplarını ölçmede kullanılır. Taşçı pergeliBirer uçlarının birbirine eklendiği, diğer uçları ise sivri demirlerle bittiği, iki cetvelden ibarettir. Taş ustaları bu pergeli dik çıkmada ve ayrıntıları çizmede kullanırlar. Uzunluk pergeliİki basit koldan meydana gelen, daire çiziminde kullanılan pergellerdir. Nokta pergeliÇok küçük çemberleri çizmede kullanılır. Şehadet ve başparmak arasında tutularak döndürülen bir üst sap yardımıyla kullanılır ve çizimler yapılır. Oran pergeliDiğer pergellere benzeyen, fakat kollar yerine taksimatlı cetvelleri bulunan ölçü aleti. Üç kollu pergelHeykeltraşçılıkla uğraşan sanatkarlar, yapmak istedikleri resimlerin ölçüsünü ve uzunluklarını aktarmada kullanır.

Pergel, çeşitli çaplarda daire çizmeye yarayan markalama aletidir. Genelde okullarda ve sanayide kullanılır. Yapılacak işin niteliğine göre değişik şekil ve tiplerde üretilir. Daire çizmek için kullanılan en basit el aletidir. İki kolu vardır ve bu kollar birbirine hareket edebilecek şekilde bağlıdır. Bu kolların uçlarından biri çizici uç, diğeride merkezleme ucudur. Çizici uç kullanım yerine göre sivri metal uç olabildiği gibi tepeşir ve kalem gibi elemanlar takılarak da kullanılabilir.

Sac markalama gibi sanayide kullanımına değinirsek;

Öncelikle daire çizilecek yerin merkezi bulunarak nokta ile işaretlenir.
Pergelin çizici ucuna uygun çizici(kalem, tepeşir, metal uç gibi) takılır.
Çizilecek dairenin yarı çapı belirlenir.
Yarı çap ölçüsü için; pergelin çizici ucuyla merkezleme ucu arasındaki ölçü metre, cetvel gibi ölçüm aletiyle ölçülür ve gerektiği kadar pergel açılır.
Pergelin daha fazla açılıp kapanmaması için üzerindeki sabitleme mandalı veya somunu sıkılır.
Nokta ile işaretlenen yere merkezleme ucu yerleştirilir ve çizici uç merkez etrafında tam tur çevrilir.
İstenilen çapta daire çizilmiş olur.