Arama

Sanat Platformu (Sanat Hakkında Makaleler)

Güncelleme: 26 Aralık 2012 Gösterim: 37.779 Cevap: 5

Cevap Yaz

Misafir

Ziyaretçi

22 Ekim 2006 Mesaj #1

Ziyaretçi

Sanat Hakkında Makaleler
MsXLabs.org

Sponsorlu Bağlantılar

Sanat ile ilgili makaleler, söyleşiler; duayenlerin sanat hakkında görüşleri...
İlk yazımız...

Sanatı ‘Aydınca’ görmek
Kaya Özsezgin’in, 09.09.2005 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Jean Dubuffet tarafından yazılan, dilimize İsmet Birkan tarafından çevrilen ve Dost Yayınlarınca basılan kitaptan hareketle yaptığı alıntı ve yorumlar, okuduğum zaman ilgimi çekmiş ve üzerinde düşünülmesi gereken yazılardan biri olduğunu düşünerek, bu yazıyı, ilgili klasörüme kaldırmıştım. Özsezgin söz konusu yazısında, “Boğucu Kültür” adlı eserinde, Dubuffet’nin sanatta yerleşik kuralları sorgulayan yorumları ile Nurullah Ataç’ın ‘bölmeli kafalar’ sözüyle eleştirdiği aydın tutumu arasında saptadığı benzerliklerden yola çıkarak, bugün yerleşik bir konuma gelen aydın tavrını, kültür ve sanat planında sorgulayan görüşlere dikkat çekmiş. Özsezgin’in, bizleri (okurları), bugüne kadar yerleşik kültür değerlerinin kabul ettirdiği normlar üzerinde yeniden düşünmeye yönelteceğini düşünerek kaleme aldığı bir yazı bu. Olanca ağırlığıyla karşımızda duran bu soruna ilişkin kendi çalışmalarım henüz tamamlanmış olmaktan uzak olduğu, ne var ki sorun tüm yakıcılığı ve güncelliği ile karşımızda durmayı sürdürdüğü için bu yazıyı, çalışmalarımın sona ermesini beklemeden, bir an önce buraya asmak istedim. Bu nedenle de, konuya ilişkin kendi görüş ve yorumlarımı (şimdilik) bir kenarda tutarak, bu yazıyı sadece Sayın Kaya Özsezgin’in yorum ve açıklamalarına ayırdım.

“…Ona göre kafaları koşullandırma, günümüzde o dereceye varmıştır ki, Racine’in bir trajedisine ya da Rafaello’nun bir tablosuna pek değer vermediğini ‘itiraf’ eden bir kişiye rastlamak son derece ‘nadir’ bir olaydır. Hem aydınlar arasında hem de Dubuffet’nin ‘ötekiler’ dediği sıradan insanlar arasında, bu ‘mitsel değerler’ den kuşku duymak kimsenin aklına gelmez. Bunun başta gelen nedenlerinden biri, başka alanlarda da benzer durumlara tanık olduğumuz gibi, yerleşik kavramlara eleştirel gözle yaklaşma güdüsünden yoksunluğumuzdur. Sanatın elit bir kesimle sınırlı olması, yaşama bir türlü karışamaması, kişisel yargıları ister istemez arka plana itiyor, bırakın ‘fikir’ sahibi olmayı, ‘bilgi’ zahmetine bile katlanmadan, genelleşmiş yargıları paylaşma yanlışlığını doğuruyor. ‘sözde devrimci aydın’ları eleştiriyor Dubuffet, haklı olarak. Onun şu sözlerine siz de katılmaz mısınız?
‘Bu aydınlar için özel ‘kültürden arınma’ okulları kurulmalı ve oralarda uzun süre kalmalılar, Zira içlerine işlemiş kültür kalıplarından kurtulmak, ancak yavaş yavaş, küçük küçük adımlarla gerçekleşebilir.’ “

Alıntıdır (blogcu.com/reybah).

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

Misafir

Ziyaretçi

8 Şubat 2007 Mesaj #2

Ziyaretçi

SANATSAL YANSIMALAR

Sponsorlu Bağlantılar

Venedik’te İstanbul, İstanbul’da Venedik...
Venedik ve İstanbul... Tarihleri boyunca sıklıkla çatışan ama asla birbirinden ayrı kalamayan “düşman kardeşler” misali, her dönem çekici, yaratıcı, sürprizlerle dolu benzerlikleriyle şaşkınlık yaratan iki güzel kent. Biri “Adriyatik’in İncisi”, diğeri “Akdeniz’in Kraliçesi”. Büyük Kanal (Canale Grande) ve İstanbul Boğazı; iki kıyısında yer alan yüzlerce yıllık ihtişamlı yapılarla hayranlık uyandıran, dünyanın en güzel iki “su” yolu. Şimdi, günün farklı saatlerinde bu iki kentin sarıdan kızıla, maviden yeşile, turkuvazdan laciverde dönüşen sularında her zamankinden faklı yansımalar var. Venedik’te İstanbul’un, İstanbul’da Venedik’in sanatsal yansımaları ...

