Arama

Kış Uykusu

Güncelleme: 9 Haziran 2017 Gösterim: 16.273 Cevap: 1
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
14 Ekim 2008       Mesaj #1
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
Kış Uykusu

Sponsorlu Bağlantılar
Kış Uykusu, ağır kış koşullarına dayana­bilmek ve yiyecek bulma güçlüğünden kaç­mak için bazı hayvanların başvurdukları bir uyarlanma yöntemidir. Kışı geçirmek üzere sıcak ülkelere göç etmeyen sıcakkanlı hayvan­ların bir bölümü havalar ısınıp yiyecek bollaşıncaya kadar çok derin bir uykuya yatar.
Kışın soğuğuna ve elverişsiz çevre koşulla­rına göğüs germek aslında bütün canlılar için önemli bir sorundur. Ağaçlardan çoğunun yapraklarını döktüğü, bitki tohumlarının ve böcek yumurtalarının toprağın altında havala­rın ısınmasını beklediği bu mevsimde hayvan­lar da bahar ya da yaz aylarındaki kadar hareketli değildir. Çoğu yuvasına ya da koru­naklı bir yere sığınarak kışı yarı uyuşuk durumda geçirir. Ama bu gerçek anlamda bir kış uykusu değildir. Çünkü gerçek kış uykusu­na yatan hayvanların neredeyse ölüm kadar derin olan uykusu normal uykudan çok farklı­dır. Her iki uykuda da vücutta temel olarak aynı değişiklikler gözlenmekle birlikte, uyku durumunun daha uzun süreli olabilmesi için kış uykusunda bu değişikliklerin etkisi çok daha derin ve kalıcıdır. Hayvanın vücut sıcak­lığı hemen hemen çevre sıcaklığına eşit olun­caya kadar düşer. Kalbin, akciğerlerin ve öbür organların çalışması için çok az enerji tüketileceğinden solunum ve kalp atımları iyice yavaşlar. Vücutta depolanmış olan yağ­ların yakılarak enerjiye dönüşme süreci de normalden çok daha yavaştır. Baharda hava­lar ısınmaya başlayınca kış uykusundan uya­nan hayvan yuvasından ya da barınağından dışarı çıkarak normal yaşamına döner. Eskiye oranla çok zayıflamış, ama güçsüz düşmemiş­tir; baharla birlikte hemen üreme mevsimine girer. Yaz sonunda ya da güz başında da yeni bir kış uykusuna hazırlanmak üzere iki üç hafta boyunca çok fazla beslenerek yeniden yağ depolamaya başlar.
Memeliler arasında yalnızca kemiriciler, yarasalar ve kirpi, köstebek gibi böcekçiller gerçek kış uykusuna yatarlar. İçlerinde en uykucuları da marmot (dağsıçanı) ile kakırcadır. Bu küçük kemiricilerin bazı türleri yılın yedi sekiz ayını uykuda geçirir. Örneğin kakırca sonbaharda o kadar çok yer ki, kısa sürede bol bol yağ depolayıp şişmanlar. Hava sıcaklığı yaklaşık 8°C'ye kadar düştüğünde de kuyruğunu başının ve sırtının çevresine do-layıp ön ayaklarını yanaklarına dayayarak yusyuvarlak bir top haline gelir. Sonra, içine ağaç kabuğu parçacıkları ile yapraklan döşe­yerek hazırladığı yuvasında derin bir uykuya dalar. Uykuda olduğu sürece hiçbir şey ye­mez; yalnızca vücudunda depoladığı yağları yakarak yaşamını sürdürür.
