Karma Nedir?

KARMA a. Karmak eylemi.

—Fels. Platon'a göre, farklı evrenlere ait farklı gerçekliklerden oluşan tek bir varlık.

—Fişekç. Farklı maddelerden taneciklerin bir araya getirilmesiyle hazırlanmış baruta denir. (Karma barut günümüzde, sıkıştırılmış itici barutları belirtir; bunların içinde bulunan tuz tanecikleri, sertleştirilmiş yanıcı bir kütle içinde sıkıştırılmışlardır [ısıl sertleşir bir reçine ya da bir tortu gibi]; genellikle bu yanıcı kütleye karma barutun kalıbı denir.)

—Hidr. bağl. Yeniden karma, karılmış bir harcı ya da betonu bir süre dinlendirdikten sonra, örneğin yeniden homojenleştirmek için, bir kez daha karıştırmak işlemi.

—inş. Alçı, çimento, harç karmak eylemi.

—Oy. Kâğıtları karma, kâğıtları karmak eylemi.

—Spor. Çeşitli kulüp takımlarına bağlı sporculardan oluşturulan takım. (Bk. an- sikl. böl.) || Kürekte, iki ayrı kulüp kürekçilerinden oluşturulan takım.

♦ sıf.
1. Değişik köken ya da yapıdaki öğelerden oluşan şey için kullanılır: Karma komisyon. Karma hükümet.
2. Ayrı cinsiyetten insanları kapsayan şey için kullanılır: Karma sınıl.

—Arrjbal. Karma ambalaj gereci, bileşimleri değiştirilen iki ya da daha çok öğenin (kâğıt, plastik, ince alüminyum, vb.) birleşmesinden elde edilen gereç. (Bk. ansikl. böl.)

—Anayas. huk. ve Siyas. bil. Karma komisyon, yasama organının Millet meclisi ve Senato gibi iki meclisten oluştuğu siyasal rejimlerde, milletvekili ve senatörlerden meydana gelen uzmanlık komisyonlarına verilen ad.

—Bayınd. Karma köprü, hem karayolu, hem de demiryolu ulaşımına açık köprü; metal bir strûktûrden ve betonarme bir kaplamadan oluşan ve metal strüktüre sıkı sıkıya bağlı olan betonarme bölümü basit bir kaplama olarak kalmayıp genel eğilmeye karşı dayanıma katkıda bulunan köprü.

—Bilş. Karma bilgisayar, bir sayısal işlem birimiyle bir örneksemeli işlem birimi ile bu iki birim arasında diyalog kurarak, örneksemeli-sayısal ve sayısal-örnek- semeli dönüştürme sistemlerinden oluşan bilgisayar.

—Bot. Karma tomurcuk, hem yaprak, hem yalın ya da toplu çiçek çıkarabilen tomurcuklara denir. (Çıkacak sürgünlerin bir kısmı sınırlı, bir kısmı sınırsız olabilir [kanaryaotu, ebegümeci]).

—Dilbil. Karma tamlama, ad tamlamasını oluşturan adlardan birinin ya da her ikisinin bir sıfatla genişlemiş biçimine denir: Genç adamın tutkusu. Cömert babanın cimri oğlu. Büyük buluşun sırları. Pembe köşkün kapıcısı. Çalışan annelerin en büyük dileği, vb.

—Dy. Karma lokomotif, her tür treni (yük ya da yolcu) çekmeye elverişli lokomotif. \\Karma tren, yük ve yolcu vagonlarından oluşan tren. \\Karma vagon, 1. ve 2. sınıf kompartımanları olan ya da bir bölümü furgon olarak ayrılmış vagon.

—Ed. Karma ölçülü, vezinleri farklı dizelerden oluşan şiir. (Bk. ansikl. böl.) || Karma uyak, düzgün bir sıra izlemeyen ve çapraz (aba b), düz (a a) ve sarma (a bba) uyakların karışımından oluşan uyak düzenlemesi. Türk şiirinde kullanılmaz.

—Eğit. Karma eğitim, erkek ve kız çocukların aynı okulda okumalarına ve türlü okul çalışmalarını birlikte yürütmelerine olanak sağlayan eğitim. (Bk. ansikl. böl.). ||Karma okul, karma eğitim uygulanan okul.

—Elektron. Karma devre, farklı yapım özellikleri olan öğeleri (ayrık etkin ve edilgin öğeler ya da tüm devre kırmığı) aynı bileşen üzerinde toplayan tümdevre türü. ||Karma parametre, iki kapılıları incelemede akımlarla gerilimler arasındaki bağıntıları ifade etmede kullanılan özel parametre türü. (Bk. ansikl. böl.)

