Yemek Borusu Nedir - Yemek Borusunun Yapısı ve Görevleri

Yemek Borusu
Yemek borusu, oesophagus
Yutakla mide arasında kalan sindirim kanalının bir bölümüne verilen ad. yenilen yiyeceklerin ağızdan sonraki geçiş bölgesidir.
İçten dışa doğru örtü epiteli, düz kas ve bağ dokudan oluşmuştur. Boyu insanlarda yaklaşık 25 cm, çapı 2 cm kadardır. Erişkin sığırlarda 1 metreyi geçer. İçi çok tabakalı yassı epitelle astarlanmıştır. Bağ dokusu ve kaslarla çevrelenmiştir. Çok sayıda salgı bezi içerir. Çevresinde bulunan düz kaslar, lokma ağza alındıktan sonra, yarattıkları dalga hareketiyle bu lokmanın mideye iletilmesini sağlarlar. Yutulan besinin mideye iletilmesinde yer çekiminin de rolü vardır. Bununla birlikte, amuda kalktığımız zaman bile, bir besin maddesini yutarak midemize gitmesini sağlayabiliriz. Besinler yemek borusundan geçerken yemek borusu peristaltik hareketler yapar. Yemek borusunda sindirim gerçekleşmez. Besinler yemek borusundan mideye geçiş yapar. Yemek borusu ağız ve mideyi birleştirir. Besinler yemek borusundan geçerek mideye ulaşır.Yemek borusunda sindirim yoktur fakat kasılıp gevşeme hareketleri yaparak az da olsa mekanik sindirime katkıda bulunur. Yemekborusu hastalıkları, genellikle komşu organların rahatsızlıklarına bağlı olarak ortaya çıkan, sıkışma, iltihaplanma vb.dir.

YEMEK BORUSU a. Anat. Yutaktan mideye kadar uzanan kaslı-zarlı boru. (Eşanl. ÖZOFAJ.) [Bk. ansikl. böl.]

—Patol. Yemekborusu iltihabı, mukozanın akut ya da süreğen iltihabı. (Eşanl. ÖZOFA- JİT.) [Bk. ansikl. böl.] || Yemekborusu kısalığı, doğuştan anormal kısalıkla belirgin biçim bozukluğu. (Mideyi kısmen göğüs kafesi içine çekerek içindekilerin yemekborusuna geri gelmesinden doğan sindirim bozukluklarına neden olur. Çekme yapan nedbelerden ileri gelen edinsel yemekborusu kısalıkları da vardır.) || Yemekborusu sıkışması, yutak-yemekborusu yolunun kısa ya da uzun süreli sıkışma hali. (Eşanl. ÖZOFAJİZM.) [Bk. ansikl. böl ] || Yemekborusu urları, yemekborusunda görülen iyicil ya da kötücül urlar. (Bk. ansikl. böl.)

—Vet. Yemekborusu oluğu, börkenekten geçerken kardiayı kırbayıra bağlayan kanal. || Yemekborusu kursağı, yemekboru- sıınun kimi zaman boyun, kimi zaman da göğüs parçasında görülen anormal genişleme. || Yemekborusu tıkanması, çoğunlukla sığırlarda rastlanan ve hemen her zaman hayvanın hacimli bir yemi (elma, şekerpancarı parçası, yerelması vb.) çiğnemeden yutmasından ileri gelen tıkanma. İşkembede toplanan gazı çıkaramayan hayvan “şişer". Lokma boru sonda ile itilemez ya da çıkarılamazsa boğulmayı önlemek için işkembeyi delmek gerekebilir.

—Zool. Yemekborusu gerdanlığı, omurgasızların pek çoğunda yemekborusunu çevreleyen sinir halkası. (Karın sinir kor- dununu, sırtta bulunan beyin gangliyonuna bağlar; yumuşakçalarda iki tanedir.)

—ANSİKL. Anat. Yemekborusu, başından sonuna kadar, art arda boynun alt kısmından, göğüs boşluğundan, diyaframdan ve karın boşluğunun üst kısmından geçen ve orta çizgide, omurganın önünde yer alan bir organdır. Göğüs boşluğundan geçerken aortla yakından ilintilidir; önce Yemen öndeyken, sol kenarını çaprazladıktan Sanâ'nın kuzey-batısındaki sonra onun arkasına geçer; uzunluğu 25 Hamir yöresinden bir görünüş cm, genişliği 2 ila 3 cm'dir Kardiya düzeyinde mideyle birleşerek son bulur. Ye- mekborusunun işlevi, güçlü sığamsal hareketlerle besinleri ağızdan mideye kadar götürmektir.

—Karş. anat. Tüm omurgalılarda, yutağın devamını oluşturan ve mideye kadar uzanan (kardiya ile ondan ayrılır), yemekbo- rusunun keratinleşebilen çok katlı bir epitelyumu vardır (ördek, kemirgenler, bali- nagiller). Kuşlarda ve memelilerde, çok hücreli, sümüksü ya da serözsümüksü bezler içerir. Kuşlarda, yemekborusunun üzerinde dış yanda, sindirim işlevi olmayan ve kursak adı verilen bir cep bulunur. Otçul memelilerde, "mide”nin bir kısmı asıinda yemekborusundan oluşur. Aynı şey suaygırının midesinin, çokkatlı epitelyumlu ön cebi ya da gevişgetirenlerin midesinin dört cebinden üçü (börkenek, işkembe ve kırkbayır) için de geçerlidir. Tüm türlerde, besin kitlesinin yutaktan mideye kadar geçişini yemekborusunun sığamsal hareketi sağlar.

