Francis Drake

Sir Francis Drake

(d. y. 1540-43, Devonshire, İngiltere - ö. 28 Ocak 1596, denizde Portobelo açıkları, Panama)
dünyanın çevresinde dolaşan (1577-80) ve İspanyol Armadası’nın yenilgiye uğraşılmasında önemli rol oynayan (1588) İngiliz amiral. Kraliçe Elizabeth döneminin en ünlü denizcisidir.

Bedford 2. kontu Lord Francis Russell’ın Crowndale’deki malikânesinde doğdu. Kontun kiracı çiftçilerinden biri ve ateşli bir Protestan olan babası, kişiliğinin biçimlenmesinde önemli rol oynadı. Ailesi 1549’daki Katolik Ayaklanması sırasında Thames Halicinin güney yakasındaki Chatnam’a taşınmak zorunda kaldı. Henüz 13 yaşındayken, Kuzey Denizi kıyılarında sefer yapan küçük bir gemide tayfa olarak çalışmaya başladı. Bu dönemde yaptığı çetin yolculuklarla iyi bir deneyim kazandı. Çalıştığı geminin kaptanı ölürken gemisini ona bıraktı. Kuzey Denizi kıyılarında yaptığı ticaretle yetinmeyen Drake, 23 yaşındayken gemisini sattı ve Yenidünya’yla ticaret yapan, varlıklı akrabaları Hawkins’lerin filosuna yazılarak Atlas Okyanusuna açıldı.

Drake, ikinci kaptan olarak Batı Hint Adalarına yaptığı bir yolculukta İspanyollarla ilk kez karşılaştı ve onların kendi egemenlik alanlarında yabancılara nasıl davrandıklarını gözleriyle gördü. Batı Hint Adalarına yaptığı ikinci yolculuk sırasında, gemisi Meksika kıyıları açıklarındaki San Juan de Ulüa’da İspanyolların saldırısına uğradı ve birçok İngiliz denizcisi öldürüldü. İngiltere’ye döndükten sonra İspanyollardan öç almak için bir sefer düzenledi. Mali açıdan başarısızlıkla sonuçlanan bu sefer, usta bir denizci olarak kendisini göstermesini ve adını duyurmasını sağladı.

1572’de Kraliçe I. Elizabeth’in izniyle, korsanlık yapmak üzere 70 tonluk “Pasha” ve 25 tonluk “Swan” gemileriyle denize açıldı. Görevi İspanya kralının topraklarını yağmalamaktı. ilk olarak, Panama’nın Nombre de Dios kentine bir saldırı düzenledi ve kenti yağmaladıktan sonra adamlarıyla birlikte yaralı olarak kaçmayı başardı. Ardından Panama Kıstağını geçti ve yalnızca İspanyol gemilerinin dolaştığı Büyük Okyanusu gördü. İngiltere’ye ünlü ve varlıklı bir kişi çlarak döndü. Bu sırada Kraliçe Elizabeth, İspanya kralı II. Felipe ile geçici bir ateşkes antlaşması imzalamıştı. Bu nedenle, Drake’in başarılarından duyduğu hoşnutluğa ilişkin resmî bir açıklama yapmadı, iyi bir denizci olduğu kadar siyasal ortamı değerlendirmede de son derece yetenekli olan Drake, koşulların yeni seferler için uygun olmadığını görerek küçük bir filoyla İrlanda’ya doğru yola çıktı ve Essex kontunun hizmetine girdi.

Drake 1577’de Macellan Boğazını geçerek Güney Amerika’nın çevresini dolaşmakla görevli bir seferin komutanlığına getirildi. Bu seferin amacı, İspanyolların nüfuz alanının dışında yaşayan güneydeki halklarla ticaret antlaşmaları yapmak ve Büyük Okyanusun güneyinde var olduğu ileri sürülen kıtayı bulmaktı. Aralık 1577’de sonradan “The Golden Hind” adını verdiği 100 tonluk “Pelican”a eşlik eden dört küçük gemi ve yaklaşık 200 kişiyle yola çıkan Drake, 1578 baharında Brezilya kıyılarına ulaştı. Thomas Doughty’nin başını çektiği bir komployu bastırdıktan ve iki erzak gemisini bıraktıktan sonra, 21 Ağustos’ta Macellan Boğazına girdi. On altı gün süren boğaz yolculuğu sırasında patlak veren bir fırtınada, Drake ile ikinci kaptanın komutasındaki gemiler birbirini kaybetti; Drake’in komutasındaki geminin battığını düşünen ikinci kaptan İngiltere’ye döndü.

Böylece tek başına Büyük Okyanusa açılan Drake, kıyılardaki yerleşmelere saldırarak, sularına yabancı bir geminin girmesini beklemeyen savunmasız İspanyollara ağır darbeler indirdi. Valparaıso’yu alarak buradan geçen ticaret gemilerini yağmaladı. Ardından altın ve gümüş çubuklar, İspanyol sikkeleri, değerli taşlar ve incilerle dolu gemisiyle, dünya çevresindeki yolculuğunu sürdürmek üzere Güney Amerika sularını terk etti. Batıya yönelmeden önce 48° kuzey enlemine kadar çıkarak Atlas Okyanusuna açılan Kuzeybatı Geçidini aradı. Ama soğuklar yüzünden güneye döndü ve bugünkü San Francisco’nun hemen kuzeyinde demirledi. Kraliçe adına el koyduğu çevredeki topraklara New Albion adını verdi.