12 haziran 2005 günü açılan 51. Venedik Bienali’ne Türkiye’yi temsilen “Olmayan Varolan” adını verdiği çalışmasıyla katılan Hüseyin Çağlayan’ın etkinlik afişi, Levi Vakfı’na ait, Parma Düşesi’nin eski sarayı, 17. y.y.dan kalma Palazzo Giustinian-Lolin’in cephesinde yer alırken, Kanal’ın diğer ucunda, 1621’den itibaren Türk tüccarların yerleşimine tahsis edilmiş olan bir başka sarayda, Fondaco dei Turchi’de ( Türk Hanı), Büyük Kanal’ın bu en geniş cepheli yapısında, zarif sütunlu pencerelere yerleşmiş “hanım sultanlar”, “Harem”in gizemli atmosferini İstanbul’dan Venedik’e taşımış gibi.

“Venedik’te Sultanlar” adlı serginin yaratıcısı İsmail Acar, Bienal’le eşzamanlı sergi açmak üzere Venedik Belediye Başkanı tarafından davet edilmişti. 13.y.y.da yapılan ve 1381 yılında Ferrara Dükü tarafından satın alınan bu görkemli bina, Türkler’e verildikten sonra bir dizi onarım geçirmiş 52 odası, 24 dükkanı, mescidi ve hamamı ile tam anlamıyla bir Türk yapısına dönüşerek, şimdi de Osmanlı’nın efsaneleşen sultanlarına ev sahipliği yapıyordu. Bir zamanlar başkent İstanbul’un en ihtişamlı sarayından Boğaz’ın eşsiz manzarasını seyre dalan hanım sultanlar, asırlar öncesinden bugünlere ulaşan dillere destan güzellikleriyle Büyük Kanal’da “arz-ı endam” etmekteydiler. Sergi, İstanbul’un yüzyıllara damgasını vuran ve Venedik’te hep merak uyandıran “Harem” büyüsünü buraya taşıyordu. Kanala bakan diğer saray-evlerde ise Acar’ın çizimleriyle canlanan padişah portreleri Kanal’a yansıyan ihtişamlarıyla “gözdelerini” selamlar gibiydi. Bu İstanbul’un Venedik’e yansımasıydı.

İsmail Acar, Venedik’e gitmezden hemen önce İstanbul’da bir başka buluşmanın konuğu olmuştu. Cam Ocağı’ndaki “1200*C’de Kontrbas” isimli etkinlikte Muranolu cam ustası Davide Salvadore ile birlikte ilginç bir çalışmaya imza atmış, onun çizimleriyle hayat bulan padişah ve hanım sultan portreleri, felzeli (bir çeşit tente) gondol benzeri teknenin tarihi yarımada siluetinde Venedik’i çağrıştıran görüntüsü, ortaçağdan bir kontrbasçı figürü ve İznik çinilerinin vazgeçilmezi ateş kırmızısı karanfiller, Salvadore’nin usta ellerinde 1200*C sıcakta harika cam vazolara dönüşmüştü. Camın şeffaflığına yansıyanlar bu kez, bir Venedikli ve bir İstanbullu sanatçının ortak emeğini simgeliyordu.

Derken, 14 haziran günü, Boğaz’ın en görkemli yapılarından birinde, 1850’lerden itibaren Osmanlı’nın son padişahlarına ev sahipliği yapan Dolmabahçe Sarayı’nda Venedik-Muranolu ustalarla Türk sanatçıların eserlerinden oluşan “Camda Sanatsal Yansımalar” adlı serginin açılışı yapıldı. 1915-2000 Rinaldi Koleksiyonu’na ait 30 kadar Murano cam eseri ile son dönem Türk cam sanatçılarının eserleri sarayın Camlı Köşk’ünde bir araya getirildi. TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı ile İtalyan Kültür Merkezi işbirliğinde düzenlenen sergi, Türk sanatçıların Venedik’e damgasını vurduğu günlerde, İstanbul’da bir Venedik esintisi yaratması nedeniyle daha bir anlam kazanıyordu.

İstanbul ve Venedik ... Yüzünü Akdeniz’e dönmüş iki ülkenin, tarihe damgasını vuran iki muhteşem kenti. Dünyanın en güzel su yollarından biri olan Boğaz’ın serin sularında asırlardan beri yansıyan emsalsiz sarayların, biblo gibi yalıların görüntüsüne şimdi Murano camlarının harika ışıltıları renk katarken, aynı unvanı paylaşan Büyük Kanal’da ışığın sularla dansını izleyen “Sultanlar”, Venedik’in o hiç bozulmayan Ortaçağ görüntüsüne faklı bir gizem katıyor.

Venedik İstanbul’da, İstanbul Venedik’te, sulara “sanatla” dalga dalga yansıyor ...