—Patol. Yemekborusunda travmadan ileri gelen yaralar ve kopmalar nadirdir; buna karşılık yabancı cisimlerle ya da aletlerle (özofagoskopi) meydana gelen delinmeler daha sıktır. Yemekborusu yanıkları çoğunlukla yakıcı asit ya da baz yutulmasından ileri gelir: feci bir başlangıç evresinden sonra, uzun ve zor bir tedavinin ürünü bir nedbeleşme darlığının belirtisi olan süreğen bir yemekborusu iltihabı yerleşir. Doğuştan yemekborusu biçim bozuklukları (yemekborusu atrezisi, yemekborusu -solukborusu fistülleri) çok ağır hastalıklardır. Yemekborusu urları iyicil olabilir (kistler, miyomlar); fakat sık görüleni, 50 yaşın üstündeki erkeklerde olan ve önce aralıklı ve gelgit sonra sürekli bir yutma güçlüğü ile kendini belli eden kanserdir.

• Yemekborusu iltihabı. Enfeksiyondan, zehirlenmelerden ya da alerjiden ileri gelebilir. Peptik yemekborusu iltihabı, aşırı salgılanan mide özsuyunun boru mukozasını tahriş etmesinden doğar. Yemekborusu iltihaplarının klinik tablosu, yutmada güçlük, aşırı tükürük salgısı ve yutulanla- rın geri gelmesiyle özetlenebilir. Tedavi ilaçladır (jöleler, antispazmodikler). Cerrahi tedaviye biçim bozukluklarında (hiatus fıtığı, yemekborusu uzunluğu) ve yemekborusu delinmelerinde başvurulur.

• Yemekborusu sıkışması. Birdenbire başlayan kısa ya da uzun süreli bir kasılmadır. Hasta, yemekborusunun üst bölümünde ağrılı bir yabancı cisim varmış gibi bir sanıya kapılır, yutma güçtür, hatta hemen hemen olanaksızdır. Yemekborusu sıkışması, tetanos, yara ya da darlık belirtisi olabildiği gibi histeriden de ileri gelebilir.

Yemek Borusu (Oesophagus, Ösofagus)
Sindirim borusunun yutak ile mide arasında kalan kısmıdır. C6 düzeyinde yutaktan başlayan yemek borusu diafragmadaki deliğinden geçerek (hiatus oesphagus) midenin cardia denilen bölümüyle birleşir. Uzunluğu yetişkinlerde yaklaşık 25-30 cm civarındadır. Genişliği boş ve dolu olma durumuna göre değişir. Boşken genişliği 1-1,5 cm, doluyken 2,53 cm’ye çıkabilir. Yemek borusu bazı yerlerde anatomik olarak daralır. Farenksle başlangıç yaptığı, sol ana bronşla ve arcus aorta ile çaprazlaştığı ve diafragmayı geçtiği yerde darlık gösterir. Bu darlıklar cerrahi yönden önem taşır.
Yemek borusu geçtiği bölgeye göre üç bölüme ayrılır.
Boyun bölümü (Pars cervicalis): Boyun bölgesinde bulunan ortalama 4-5 cm’lik bölümdür.
Göğüs bölümü (Pars thoracica): Göğüs boşluğu içinde bulunan yaklaşık 18 cm’lik bölümdür.
Karın bölümü (Pars abdominalis): Diafragma ile mide arasında bulunan yaklaşık 1,5-2 cm’lik kısımdır. Bu kısım midenin cardia bölümüyle birleşir.

Ösofagus yapısı tunica mukoza, tela submukoza, tunica muskularis ve tunica adventitia tabakalarından oluşmuştur.
Ösofagus mukozası çok katlı yassı epitelle kaplıdır. Ösofagusun 1/3 üst kısmı çizgili (otonom sisteme ait) kas tabakasına sahiptir. Bu nedenle yutulan besinler ösofagusun üst kısmından hızlı, aşağı bölümlerinden ise yavaş geçer. Orta 1/3’lük bülümde çizgili ve düz kaslar mevcuttur. Alt 1/3’lük bölümde ise tamamen düz kaslar vardır. Ösofagus yiyeceklerin mideye iletilmesini sağlar.

Yemek borusu (Oesophagal)

Özefagusa gelen lokma, özefagofarengeal sfinkterin hemen arkasında başlatılan bir peristaltik dalga ile ileriye gönderilir. Lokma mideye yaklaştıkça fizyolojik gastroözefagal sfinkter gevşer ve lokmanın mideye geçmesine yardımcı olur.

• Lokmanın farenksten özefagusa girişiyle başlatılan bu hareket tipine primer peristaltis denilir. Yemek borusu besinlerle ya da başka cisimlerle bir yerinde tıkanacak olursa afferent sinirler uyarılır ve özefagofarengeal sfinkterde, özefagus boyunca ilerleyen reflektorik ikinci bir peristaltik dalga oluşturulur. Sekonder peristaltis denilen bu harekette, ağız ya da yutağın herhangi bir katkısı yoktur. N.vaguslar kesilecek olursa peristaltik oluşmaz. Bu da reflektorik peristaltiğin oluşumunda ekstrinsik sinirlerin gerekliliğini kanıtlar.
• İnsanda ve domuz, at gibi hayvanlarda özefagusun alt ucunda bulunan sirküler ve longitudinal düz kas tabakaları arasında sinirağı (plexus myentericus) bulunur. Bu plexus vagotomiden birkaç gün sonra yöresel peristaltiği başlatabilecek etkinliktedir (tersier peristaltis).

Besinin özefagus boyunca ilerlemesini sağlayan faktörler;

• Peristaltik dalgalar
• Ağız-yutak basıncı
• Yerçekimi
• Besinin sıvı ya da katı oluşu