—Elektrotekn. Karma uyarma, bir elektrik makinesinde, indükleyicileri, biri indüviye paralel, öbürü seri bağlı iki sargı içeren uyarma. (Eşanl. BİLEŞİK UYARMA.) \\Karma üreteç, motor, karma uyarmalı doğru akım üreticisi, motoru. ||Karma yalıtkan, elektrikli makinelerin yapımında kullanılan yalıtkan bileşik. ||Çıkarmalı karma uyarma, iki sargısı zıt yönlü amper-sarımlar oluşturan karma uyarma. \\Toplamalı karma uyarma, iki sargısı aynı yönde amper-sarımlar oluşturan karma uyarma.

—Foto. Görüntülerin çakışmasını sağlamak için uygun bir biçimde işaretlenmiş birçok özdeş klişe kullanılarak, aynı kâğıt üzerine bir dizi kısmi pozun basılmasıyla elde edilen ortalama fotoğraf görüntüsü için kullanılır.

—Güz. sant. Karma teknik (ing. mixed media), aynı yapıtta çeşitli resim ve grafik yöntemlerinin bir arada kullanıldığı teknik.

—Havc. Karma uçak, helikopterle uçak arası araç. (Bk. ansikl. böl.)

—Isıbil. Karma ısıtma, bir ocakta kömür ve akaryakıt gibi birçok yakıt cinsinin ardı ardına ya da eşanlı kullanılması.

—Isıt, havld. Karma ısıtma, birçok yöntemi birlikte kullanan ısıtma sistemi. (Örneğin elektrikle ısıtmada, ısıtıcı döşeme ve konvektör.)

—inş. Karma yalıtım, aralarına bir yapıştırma maddesi ya da hamursu bir ürün konularak bir araya getirilmiş farklı yapıdaki sızdırmazlık levhalanndan oluşan kaplama.

—Kim. Karma oksit, iki oksoaside denk düşen bir anhidrit; örneğin N02, nitrit ve nitrik asidin anhidriti yani, karma bir oksittir.

—Kozmet. Karma cilt, burun çevresinde yağlı bölgeler içermesine karşın genelde kuru olan cilt.

—Mim. ion ve korinthos düzenlerini bağdaştıran mimari düzene denir (Bazen, BEŞİNCİ DÜZEN olarak adlandırılır.) ||Ptolema- ios dönemine ait bir mısır sütunu türüne denir. \\Karma ayak, girintili çıkıntılı bir çekirdeği, gömme sütunları ve girintilerin iç köşelerine yerleştirilmiş sütuncukları bulunan ayak. (Gotik mimarlık.) ||Karma sütun başlığı, birçok düzenin bir arada bulunduğu sütun başlığı.

—Nörobiyol. DUYUMSAL-DEVİMSEL'in eşanlamlısı.

—Polim. ve Seram. Karma malzeme, pek çok elementsel bileşenden oluşan malzeme; bu bileşenlerin bir araya gelmesi, bütüne, bileşenlerden hiçbirinin tek başına sahip olmadığı özellikler kazandırır. (Bk. ansikl. böl.)

—Uz. havc. Karma roket-motor, LİTERGOL- LÜROKET-MOTOR'un eşanlamlısı. || Karma propergol, LİTERGOL'ün eşanlamlısı.

—ANSİKL. Ambal. Bileşimindeki öğelere göre nitelikleri iyi belirlenmiş (saydamlık ya da donukluk, gazlara, kokulara, vb. geçirgenlik ya da geçirimsizlik) karma ambalaj gereçleri elde edilebilir. Karma bir ambalaj gerecinde kullanılan öğeler yüz- yüze yapıştırma, plastik kaplama ya da ekstrüzyon-haddeleme yoluyla birleştirilebilir. Çok farklı özel nitelikleri olan plastik maddeler, her türlü dış etkene karşı korunma gerektiren ürünlerin (gıda, ecza, sanayi, vb. ürünleri) ambalajlanmasında yaygın olarak kullanılan karma ambalaj gereçlerini gerçekleştirmede temel rol oynarlar. Yüzeyleri baskıya elverişlidir.

—Eğit. OsmanlI imparatorluğu döneminde uzun yıllar kızlar için tek öğrenim olanağı, sübyan mektepleriydi. 11 yaşına gelen kızlar örtünerek (tesettür) erkeklerden ayrılır, toplumsal ve ekonomik hayattan uzaklaşırlardı. Tanzimat'ın ilanından (1839) sonra, kızların da eğitim olanaklarından daha geniş ölçüde yararlanmalarını sağlayacak önlemler alındı. 1858'de İstanbul'da ilk kız ortaokulu açıldı. Meşrutiyetken (1908)sonra,K.zlara yükseköğretim de yavaş yavaş kapılarını açmaya başladı. Karma öğretim düşüncesine türk toplumuna Cumhuriyet döneminde ulaşıldı. Çıkarılan Medeni kanun ile kadınlara erkeklerle eşit haklar tanındı (1926). 1927 -1928 öğrenim yılında 70 ortaokulda birden karma eğitime geçildi. 1934-1935 öğretim yılında tek lisesi bulunan merkezlerdeki 19 lisede karma eğitim gerçekleştirildi. Aynı uygulama yükseköğretim kurumlarında da başlatıldı. Okullarda erkeklerle aynı eğitimi gören kızlar aynı meslek alanlarında görev aldılar.