Emel ALTAN EGE - 17 Haziran 2005

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

Misafir

Ziyaretçi

16 Mart 2007 Mesaj #3

Ziyaretçi

GÖRÜNEN SANATSEVER OLARAK SİNAN ACAR
Nasıl sanatsever olunur? Bana sorarsanız sanatçı gibi derim. Çünkü sanatseverlikte sevmeye, inanmaya ve disipline, hatta birde bilgi birikimine dayanır. Sanatın güzelliğine ve insana kazanımlarına inanmanız ve onunla bütünleşmeniz gerekir. Sonra bütün işlerinizde, günlük yaşamınızın programında sanat etkinliklerine yer ayırmalısınız. Bu da sanatın bir tür disiplinidir. “Şimdi ta oraya bir sergi için gideceksiniz” gibi üşengeçliği olan da sanatsever olamaz. Sanatseverlik aynı zamanda sanata kadar emeğe de saygıdır. Ve de kutsaldır. Bu kutsallığını da gençliğimizde eskilerden duyardık, şimdilerde anan kalmadı.
Sanat insana, insanlığa hizmettir. İnsanın ve toplumun ruhunu ve yaratıcılığıdır. İnsanın lüksü hiç değildir.
Bana Eskişehir’de üç tane sanatsever say deseler birinci sırada Vali Yardımcımız Sinan Acar’ı sayarım. Çünkü Eskişehir’de Şehir Tiyatrolarının tüm oyunlarını, Senfoni Orkestrasının tüm konserlerini Güzel Sanatlar Galerisinde olsun başka mekanlarda olsun, açılan tüm sergilere hem de hiç birini atlamadan kar, kış demeden gelen tek isim vardır o da Vali Yardımcımız Sinan Acar’dır. İkincisi tüm sanatlarda sanatçılarla tanışan, görüşen, sanat üzerine konuşan, tartışan ve de sanatçıları onure eden, moral ve enerji veren tek isimde odur. Sanatseverlik paylaşımsa Acar bunu gerçekleştirmiştir. Bunlar da öylesine sıradan iş olsun diye de yapılmaz. Acar, sanat tarihçileri kadar ülkemizin kültür ve sanat bilgisine, birikimine sahip. Görev yaptığı, ülkemizin her köşesi hakkında sanki derin akademik çalışmalar yapmış kadar bilgiyle donanımlı. Ayrıca tarihimizi de en iyi yorumlayabilen kişiliğe sahip.
Bu donanımlı gerçek anlamda beyefendi, sanatsever kişiliği ile enerji veren ülkemizin ender bürokrat ve yöneticilerinden biridir. Şimdi bu sanatsever Vali Yardımcımız Sinan Acar Bey emekli oluyor. Eskişehir de kalmasını isteriz.
Ülkemizin en önemli sorunlarından biri, hatta ilk sırada yer alan sanatla ilgilenmeyen yöneticilerimiz, eğitimcilerimz. Geçen gün televizyonda yapılan bir programda konu, gençlerimiz ve şiddet’ti. Uzmanlar okullarımızda sosyal etkinliklerin bilhassa sanat etkinliklerinin azalması müzik gibi derslerin kalkması büyük sorunlar yaratmaktadır. Sanat şiddetin önleyicisidir gibi konuşmalar yapıldı. Onun için toplumumuzun Acar gibi sanatsever yöneticilerimize ihyitacımız var.
Sanat, insanın imani yönüdür, sevmeyi, hoşgörüyü, yaşama sevincini kazandırı bizlere hiç bir zaman lüks olmamıştır.

GELENEKSEL SANATLARA TUTKUN NURTEN YURTER'İN SERGİSİ
Her toplumun geleneksel, yüzyıllardır sürdürdükleri sanatları vardır. Toplumlar bu alandaki sanatçılarını da destekleyerek bu sanatlarını yaşatırlar ve her yei sanatçı da daha önceki birikimle bu sanatları geliştirirler. Bu zamana ve toplumun değişimine, gelişimine göre yeni anlayışlar geliştirerek üsluplaşır, yeni boyutlar, yeni sanatçılar kazanır.
Bizim de geleneksel sanatlarımız var; Tezyeni, Tezhip, Ebru, Minyatür, Hat gibi Osmanlı öncesinden alıp Osmanlı dönemimizde geliştirmişiz onları. Bir hat (yazı) sanatımızı düşünelim. Önce 6. yüzyılda “Zebed” yazısı vardır. 8. yüzyılda yerini “Küfi” yazısına bırakmıştır. 10. yüzyılda “Sülüs” ve “Nesih” yazısı hakim olmuş. Burada göründüğü gibi zaman ve toplumun gelişimi, değişimi ile sanatçılar elden ele geliştirerek yaşatmışlar. Batıda da, doğuda da geleneksel sanatlar vardır. Örneğin Almanların Amerikalıların kendilerine özgü yazıları vardır. İngilizlerin, Almanların, Fransızların, İranlıların, Hindistanlıların, Çinlilerin de minyatürleri, kitap süsleme ve tezyini sanatları vardır. Ne var ki bugün minyatür hiç birinde kalmamıştır. Bedri Rahmi Eyuboğlu bir yazısında “bizim el kadar minyatürümüzü büyütüp ünlü ressamların o dünyaca ünlü tablolarının yanına koyun, hiç korkmayın minyatürümüzün büyüklüğünü göreceksiniz” der. Yazı sanatımızı Cumhuriyet dönemimize Emin Baran’ın dışında tayışanımız olmadı. Yani cami mimarimizi Cumhuriyet dönemimize ya da çağımıza taşıyamadığımız gibi geleneksel sanatlarımızı taşıyamadık. Örneğin Almanlar geleneksel yazılarını reklam sektöründe, bira etiketleri gibi alanlarda yaşatıyorlar. Bizde ise Hat sanatımız 17. ve 18. yüzyıllarda yazılmış yazıların tekrarları sürdürülmektedir. Kısaca biz geleneksel sanatlarımızı Aydın Gün’ün “Eskiyle geviş getirme” dediği gibi kötü tekrarların, kopyeleriyle oyalanıyoruz.
Bugünler Antalya’da yaşayan Eskişehir (1974) doğumlu genç sanatçımız Nurten Yurter’in “Geleneksel Türk Sanatları Tezhip, Hat, Ebru, Minyatür sergisi” var.
Nurten Yurter 2004 yılında Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk El Sanatları “Tezhib Ana Sanat Dalı”ndan mezun olmuş. Antalya’da Muhittin Selamet Resim Atölyesinde de resim eğitimi almış, Antalya’da atölyesi var.
Sergide Yurter’in gerçekten geleneksel sanatlarımıza tutkun olduğunu ve yetenekli olduğunu her parçasında ayrı ayrı hakkını verdiğini gördük. Ve her parçasında bu alanda neler yapılmalı diye düşündük. Toplumumuzda bu alandaki sanat eserlerine ilgi duyanlarımız var, koleksiyoner olarak toplayanlar ise eski ustaların işlerini almaktalar, hem de değerinde yüksek rakamlarda.
Eskişehir’de bu sanatlarımızı sevenlerin evlerini, işyerlerini duvarlarını süslediklerini biliyoruz. Takvim hazırlayanlar, evlerini, bürolarına klasik hava estirmek isteyenler ya da şu geleneksel sanatlarımızı yakından tanımak isteyenlere Eskişehir Devlet Güzel Sanatlar Galerisinde Nurten Yurter’in sergisi var. Sergi 30 Ekim’e kadar sürecek. Bu sergi sizin görmenizi bekliyor.