Kakırca, marmot ve Avrupa kirpisi gibi bazı memeliler kış uykusuna yatmak için genellikle donma çizgisinin altına kadar inen derin bir oyuk kazıp toprağın altına gömülür­ler. Oyuğun içindeki havanın sıcaklığı donma derecesine kadar düştüğünde kısa bir süre için uyanır ve vücut sıcaklıklarını yükselterek donmaktan kurtulurlar. Yeniden uykuya geç­meden önce de genellikle toprağın daha derin ve sıcak yerlerine ulaşabilmek için oyuklarını biraz daha kazarlar. Yarasaların kış uykusuna yatmak için seçtikleri yerler özellikle mağara­lar, eski yapılar ve ağaç kovuklarıdır. Bu arada bazı yarasa türlerinin zaman zaman uyanıp kış gecelerinde uçuştukları görülebilir.
Kemiriciler, böcekçiller ve yarasalar dışın­daki bazı memeliler, özellikle ayılar da hava­lar soğuduğunda derin bir uykuya dalarlar. Ama bu hayvanların vücut işlevleri gerçek kış uykusuna yatanlarınki kadar yavaşlamaz; vü­cut sıcaklıkları da yalnızca birkaç derece düşer. Aynı biçimde sincaplar, kokarcalar ve gelengiler de yılın en soğuk dönemlerinde günlerce uyuyabilirler; ama hava birkaç dere­ce ısındığında uykularına ara vererek hemen hareketlenir, sonra soğuklar başlayınca yeni­den uykuya dalarlar.
Ilıman iklimli bölgelerde yaşayan sürün­genler ve amfibyumlar gibi soğukkanlı hay­vanlar da kışı genellikle yarı uykuda geçirir­ler. Memelilerin gerçek kış uykusundan çok farklı olan bu uykuya yatmak için kurbağalar yerdeki oyukların içine girer ya da göllerin dibindeki balçıkların arasına gömülürler. Yı­lanlar ise topraktaki çukurlara, kaya yarıkla­rına ve küçük mağaralara sığınarak birbirleri­ni ısıtmak için üst üste çöreklenirler. Böcekle­rin çoğu kışı yumurta, larva ya da pupa evresinde geçirir. Bazı kelebek­ler de kışın ağaç kovuklarına, kütüklerin altına, hatta evlerin içine saklanırlar.
Bilim adamları bazı hayvanların neden kış uykusuna yattıklarına bugün bile tam bir açıklama getirememişlerdir. Hayvanı böyle bir uykuya zorlayan temel nedenler kuşkusuz yaşadığı bölgedeki dondurucu soğuklar ile yiyecek kıtlığıdır. Havalar İsınmadıkça yiye­cek bulma şansı olmayan hayvanların çoğu bu elverişsiz koşullarda açlıktan ölmemek için kış uykusuna yatmak zorundadır. Ne var ki bu durum, kışların çok soğuk geçmediği ve yiyeceğin her mevsimde bol olduğu bölgeler­de yaşayan marmotların neden kış uykusuna yattıklarını açıklayamaz. Büyük olasılıkla bu hayvanların vücutlarında gelişen bazı kimya­sal değişiklikler kış uykusunun programlan­masında önemli bir rol oynar.
Sıcak ülkelerde yaşayan bazı hayvanlar da yılın en sıcak ve kurak dönemlerinde bu elverişsiz koşullara göğüs gerebilmek için uykuya yatarlar. Bu uyarlanma yöntemine de yaz uykusu (bak: Yaz Uykusu) denir.



