Günlük Nedir? (Sözlük)

GÜNLÜK
—Ed. Kişisel yaşamın olaylarının, heyecanlarının, duygularının, düşüncelerinin yazıldığı günlük notlar (Eşanl. GÜNCE JURNAL, RUZNAME )

—ANSİKL Ed Günlük ya tam anlamıyla özel, ya da fıkra tipindedir. Hesap ve akıl defterinin bir tür uzantısıyken Montaıgne tarafından değerlendirildi, XVIII. yy.’da önem kazandı ve romantizmin önde gelen biçimlerinden biri oldu. Hem "benciliğin” yazınsal uygulaması (Gide), hem de düşünsel gelişmenin belirlenmesi (Tolstoy) olarak varlığını sürdürdü. Kimi zaman Defoe'nun A Journal ol the Plague Year adlı yapıtı gibi gazetecilik edebiyatının öncüsü olarak açık belge görüntüsü aldı ve birçok gezi günlüğüyle sürdü. "Kadın" anlatımından ayrılamayan (Dorothy Wordsworth, Anais Nın, Virginia Woolf’un günlükleri) günlük XIX yy.'da, Constant, Amıel, Maurice ve Eugenie de Guerin ile kendini sergilemek isteyen bir öznellik türüdür. Goncourt kardeşlerin günlüğü, Paris’in siyaset ve sanat çevrelerinin titiz bir gözlemim içerir, aynı zamanda estetin bir patolojisidir Kierkegaard, insan ilişkilerinin kaypaklığını, tümel ile tekil arasındaki alışverişleri dile getirebilen bu türe saygınlığını tezandırdı.

Günlük, türk edebiyatı için yeni bir tür dür. ilk örneklerinden biri, Direktör Âli Bey in Hindistan’a yaptığı yolculuğu konu edinen Seyahat jurnalidir (1898) Atatürk' ün yaşamının bazı dönemleriyle ilgili günlük notları Anafartalar muharebatına ait tarihçe (1943), Atatürk’ün hatıra defteri (1972), Karlsbad hatıraları (1983) kitaplarındadır. Şair Nigâr Hanım’ın 20 defter tutan günlüğünün bir bölümü Hayatımın hikâyesi (1959) adıyla yayımlandı. Ömer Seyfettin’in günlüğünün günümüze ulaşan bölümünde (Tahir Alangu, Ömer Seyfettin [1968]), subay olarak Balkanlar'da bulunduğu dönemin olayları konu edinilir. Ataç (Günce [1968]), Fethi Naci (Eleştiri günlüğü [1986]) gibi yazarların günlükleri çoğunlukla, günü gününe yazılmış eleştiri notları niteliği gösterir; kimi yazarlarsa günlük yaşamlarını, izlenimlerini, bireyselliklerini öne çıkartırlar (Salah Birsel: Kuşları örtünmek [1976], Hacivat günlüğü [1981], Yaşlılık günlüğü [1986]). Günlük genellikle başka türlerde ürün veren yazarların izlenimlerini, gözlemlerini özgürse sergiledikleri bir yan alan niteliğindedir (Oktay Akbal: Yeryüzü korkusu [1974], Geçmişin kuşları [1979], ilhan Berk: Elyazılarına vuruyor güneş [1983], Tomris Gündökümü 75 [1977], Sesler, yüzler ve sokaklar [1981], Günlerin tortusu [1985]). Muzaffer Buyrukçu güncelerinde (Arkası yarın [1976], Sıcak ilişkiler [1982]) çağdaşı yazarların günlük yaşamlarına, davranış ve düşüncelerine ayrıntılar sergileyerek tanıklık etti. Burhan Arpad bir dizi gezi kitabında günce biçiminden yararlandı (Uçuş günlüğü [1959], Gezi günlüğü [1962], Avusturya günlüğü [1963]).

—Gökbil. Yer’in kendi çevresindeki dönme devinimi doğru yönde, günlük devinimi ise geri yönde gerçekleşir. Ekvatoral koordinatlar ile yıldız zamanı tanımı, kutuplar çizgisi çevresinde düzgün bir hızla gerçekleşen günlük devinime sıkı sıkıya bağlıdır.

—Güz. sant. Günlük yaşam resmi. XVIII. yy.’a kadar tarihsel ya da dinsel temalı resmin dışındaki her türde etkinliği, günlük yaşamı ve törelerini konu edinen resim türü. Bu anlamıyla, XVII. yy.'da büyük gelişme gösterdi. Daha önce yaşlı Bruegel’ de izlenen flaman (Brouwer) ve hollanda (Steen) farfaracılığı, öte yandan Caravag- gıo'nun ve bazı İtalyan ya da İtalya’ya yerleşmiş ressamların (örneğin kabasaba, pitoresk görüntüler sergileyen R van Laer) gerçekçiliğinin bu olguda payı olmuştur. Le Nainlerle, Vermeer ve R De Hoogh’yla sadeleşen ve insancıllaşan, XVIII. yy.’da VVatteau, Boucher ya da Longhi'yle kibar ve şık bir görünüm kazanan bu tür, Hogarth'la, daha sonra da Daumier'yle hicivci bir boyut kazandı.