Şehabettin Tosuner

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

kolhetist

Ziyaretçi

18 Haziran 2007 Mesaj #4

Ziyaretçi

Günümüzde resim sanatının yozlaşmış yaşantıların arasında eriyip bittiğinden çoğumuzun haberi yok."Yozlaşmış yaşam", evet yozlaşmış yaşam nedir? Bunun ne olduğunu öncelikle bir kavramamız lazım. Nazarımca beklentileri olmayan toplumun sanat süreci bitmek üzere demektir. Sanatı olmayan toplumunda sevgili ulu önder Atatürk’ün deyimiyle hayat damarı kopmuş demektir. Beklenti dediğimiz şeyden kasıt; toplumsal amaçlar, daha iyi bir yaşam standardı ve kültür koruma gibi toplumun üstlenmesi gereken görevler… Ne yazık ki bu görevin yapılmasını bırakın üstlenme süreci bile yaratılamamıştır. Siyasi karışıklıkların topluma, özellikle de genç kitleye önemli zararları dokunmaktadır. Örneğin okullarda resim, müzik gibi derslere ağırlık verilmemesi çocukların ve gençlerin yaratıcılıklarını köreltmektedir. Evet herkes ressam ya da müzisyen olmayacak fakat yaratıcı bir beyine sahip olmayan insan tarihte kalmış küflü kuralları uygulamaya mahkumdur. Yeni bir şeyler üretemeyen verimsiz genç nüfusun çoğunlukta olduğu bir ülkede, her şey yerinde sayıklar. Hatta geriye doğru ilerler… Bu genç beyinleri, bu inanılmaz enerjiyi iyi yönde kullanabilmek için öncelikle insan karakterinin eksikliklerini tamamlayan, yaratıcı düşünceyi geliştiren ve üretimi hızlandıran bir şeye ihtiyaç vardır…O da sanattır ve sanatsal eğitimdir…
4 yıl boyunca mühendislik fakültesinde yoğun olarak teknik dersler gören ve bu okulu başarıyla bitiren genç nedense iş başı yaptığında ve yeni bir proje üretimi esnasında etekleri tutuşur ve kaynak arayışına girer. Ortaya çıkan üründe onun bunun imzasını taşıyan kağıtların oluşturduğu yamalı bir bohça tabiri caizse… kim bilir bu gençteki eksiklik geçmişinde ebeveynlerinin "resim yapacağına matematik çalış’’ sözlerinin doğurduğu bir eksikliktir…
Yaratıcılık problemi olan sürü ile genç var şu dünyamızda. İşte bu problemi ortadan kaldırmanın tek yolu sanata ve sanat eğitimine verilecek destektir. Bu sadece maddi olarak olmaz olamaz. Aile içi eğitimin bu işte büyük rolü vardır. Yani tavsiyem bırakın çocuğunuz fen bilgisi defterine elinde çiçek olan allı pullu bir kız çizsin yada felsefe kitabındaki filozof resimlerine bıyık yapsın. Bu belki o anda kitabı yıpratır ama yeni kitapların yazılacağı hakkında bize müjdeler verir. Okullardaki sanat derslerinin ağırlık kazanması bizim elimizde. Elimizden geleni yapalım…