MsXLabs.org & Temel Britannica

Avatarı yok
OneNight
Yasaklı
9 Haziran 2017       Mesaj #2
Avatarı yok
Yasaklı

Kış Uykusu;

bazı hayvanların, kış aylarında, daldıkları uyuşuk haldir. Aylarca süren bu uykunun, normal zamanlardaki uykudan farkı, hayvanların aynı zamanda bazı değişmelere uğramalarıdır. Bu değişmeler o hayvanın, kışın şiddetli soğuğuna, yiyecek bulmak zor olduğundan açlığa dayanabilmesini sağlar. Kış uykusuna yatan bir hayvanın ölüden farkı yok gibidir, çünkü uzun bir süre, yani kış boyunca hayatla ilgisi kalmaz.

Sponsorlu Bağlantılar
Hayvanların kış uykuları, cinslerine göre değişik özellikler gösterir. Genel olarak, kış uykusuna yatan bütün hayvanlar, soğuk bastırır bastırmaz kuytu bir yere çekilirler. Bu sırada hayvanların vücudunda bazı değişmeler olur: Hareketleri ağırlaşır, şişmanlarlar, gürültüden kaçarlar, uyuşurlar.

Kış uykusuna yatan hayvanlar, uykuları sırasında hemen hemen hiç soluk almazlar ve kalpleri çok az atar. Bu yüzden, kış uykusundaki bir hayvan, birdenbire ve şiddetle uyandırılacak olursa ölebilir. Uykudayken, hayvanların vücut ısıları çok düşüktür, hatta bazılarında bu ısının, çevrenin ısısına eşit olduğu görülmüştür. Hayvan kendisini çevrenin düşük ısısına göre ayarlamış olduğu için, kış ortasındaki sıcak bir günde, ısının yükselmesi onu uyandırabilir. Yalnız, hayvanların kış uykusundan uyanmalarına, ısının değişmesinden çok, acıkmalar sebep olur, çünkü uyku sırasında hayvan, vücudunda yazdan birikmiş olan yağı kullanır, bu yüzden, kışın sonunda ağırlığının aşağı yukarı üçte biri eksilmiş olur.

Kış uykusundan uyanan hayvanlar tembel, uyuşuk olurlar. Yiyecek bulup karınlarını doyurmaya başladıktan sonra, kısa bir süre içinde eski kilolarını, kuvvetlerini bulurlar, normal hayatlarına dönerler.

Kış Uykusuna Yatan Hayvanlar Nelerdir:


1- Kurbağaların Kış Uykusu:
Kurbağaların kış uykusu, bazı soğuk yerlerde yaşayan kurbağa türlerinde görülmektedir.

2- Kaplumbağaların kış uykusu:
Kaplumbağaların kış uykusu, havaların soğumaya başlaması ile birlikte beslenme şartları zorlaşınca başlamaktadır. Kaplumbağalar soğuk aylarda yuvasına çekilir, kalp atışları yavaşlar ve kış uykusuna yatarlar.

3- Ayıların Kış Uykusu:
Ayıların kış uykusu ayı türlerine göre değişkenlik göstermektedir. Kutup ayısı yedi ay boyunca yuvasında hareket etmeden, vücudundaki yağı proteine çevirerek beslenmesini sağlar. Sibirya ayısı da kutup ayısı gibidir, ancak kış uykusuna yatma süresi ona göre kısadır. Bazı yerlerde 5 aya kadar düşebilir. Diğer ayı türleri de kış uykusuna yatarlar kış uykusunda geçen süre 4 ay civarındadır.

4- Yarasada Kış Uykusu:
Uçan memeli bir hayvan olan yarasa, soğuk kış mevsimini yaşamış oldukları mağara ve eski ev çatılarında geçirirler.

5- Köpekbalıklarının Kış Uykusu:
Kuzey okyanusta yaşayan iri cüsseli köpekbalıkları, okyanusta soğuk aylarda besinlerinin bitmesinden dolayı okyanusun dibine çökerek hareketsiz kalarak kış uykusuna yattıkları bilinmektedir.

6- Sürüngenlerin Kış Uykusu:
Sürüngenlerin bir çoğu kış uykusuna yatarlar. Bilindiği gibi bunların başında da yılan gelmektedir. Soğuk kış aylarında yılan toprağın altında kendine bir yer ayarlayarak kış uykusuna yattığı bilinmektedir.

7- Böceklerin Kış Uykusu:
Birçok böcekte kış uykusuna yatmaktadır. Ekseriyetle eklembacaklı olarak bildiğimiz hayvanlardan karınca bunların en bilinenidir.

8- Kemirgenlerde Kış Uykusu:
Birçok kemirgen hayvanda kış uykusuna yatar.

Hayvanlarda Kış Uyku Süreleri:
Kış uykusu süresi hayvanların türlerine göre değişikli gösterdiği bilinmektedir. Ancak genelde her yılın Ekim ayı sonu ile Mart ayı sonuna kadar devam eder. Bu süre iklim şartlarına göre değişebilir.
Kış uykusu, hayvanların soğuktan korunma ve yaşamlarını idame ettirme amaçları, genetik yapılarında mevcuttur. Canlılar var olduğu müddetçe bu yaşam böyle devam edecektir.


Derlemedir.


Benzer Konular

3 Kasım 2008 / Sedef 21 Taslak Konular
5 Kasım 2012 / Misafir Taslak Konular
31 Ocak 2010 / _KleopatrA_ X-Sözlük
16 Şubat 2008 / nünü X-Sözlük
7 Mart 2010 / _KleopatrA_ X-Sözlük