—Elektron. Karma parametreler. Obur sistemlerin parametrelerinin tersine, fiziksel niteliklerinin aynı olmaması yüzünden bunlara, bu ad verilir. Genellikle h işaretiyle belirtilen bu parametreler dört tanedir: giriş empedarisı h„ (çıkış kısa devredir); gerilim aktarım oranının tersi h12 (giriş açık devredir; akım aktarım oranı h21 (çıkış kısa devre iken akım kazancı);çıkış admitansı h22, (girişi açık devredir). Doğrudan doğruya ölçülmeleri diğer sistemlerden daha kolay olduğu için karma parametreler, bütün dünyada, özellikle tran- zistorlu devrelerde kullanılmaktadır.

—Havc. Karma uçağın, yatay ivme için pervaneli ya da jet bir motoru vardır. Tutunma için sabit bir kanattan ve bir rotordan aynı zamanda yararlanır. Uçuş koşullarına göre, bir motorun çevirdiği rotor tutunmanın tümünü ya da yalnız küçük bir bölümünü sağlar Bu ikinci durumda, uçağı sabit kanat tutundurur. Değişken uçak' tan farklı olarak karma uçak, motor elemanlarının ya da bütün hücrenin yönünde herhangi bir değişiklik olmaksızın uçar.

—Polim. Karma malzemeler pek çok kategoride sınıflandırılabilir:
—dağınık evreli malzemeler, çıplak gözle görülmeyen oldukça dağınık birçok evre içerir; bunlar, polimerlerle sınırlı olmak koşuluyla plastik-plastik birleşmeler ve plastik-mineral yüklerdir;
—parçacıklı malzemeler, bu malzemelerdeki parçacıklar, bir öncekine oranla çok daha iridir ve yapıştırıcı bir bağlayıcıyla to- paklaştırılır; "topak" denen malzemelerin durumu böyledir;
—elyaflı malzemeler, bu tür malzemelerde lifler, görece daha az dayanıklı ama daha esnek ve genellikle daha hafif bir plastik ana evre içinde kaybolur;
—haddelenmiş ya da sandviç malzemeler, bunlar ince yapraklarla (kâğıt, dokuma) sistemin bir bütün olarak yapışmasını sağlayan makromoleküllü bir malzemeden oluşan birleşmelerdir.
Karma malzemelerde kullanılan pekiştirme maddeleri, genellikle elyaf (bor, karbon ya da grafit, cam, poliester ya da poliamit elyafı gibi doğal ya da sentetik tekstil elyafı), dokuma parçaları ve dokunmamış maddelerden oluşur (kâğıt, cam elyafı keçesi). Bütünün yapışmasını sağlayan ana evreler, doymamış poliesterler, polivinilklorür (R V. C.), poliimitler, epoksi reçineleri vb. gibi çeşitli plastik maddelerden meydana gelir.
Bir karma malzemenin özellikleri, pekiştirme maddesinin doğasına, kullanılış biçimine, ana evreyi oluşturan bağlayıcı maddeye ve bunların karşılıklı yapışma güçlerine bağlıdır. Bu malzemelerin özellikleri, çıkış bileşenlerininkinden çok farklı olabilir; nitekim karbon elyafı dolgulu bir reçinenin çekme dayanımı, dolgusuz reçineninkinden yüz kez fazla olabilir; kaldı ki, liflerin tek başına hiçbir yapışma gücü yoktur. Özgül kütlesi 1,93 g/cm3 olan bir bor-epoksi reçinesi lifinin çekme dayanımı, 143 kgf/mm2'dir.
Karma malzemeler inşaatlarda, levha üretiminde, kimya sanayisinde (depolama tankları), gezi teknesi yapımında, makine ve elektrik sanayilerinde olmak üzere çok çeşitli alanlarda kullanılır. Bu malzemeler, havacılık ve uzay araştırmalarında kullanılmalarından dolayı özellikle birkaç yıldan bu yana büyük önem kazanmıştır. ( PEKİŞTİRİLMİŞ plastik, KATMANLI plastik ve ALAŞIM.)

—Spor. Türkiye'de ilk karma, Cumhuriyet' ten sonra Halkevleri karması adıyla kuruldu. Bu karma SSCB’de ve Türkiye'de Sovyetler karmasıyla karşılaştı. Karmalar her spor dalıyla ilgili olarak kurulur. Karma, kulüp temsilcileri ve spor ajanından oluşan bir komite tarafından seçilir. Seçmeler, belirli sporu yapan kulüplerin en formda ve en iyi oyuncuları arasından yapılır. Spor federasyonları, temsili (ikili özel) karşılaşmalarda milli takımı oluşturan ekibe karma temsil hakkı verir.