Özgür MERAL

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

Bia

Ziyaretçi

30 Mayıs 2008 Mesaj #5

Ziyaretçi

Rüya, Sanat ve Gelecek
Ayse Yüce

Yaşadığımız dünyayı zenginleştiren ürünlerin yakın geçmişte birilerinin rüyalarından, sanatsal ya da bilimsel kurgularından ibaret olduğunu düşünmek yanlış olmaz. Pek çok sanat alanı için eleştiri mekanizmasının gelişmesine de katkıda bulunan psikanaliz, feminizm, Marksizm, fütürizm gibi her türlü yenilik, başlangıçta yadırganmış ve gereksiz bulunmuştur. Bu yargılamanın sebebi önerilen ya da uygulanan düşüncelerin zamanın ötesinde bir algıyı sunması, yaşanan çağın kurulu düzenini ve entelektüel birikimini aşan veriler içermesidir.

Guilaume Apollinaire’in Kübist Ressamlar adlı kitabında, 1908'de Henri Matisse’nin gördüğü bir resim karşısında şaşırarak, alay etmek amacıyla resme 'kübik’ dediğini söylemesi ilginçtir. Kübist estetik, önce Andre Derain’ın zihninde oluşmuş ve Pablo Picasso'nun yapıtlarıyla kabul görmeye başlamıştır. Büyük bir ressam olan Henri Matisse'in bile algılarını alt üst eden bir estetik anlayışı, sanattan uzak olan insanlar için kim bilir ne denli yabancıdır. "Tasarlanmış gerçekçiliği ya da yaratılmış gerçekçiliği resmederken, ressam üç boyutun görünüşünü elde edebilir, bir bakıma kübikleştire bilir." diyen Apollinaire'in bu sözünde dikkat etmemiz gereken, tasarlanmış ya da yaratılmış gerçekliktir. Çünkü sanatçı, ister Edebiyatta ister plastik sanatlarda olsun, yar olan gerçeklikten çok tasarladığı, yarattığı bir gerçekliği kullanır ki bu da sanatın gelecekle olan bağını güçlendirir. ApoIlinaire, kübizmin dört kola ayrıldığından söz ediyor. Bunlar görülen gerçeklikten değil de bilginin sağladığı gerçeklikten alınmış öğelerle yeni bütünler resmetme sanatı olan bilimsel kübizm, görülen gerçeklikten alınma öğelerle yeni bütünler resmetme sanalı olan fiziksel kübizm, tümüyle sanatçı tarafından yaratılmış ve sanatçı tarafından kendilerine güçlü bir gerçeklik verilmiş öğeleri kullanan Orpheusçu kübizm, iç güdü ve sezgilerin sanatçıda uyandırdığı gerçekliği dönüştüren iç güdüsel kübizmdir. Görüldüğü gibi bu dört tanınım ortak yanı fiziksel kübizmde dahil sanatçının zihinsel dönüştürme etkinliğine dayanmasıdır. Ressam algıladığı gerçekliği değil kullandığı, sezdiği, arzuladığı gerçekliği kullanır. Sanatın gerçekçiliği bu şekilde İşliyor olması, sanatı zamanın önüne geçirir. Kurgulanan, arzulanan, çarpıtılan gerçeklik bir süre sonra kabul görür, canlanır ve yaşamaya başlar.

Sanatın bu özelliği nasıl kazandığı, gelmekte olanı hangi yollarla sezdiğini ve nasıl olup da önceden davrandığını kavramak için Freud ve Lacan'ın çalışmaları yol göstericidir. Freud rüyalar üzerine geniş çaplı çalışmalar yapmış, her rüyanın bir arzunun gerçekleşmesi olduğunu söylemiştir. Zamanla bu fikrini değiştirmiş, üretilen Edebiyat metinleriyle rüyalar arasında bir bağ kurarak, yaratıcı yazılan rüyalarla, yazarları ise gündüz rüya görenlerle eşleştirmiştir. Freud'a göre yazarları, yaratıcı yazılar yazmaya yöneten bilinç altıdır, tıpkı rüyada olduğu gibi. Freud'un rüya işlemleri olarak öne sürdüğü yoğunlaştırma ve yer değiştirme işlemleri de Edebi metinlerin özelliğidir. Yoğunlaştırma rüyada görünen pek çok simgenin gerçekler dünyasında bir tek nesneyi göstermesi anlamına gelir. Yer değiştirme ise bir nesnenin enerjisinin kendisinden ayrılıp başka bir nesneye eklenmesidir. Daha sonra Lacan bu verileri geliştirir ve bilinç dışının dil gibi yapılandığını söyleyerek Edebi metinlerin psikanalizle okunabileceğini gösterir. Burada sanatın bütünüyle bir rüya gibi algılanması değildir. Söz konuşu olan sanatın, bilinç dışıyla ayrılmazlığı ve bu ayrılmazlığın sanatçıya kazandırdığı özgürlüktür. Sanatçı üretirken rüyalarındaki kadar özgürdür. Rüyalarda nasıl fiziksel yasalardan, din, ahlak, toplum kurallarından bağımsız ve sansürden göreceli olarak uzaksa sanatta da öyledir. Bu durum sanatçıya içinde yaşadığı düzenin üstüne çıkma, bir üst dil yaratma, resim ya da heykel yoluyla gerçekli deforme etme yetkisini kazandırır.

