Piyasa
VIP Gecenin Aydınlığı!
Piyasa Nedir, Kaça Ayrılır?
Piyasa, alıcı ve satıcıların karşılaştıkları; mal dolaşımının gerçekleştirildiği yerdir. Piyasalar, iktisadi açıdan gerçek piyasa, mali piyasa olmak üzere ikiye ayrılır:
• Gerçek piyasalar
Üretilmiş mal ve hizmetler ile bu mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan üretim faktörlerinin karşılaştıkları piyasalardır.
• Mali piyasalar
Ticari işletmelerin, yatırım için gerekli mali ihtiyaçlarının, karşılaştığı piyasalardır. Fon arz edenler, fon talep edenler, fon akımlarını düzenleyen kurumlar, bu akımı sağlayan araçlar ile bunları düzenleyen hukuki ve idari kurallardan oluşur.
2-Mali piyasalar kaça ayrılır; bu piyasaların araçları nelerdir?
Mali piyasalar; para piyasası, sermaye piyasası olmak üzere ikiye ayrılır:
• Para piyasası
Kısa vadeli fonların karşılaştığı piyasalardır. Araçları; para, döviz, altın, kambiyo senetleri (poliçe, bono, çek) ile bir yıla kadar vadeli senetlerdir.
• Sermaye piyasası
Uzun ve orta vadeli fon akışının karşılaştığı piyasalardır. Araçları; hisse senedi, tahvil gibi menkul kıymetlerdir.
3-Şirketlerin, sermaye piyasasından temin ettikleri fonlar nerede kullanılmaktadır?
Sermaye piyasasından sağlanan fonlar; genellikle işletmelerin bina, makina ve techizat gibi duran varlıklarının finansmanında, yatırımlarda kullanılmaktadır.
4-Türkiye’de sermaye piyasasında yer alan başlıca unsurlar hangileridir?
• Fon Arz Edenler
• Fon Talep Edenler
• Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)
• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
• Borsa Üyeleri
• İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank)
5-Sermaye piyasası kaç bölümden oluşur?
Sermaye piyasasını birincil piyasa ve ikincil piyasa olmak üzere ikiye ayırabiliriz:
• Birincil piyasa
Hisse senedi ve tahvil gibi menkul değerleri ihraç eden şirketler ile alıcıların yani tasarruf sahiplerinin doğrudan karşılaştıkları piyasalardır. Buna hisse senetleri ile tahvillerin ilk kez sürülüp “ihraç” tan alındığı piyasa da denilebilir. Türk Hukuk Sistemi’nde, menkul kıymetleri ihraçtan alanlar, bunları tekrar paraya çevirmek istediklerinde, kural olarak hisse senetlerinde hiç bir zaman, tahvillerde ise vadeden önce bunları ihraç eden kuruluşa müracaat edemezler.
• İkincil piyasa
Menkul kıymetlerin paraya çevrilmesini sağlayan piyasadır ve menkul kıymet borsaları bu piyasayı tanımlamada en iyi örnektir. Bu piyasada, menkul kıymetler aracı kuruluşlar adına, yatırımcılar hesabına Borsa’da alınıp satılırlar.
6-Şirket ne demektir?
İki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişinin iktisadi ve kar içerikli ortak bir amaca ulaşmak için emek ile sermaye birleştirmelerine şirket denir.
7-Yasal dayanaklarına göre kaç tür şirket vardır?
• Borçlar Kanunu (BK) Şirketleri
Adi şirketler
Özel şirketler
• Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) Göre Kurulan Şirketler
Kollektif Şirketler,
Adi ve Hisseli Komandit Şirketler,
Limited Şirketler,
Anonim Şirketler,
Donatma İştiraki,
Umumi Mağazalar.
• Özel Düzenlemeli Şirket ve Kuruluşlar
Bankalar,
Sigorta Şirketleri,
Sermaye Piyasası Kurumları
Aracı Kurumlar
Yatırım Ortaklıkları,
Yatırım Fonları,
Sermaye Piyasası Diğer Kurumları
Finans Kurumları,
İkrazat Kurumları,
Kooperatif Şirketleri.
8-Anonim şirket ne demektir?
Anonim şirket; bir ünvan altında, iktisadi amaç ve konular için en az beş kişi ile kurulan, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş, paydaşların koydukları sermaye kadar sorumluluğu üstlendiği, ortaklık sıfatı paya göre belirlenen, hak ehliyeti işletme konusu ile sınırlı, tüzel kişiliği haiz ticaret ortaklığıdır.
9-Anonim şirketlerin iktisadi işlevleri nelerdir?
Anonim şirketlerin,
• Kendi başına hiçbir gücü ve değeri olmadığı düşünülen
küçük birikimleri biraraya getirme,
• Daha ucuz ve kaliteli mal üretimi sağlama,
• Yaptıkları yatırım hamleleri ile yeni iş imkanları yaratma,
• Büyük girişimlere örnek modeller oluşturma,
• Gelir ve kazançtan büyük bir kesimin yararlanmasını sağlama yönünde iktisadi işlevleri mevcuttur.