Temmuz 1579’da Büyük Okyanusun batısına doğru yelken açan Drake, 68 gün sonra Palau Adaları olduğu sanılan bir dizi adayla karşılaştı. Filipinler’e uğradıktan sonra Maluku Adalarına (Baharat Adaları) doğru yola koyuldu ve Maluku sultanıyla bir ticaret antlaşması yaptı. Hiç tanımadığı sularda bir kayalığa oturan gemisini yüzdürmeyi başardıktan sonra Cava Adasına uğradı ve Hint Okyanusunu geçerek Ümit Burnuna yöneldi.

26 Eylül 1580’de kendi gemisiyle dünya çevresini dolaşan ilk kaptan olarak Plymouth limanına girdi (Fernao de Mâgelhaes gezisini bitiremeden öldürülmüştü). Getirdiği baharat ve değerli eşyalarla kalıcı bir servet edindi. İspanyolların protestolarına aldırmayan Elizabeth “The Golden Hind”in bordasına çıkarak kendisine “sir” unvanı verdi.

1581’de Plymouth belediye başkanlığına getirilen Drake, bu görevi sırasında kentte 300 yıl boyunca kullanılan bir su deposu inşa ettirdi. Karısı Mary Newman’ın 1583’te ölmesi üzerine, Devonshire’ın zenginlerinden Sir George Sydenham’ın kızı Elizabeth Sydenham’la ikinci evliliğini yaptı. Her iki karısından da çocuk sahibi olamadı. Bir kahraman olarak ününün doruğuna çıkmasına karşın, zamanının soylu denizcilerinden horlayıcı davranışlar gördü. Bununla birlikte kraliçenin desteğini yitirmedi. İspanyollarla çatışmaların yeniden başlaması üzerine, 1585’te 25 gemilik bir filonun komutanlığına getirilerek, İspanyolların denizaşırı topraklarına saldırmakla görevlendirildi. Cabo Verde’de Santiago’yu, Kolombiya’da Cartagena’yı, Florida’da Santa Domingo’yu yağmaladı. İspanya’yı mali açıdan tam bir çıkmaza soktu.

1586’da İspanyolların İngiltere’ye saldırmak için yeni bir donanma kurdukları öğrenilince, bu hazırlıkları baltalamakla görevlendirildi. Ertesi yıl 30 gemilik bir filoyla İspanya’nın Câdiz limanına beklenmedik bir saldırı düzenledi ve 36 saat içinde binlerce ton yük ve erzağı yok etti. Bu darbe İspanyolların harekete geçmesini bir yıl geciktirdiyse de, sonunda Ispanyol Armadası Temmuz 1588’de Manş Denizine girdi. Armada’ya karşı çarpışacak İngiliz donanmasının komutanlığına Lord Howard, yardımcılığına ise Drake getirildi. İspanyol Armadası’nın yenilgiye uğratılmasında en önemli rolü oynayan Drake, Manş Denizindeki çarpışmalarda bir gemiyi ele geçirdi ve Calais limanına kundak gemileri sokarak Armada’nın geri çekilmesini sağladı. İngiltere’de bir kahraman olarak karşılandı. Adına çeşitli anıtlar dikildi, birçok şiir ve kitaba konu oldu. Denizcilik alanında kazandığı ünün düzeyine ancak 200 yıl sonra Horatio Nelson erişebildi.

Drake’in son yılları mutsuzluk içinde geçti. Portekiz’e düzenlediği seferden hiçbir sonuç alamadı. 1596’da Batı Hint Adalarındaki İspanyol topraklarına düzenlediği sefer, humma salgını nedeniyle başarısızlığa uğradı. Kendisi de bu salgın sırasında öldü ve Puerto Bello (bugün Portobelo, Panama) açıklarında denize gömüldü.

DRAKE (sir Francis)

İngiliz denizci ve korsan
(Tavistock yakınında, Devon, 1540'a doğr. - Portobelo açıklarında 1596)

1570'te kraliçe Elızabeth'ten deni ze çıkma izni aldı, kraliçe, Drake yönetı mınde ıspanyol sömürgelerine düzenle nen üç büyük seferin (1570-1572) gider terine ve ganimetine ortak oldu. Bir süre Essex yönetimindeki İrlanda’ya hizmet ettikten sonra dünya çevresindeki ilk İngiliz seferini gerçekleştirdi. Bu gezi sırasında Şıli ve Peru kıyılarını yağmaladı ve Sunda adalarına birçok kez uğradı (1577-1580). ispanyollar’ın protestolarına karşın, bu başarısından dolayı şövalyeliğe yükseltildi. 1585'te ispanya’ya karşı düşmanlıklar yeniden canlanınca, sır Francis Drake, Câdiz limanındaki büyük bir düşman donanmasını yok etti (1587), daha sonra Yenilmez Armada'yı yenen filolardan birine komuta etti (1588) Amerika'ya yaptığı bir sefer sırasında öldü.