Bugün sinemanın durumu sanatın geleceği yaşadığına yönelik iyi bir örnektir. Sinema, teknolojinin, tüm kaynaklarını kullanarak, hayal üretir. Ancak bu hayaller kısa bir süre sonra gerçekçiliği oluşturur. Filimde İcat edilen ve o an için çok ütopik görünen bir makine 20-30 yıl sonra günlük yaşama karışır, her gün kullanılan birkaç araç olur. Hollywood filmlerinin bazıları komplo teorileri üretecek kadar geleceği yakalamıştır. 11 Eylül'de ikiz kulelere yapılan saldırı, ‘Kod Adı Kılıç Balığı’ adlı filmi gündeme getirmiş, Amerika'nın bu saldırıyı kendisinin yaptırdığına dair söylentilerin doğmasına yol açmıştır. Bugün yedinci sanat olarak alınan sinemacıların gelecekte olacakları sezmesi ya da olacaklar için ihmal veren projeler üretmeleri dikkat çekicidir. Sanatla uğraşan insanların bilgiye olan açlığı, her türlü veriyi değerlendirmeleri, toplumsal rahatsızlıkların izini sürmeleri geleceği yakalamalarında etkili olan başka bir faktördür. Yine sanat ürünleri bir toplumun tabularını yıkarak daha özgür ve yaşanılanı bir dünya üretir. Böylece romanlarda, resimlerde ya da fîlmlerde tabular, günlük yaşamda olduğundan çok, daha önce yıkılır. Cinselliğin yaşanması, insanın kendi bedenini kullanma hakkına sahip olması, yüzyıllardır sanatla ifade edilirken, pratikte hala yasak olarak sürmektedir. Bu anlamda sanatın, insanlığı daha insancıl bir yaşama hazırladığı düşünülebilir.

Sanatın önceden davranma özelliğinin bir başka nedeni, sanatçıları psikolojik yapılarıyla ilgilidir. Roll May, ‘Yaratma Cesareti’ adlı yapıtında sanatçının cesaretinden ve toplumdan soyutlanmışlığından bahseder. Toplumcu gerçekçi sanatçılarda bile toplumun yaygın davranışlarından, kavrayışlarından ayrılan yanlar vardır ki bu şekilde sanatçı mutlak yalnızlığın içinde farkındalığını arttırır. Bir insan olarak neye ihtiyaç duyduğunu, ne tür eksikleri olduğunu ve nasıl doyuma ulaşacağını düşünür, bu süreç sanatçının kendisini keşfederken diğer insanları da keşfetmesiyle sonuçlanır ve tek bir sanat yapıtıyla onlarca yılda alınacak yol bir anda katledilebilir. Sanatçı melankoliktir, var olarda yetinmez. O, kendi kaderini belirlemek ister ve yasaları belirlenmiş bir dünyada yalamaktan hoşnut değildir. İşte kendi belirlediği yasalarla yasayacağı dünya onun kendi yapıtıdır ve bu yapıtı yaratmak için sonsuz bir cesarete sahiptir. Roll May yaratma cesaretini şöyle anlatır: "Bu cesaretin başlıca öz niteliği, bizim kendi varlığımız içinde onsuz kendimizi bir boşluk olarak hissedeceğimiz merkezileşmişliği gerektirmesidir. İçteki boşluk, dışla bir duygusuzluk ilişkisidir ve uzun vadede, bu duygusuzluk korkaklık olarak birikir. Bu yüzden bağlanışımızı her zaman kendi varlığımızın merkezinde temellendirmek zorundayız, yoksa hiçbir bağlanma otantik düzeye varamaz." May'in ifadesi daha önce dile getirdiğim bir düşünceyi destekler. Sanatçının mutlak yalnızlığı ve kendini keşfetmesi. Kendini keşfetmeden sanatçı, otantik olmayı başaracak ve böylece dünyaya yeni bir anlayış, yeni bir algı sunacaktır.

Gerçeküstücü Rene Magritte'in adlandırılması gerekmeyen resimleri adlandırması ve piponun altına ‘bu bir pipo değildir’, yazarak bir yandan bir pipoyla pipo resmini ayırıp, ressama nedenlerin görünen gerçekliğini çarpıtma hakkını temsil ederken, diğer yandan toplumun düzenlerine karşı çıkması da konumuz bağlamında değerlendirilebilir. Çünkü sanat bir karşı çıkma biçimidir aynı zamanda. Sanatçı İktidara, ideolojiye ya da toplumun aksayan değerlerine, koşullanmışlığına olan muhalefetini yapıtları yoluyla ortaya koyarak gelecekte yaşanacak dünyanın sınırlarını belirler. Bütün bunlar sanatın zamanın önünde yürüdüğünün basit örnekleridir. Bilgi , sezgi ve cesaretini yeteneğiyle birleştiren, yer ve gök arasında olup bitenleri kendince kavrayıp yepyeni bir gerçeklik boyutunda işleyen, hayal kuran ve rüya gören sanatçı içinde yaşadığı zaman elbette yetersiz kalacaktır.