—Muhs. ve Tic. Ticaret kanunu’na göre, tacirler, ticari işlemlerini günü gününe kayda geçirdikleri bir günlük defteri tutmak zorundadırlar. Uygulamada, tacir bir alım defteri, bir satış defteri, bir ödeme defteri, bir genel defter ve bir envanter defteri tutar. Günlük defterlerinin ve doğrulayıcı belgelerin (faturalar,yazışmalar, bordrolar vb.) on yıl saklanması gerekir.

Günlük defteri terimi, defter ya da bir kayıt üzerinde açılmış ya da yapraklar, fişler üzerine tutulmuş hesapların tümü anlamında kullanılır. Kopya ederek kayda geçirme yöntemleri, hesapların ciltli kayıtlar içinde tutulmasının bırakılmasını ve daha kullanışlı, kavramsal sıralamaya daha uygun olan hesap fişlerinin defterin yerine geçmesini gerektirmiştir.

GÜNLÜK
1. Sıcak ülkelerde yetişen bazı ağaçların kabuğundan elde edilen ve hekimlikte kullanılan reçine. (Bk. ansikl. böl.)
2. Günlük ağacının, genellikle dinsel törenlerde tütsü için yakılan kabuk ya da reçinesi. (Bk. ansikl. böl. Tar.)
3. Günlük ağacı, reçinenin çıkarıldığı ağaçların ortak adı.

—ANSİKL. iki çeşit günlük vardır: akgünlük ve karagünlük. Akgünlük boswelia türlerinin (Kuzey Afrika’da S. Carteri ve 8. frereana; Hindistan'da 8. serrata) kabuğu çizilerek akan sütün sertleşmesiyle oluşur. Alkolde çözünür; suyla ezildiği zaman süt renkli bir emülsiyon verir. Parlak bir alev, hoş kokulu ve beyaz renkli bir duman vererek yanar. Hippokrates döneminden beri bilinen bir eczadır. Hap olarak kuvvet ve peklik verici, yatıştırıcı, idrar artırıcı, âdetsöktürücü, romatizma ağrılarını dindirıcı olarak kullanılır.

Karagünlük sığla ağacının, sığla yağı elde edildikten sonra geriye kalan kabuklarıdır. Dumanı antiseptik etki yapar; tapınaklarda tütsü olarak kullanılır. Türkiye’nin ihraç ürünlerindendir.

—Tar. Antikçağ boyunca, hemen hemen tüm kültlerde, tanrıların ya da kutsallaştırılan kralların onuruna günlük kullanıldı. Kudüs tapınağımda koku sunağı vardı ve burada her gün günlük yakılırdı. Kıyım döneminde, hıristiyanların, tanrılara sunak olarak günlük yakmaları zorunlu tutuluyordu. Başlangıçta, hıristiyanların günlükten nefret etmesi bu durumla açıklanır ama, hıristiyanlık güçlenip de görkemli törenler yapmaya başlayınca (IV. yy.) Kilise de günlüğü benimsedi
Günlük dumanı, duaların göğe yükselişini simgeliyordu (Vahiy, VIII, 3-4) ve kokusuysa şeytanın kükürt kokusuna karşı çıkıyordu. Son yüzyıllarda, kesin kurallara göre kullanılan günlük, artık kilise törelerinde serbestçe kullanılmaktadır. Günlük çoğu kez mirra ve aselbent gibi ağaçların reçineleriyle karıştırılarak yakılır. İslamlıkta günlük yakmak geleneği bulunmamakla birlikte, evlerde mevlit okunurken günlük yakılması uygulamasına rastlanmaktadır.

günlük (I.) -ğü

sıfat
1 .O günkü, o günle ilgili.
2 .Üzerinden gün geçmiş veya geçecek:
"On günlük çocuk. Sekiz günlük gezi."- .
3 .Her gün yapılan, her gün yayımlanan, her gün çıkan:
"Günlük gazete."- .
4 .isim Günü gününe tutulan hatıra, günce, muhtıra.
5 . isim, edebiyat Günü gününe tutulan anı yazısı veya bu yazıları içine alan eser, günce.

Birleşik Sözler

• günlük defter
• günlük güneşlik
• günlük konuşma

günlük (II.) -ğü

isim
Tütsü için kullanılan bir çeşit ağaç sakızı.
"Evin içinde günlük kokusu, papaz uluması bizim için yıkımdır."- H. R. Gürpınar.

Birleşik Sözler

• günlük ağacı