KAYNAKÇA
GOMBRİCH, E.H.: Sanatın Öyküsü, RemziKitabevi, İstanbul,1980.
İPŞİROĞLU, Nazan – Mazhar: Sanatta Devrim, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
KUTSİYE, Bozoklar: Sanat ve Mücadele, Ceylan Yayıncılık İstanbul, 1999.
ÖZTOPÇU, H. Avni: Doksanbeş – Doksanaltı Notları, H62, İstanbul, 2002.
TUNALI, İsmail: Estetik, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

KAPTAN

Ziyaretçi

26 Aralık 2012 Mesaj #6

Ziyaretçi

Güzellik duygusu (fikri ve dışavurumu) her medeniyet ve kültürde farklıdır. Öz, içerik, şekil, genel yöneliş ve tavır, yaklaşım tarzı, diğerlerinden yararlanma fakat ilhamını kendinden alma, kendine özgü algılama ve aktarma bakımlarından her medeniyet farklı bir güzellik ideası ortaya koyar. Aslında mantığın doğruluk (gerçeklik), ahlakın iyilik, sanatın güzellik kavramları üçlü bir sacayağı teşkil ederler, yani bir bütündür ve birbirinden ayrı ve bağımsız değildir. Doğrulukta bir güzellik ve iyilik yönelişi de bulunmaktadır. İyilik, güzellik ve doğruluğun ana baba bir öz kardeşidir. Güzellik, iyilik ve doğruluktan ayrılırsa çirkinliğe dönüşür. Kesiştikleri bölgelerin büyük genişliğine rağmen, sadece kendilerine ait alanları da vardır, ama bu durum bizim bunları birbirinden tamamen bağımsız kabul etmemizi gerektirmez. Nitekim yazının ileri satırlarında güzelliğin, doğruluğun ve iyilikle ilişkisinden de bir nebze daha söz edeceğiz.

Güzellik duygusu tabirini kullandık. Çünkü güzellik fıtrattandır ve tabii ki Allah (c.c.) vergisidir. “Yaratanımız güzeldir ve güzeli sever.” Kâinatı ve insanları da en güzel bir surette yaratmış ve onların içine de güzellik duygusunu koymuştur. Birden bire gördüğümüz bir kır çiçeğini hatta bir dikenini neden hemen beğeniriz, güzel bulur ve hayran oluruz? Bu, fıtratımızdaki güzellik duygusunun sevkiyledir; Allah’ın güzel yarattığı bir şeyi, içimizdeki güzellik hissiyle algılayıp beğenme olayıdır. Güzellik fikri dedik, çünkü güzeli bilmek, algılamak, değerlendirmek; aynı zamanda öğrenilebilir bir şeydir, tefekkür ve akletmenin bir eylemidir.

Dışavurum, Farklılık ve Sanat
Güzellik duygusu ve fikrinin dışavurumu ise beğenme, hayran olma ve üretme olarak karşımıza çıkmaktadır ve bunlar birbiriyle ilişki içindedir. Güzelliği üretme, güzelliği beğenip hayran olmakla beraberdir. Kendinden güzel olan ile güzel olsun diye üretilen arasında sıkı bir ilişki vardır. Güzelliğin, genel olarak, dışavurumuna sanat diyoruz. Sanat, somutla soyutun, fizikle metafiziğin, insanla doğanın, fikir ile duygunun güzellik için buluştuğu amaç ve ortamdır.

Uygarlıkların, güzellik kavramı ile ilgili olarak, birbirlerinden ayrıldığı en temel nokta, varlıklara ve nesnelere anlam yüklemede ortaya çıkmaktadır. Mesela gül, bizim için diğer medeniyetlerden daha anlamlı bir biçimde güzeldir. Gül güzeldir ve herkes için böyledir ama bizde, Hz. Peygambere (s.a.v.) sembol olmuştur, gül koklarken biz ona salâvat getiririz. Şiirimiz ve edebiyatımız gülle donanmıştır. Yani gül gibi bir güzeli, uygarlığımız bir kat daha güzelleştirmiştir. Bir örnek daha verelim: Ay, her yerde güzeldir ama biz ona bambaşka bir anlam ve düşüncelerle bakarız. Hz. Peygamberin (s.a.v.) mucizelerin en büyüklerinden biri ayı bölmesi değil midir? Hilal, İslam’ın da sembolü değil midir? Takvimimiz, ay takvimidir; orucumuzu ayla tutar, diğer ibadetlerimizde onu esas alırız.

İnsanlığın temel disiplinleri aynıdır. Bunlar değişik uygarlıklarda birbirinden ayrı kılan, yaklaşım tarzları ve değerlendiriş biçimlerinin farklı oluşudur; Dışavurumlarında ki ayrılık da bundandır. Farklı anlamlar yüklenen nesne ve varlıkların ifadesi ve yeniden üretimi elbette farklı olacaktır.

Bilim ve Sanat
Müslümanlar, sanata sadece güzellik ideasının gerçekleştirilmesi olarak bakmamışlardır. Aynı zamanda bir terbiye biçimi yani ruhu inceltme ve yüceltme, nefsi eğitme yolu olarak da kabul etmişlerdir. İnsanlara hizmet etme, topluma olan borcunu ödeme ve tabii ki sevap kazanmanın bir usulünü de sanatta bulmuşlardır.

Sanatın veya güzelliğin faydalı olup olmaması tartışmak gereksizdir. Lakin sanat da bir üretme biçimidir, dolayısıyla faydaya yöneliktir. Medeniyetleri, devletleri, toplumları ve bireyleri kalıcı yapan olgulardan birisi bilim ve diğeri sanattır. Bu iki alan, birçok bakımdan ortaktır ve kaçınılmaz olarak birbiriyle irtibat içindedir. Bilimsiz sanat kötürümdür, sanattan uzak ilim ise susuz ve katkısız ekmek gibidir. İşin içine bilgi kavramı girince gerçeklik (doğruluk) ideası da karşımıza çıkar. Ortaya konan her insani eylemin doğru ve gerçek olması beklenir. Diğer yandan, ahlaktan yani iyilik fikrinden soyutlanmış sanat da makbul değildir. Sanatın din ile irtibatının gerekliliği de buradadır. Çirkinlik, kötülük ve yanlışlıktan arınmayı kim istemez ki…

Sanat yüceltilmeye layıktır. Çünkü Yaratana götüren yolların en önemlilerindendir. Rabbimiz, gerçek sanatkârdır; sanatı da bize rahmetinden ihsan etmiştir, kendini idrak edelim diye, evreni ve insanı nasıl yarattığını tefekkür ederek… Bir işi yapmaya çalışan, o işi en iyi yapanı daha iyi anlar ve ona hayran olur.

Uyum ve Denge
Sanatta uyum ve denge çok önemlidir; İslam sanatlarında da bu iki olgu altın oranında vardır. Keskinlik ve yumuşaklık, düzlük ve yuvarlaklık, yatay ve dikeylerin kıvamında kullanılması, renkler ve tonları arasındaki ahenk; ruh ile beden, akıl ile duygu, anlam ile söz arasındaki uyum, medeniyetimizin ve sanatımızın ana ilkeleridir. Batıdaki gibi ya hep sert ya hep yumuşak, ya hep aynı ton veya her milimetrekarede ayrı renkler, ya tamamen boşluk ya da tamamen doluluk yoktur. Müslüman sanatkârlar her yerde ve alanda tabiattaki dinginliği yansıtmasını bilmişlerdir.

Şiirimiz, müğizimiz, mimarimiz, hat ve tezhip sanatlarımız, çiniciliğimiz, ahşap ve demirle ilgili sanatlarımız vb. bütün dünyanın da takdirini kazanmıştır aslında. Meşhur ressam Picasso’ya “İşte sanatın ulaşmak istediği son nokta bu!” dedirten, hat sanatımızın harikuladeliği değil midir? Matematiğin en derin konuları bile Mimar Sinan’ımızın Selimiye’sindeki üç ayrı merdivenle çıkılan minaresinde aciz kalmıyor mu? Kitaplarımızdan fermanlarımıza, çinilerimizden mezar taşlarımıza kadar her sanatımız Batıya niçin kaçırılıyor? Turistler neden Süleymaniye’ye İshak Paşa Sarayına İsabey Camii’ne akın akın geliyorlar.

Neden Süleymaniye’yi seyrederken, o muhteşem mimarinin duvarlardan ve taşlardan ötedeki güzelliği karşısında neredeyse yok olup başkalaşıyor muşuz duygusuna kapılıyoruz? Neden Sultanahmed Camii’ni bin defa da olsa seyretmekten bıkmıyoruz? Neden, Selimiye’yi sadece kartpostallardan görmüş bile olsak hayranlıktan kendimizi alamıyoruz?

Güzellik duygusu, düşüncesi ve dışavurumu, İslam uygarlığının en ağırlıklı konularındandır ve bugün maalesef en fazla ihmal ettiğimiz konulardandır. Güzelliğe ve sanata değer verilmediği gibi üretilen yeni işlerin güzel ve bize ait olmasına dikkat edilmiyor.

İslam Medeniyeti yeni bir atılım çağının eşiğinde olabilir. Güzellik ve sanat ise bir uygarlığın en çok sınandığı alanlardandır. Bu yüzden gelin, hep beraber, güzelliği ve sanatı yeniden uyandıralım. Tarih ve birikimlerimizden alabildiğine yararlanarak yepyeni bir sanat ve yepyeni bir güzel oluşturalım. Sabırla, sevgiyle, dikkat ve hassasiyetle sanatlarımıza sahip çıkıp yeni bir ruh ve heyecan, aşk ve şevkle, yeni bir içerik ve üslupla bütün dünyaya güzelliğin ne olduğunu yeniden gösterelim.

*HM HEPSEV’in bu yazısı, Yüce Devlet Dergisi’nde (1 Ocak 1996, sayı 6, s.6 ve 12) ve Destan Dergisi’nde (Nisan-Mayıs 2002, sayı 2, s.4–6) yayınlanmıştır.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

Cevap Yaz