10-Anonim şirket kaça ayrılır?
Anonim şirketler;
• Halka açık olmayan anonim şirketler,
• Halka açık olan anonim şirketler
olmak üzere iki türe ayrılır.
11-Anonim şirketlere sermaye olarak ne konulabilir?
Anonim şirketlere sermaye alarak aşağıda yer alan kalemler konulabilir:
• Nakdi İktisadi Değerler
Para,
Alacak,
Kıymetli Evrak
Hisse senedi,
Tahvil,
Bono,
Çek,
Poliçe,
Hazine bonosu
• Gayrinakdi İktisadi Değerler
Menkuller,
Gayrimenkuller,
Sınai haklar,
Menkul ve gayrimenkullerden faydalanma ve onları kullanma hakları,
Ticari itibar,
Ticari işletme,
İktisadi değeri olan ve para ile değerlendirilebilen tüm iktisadi birimler.
12-Anonim şirketler sermayelerini azaltabilirler mi?
Evet; anonim şirketler, TTK 396.md.’ye dayanarak sermayelerini azaltabilirler. Değişen iktisadi koşullara uyum sağlayamayan, bu nedenle sermayesi faaliyet konusuna oranla fazla gelen, gelir ve gider dengesi bozulan şirketler sermayelerini “İsteğe Bağlı Olarak” veya “Zorunlu Olarak“ azaltabilirler.
13-Halka açık olmayan anonim şirket ne demektir?
Ortak sayısı, Sermaye Piyasası ve Borsa düzenlemelerinde belirtilen sayıyı geçmeyen, hisse senetleri halka arz edilmemiş olan veya arzedilmiş sayılmayan şirketlere, halka açık olmayan anonim şirket denir.
14-Halka açık anonim şirket ne demektir?
Sermaye Piyasası Kanunu’na göre hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya ortak sayısının 250’yi aştığı belirlenip hisse senetleri halka arz edilmiş sayılan anonim şirketlere halka açık anonim şirket denir.
15-Halka açık anonim şirketler ne şekilde kurulurlar?
Halka açık anonim şirketler tedrici biçimde kurulurlar. Tedrici kuruluş, bir kısım payların kurucular tarafından taahhüt olunması ve geri kalan kısım için de halka başvurulması suretiyle olur. Halka açık anonim ortaklıklar, ani şekilde yani şirket sermayesinin tamamının kurucu ortaklarca taahhüt edilmesiyle kurulamazlar.
16-Esas sermaye sistemi ile kayıtlı sermaye sistemi arasındaki başlıca fark nedir?
Kayıtlı sermaye sisteminde şirketler SPK’ya başvurarak bir sermaye tavanı tescil ettirirler. Böylelikle o sermaye tavanına kadar, şirket genel kurul kararı olmaksızın, yönetim kurulu kararı ile sermayelerini artırabilirler. Bu sistemde sermaye artırım prosedürü kısaltılmış olur. Hisse senedinin teslimi, satış anında yapılır. Esas sermaye sisteminde sermaye artırımının tescil edilmesinden sonra hisse senetleri bastırılarak teslim edilir; aradaki sürede, muvakkat (geçici) makbuzlar ortaklık payını temsil eder.
17-Esas sermaye sisteminde olan şirketlerde makbuzların hisse senedine dönüşüm tarihi ne kadar sürmektedir?
Esas sermaye sisteminde, hamiline hisse senetlerinde sermaye artırımının tescilini izleyen 30 gün içinde, nama yazılı hisse senetlerinde ise 90 gün içinde muvakkat makbuzlar hisse senedine dönüşür.
18-Başlangıç sermayesi nedir?
Kayıtlı sermayeli anonim şirketlerin sahip olmaları mecburi, miktarı SPK’ca belirlenen en az çıkarılmış sermaye tutarına “Başlangıç Sermayesi” denilir.
19-Çıkarılmış sermaye ne demektir?
Kayıtlı sermayeli anonim şirketlerin satışı yapılmış hisse senetlerini temsil eden sermayelerine “Çıkarılmış Sermaye” denilir.
20-Şirketlerin birleşmesi ne demektir?
Şirketlerin birleşmesi, yasa ile belirlenen kurallara uygun olarak, ayrı türden olan iki veya daha fazla ticari şirketin, birbirleriyle birleşerek yeni bir ticaret şirketi oluşturmasına veya mevcut bir ticaret şirketine katılmasına denir.
21-Anonim şirketler hangi şekillerde birleşebilirler?
Anonim şirketler; gelişen ve değişen iktisadi koşullara uygun hale gelmek, güçlenmek amacıyla aşağıdaki şekillerde birleşebilirler:
• Birden çok anonim şirketin mallarının, mevcut şirket tarafından devralınması,
• Birden çok anonim şirketin mallarının, yeni kurulacak şirket tarafından devralınması,
• Bir anonim şirketin aktif ve pasifiyle sermayesi paylara bölünmüş bir komandit şirket tarafından devralınması,
• Bir anonim şirketin mal ve borçlarının, bir kamu tüzel kişisi tarafından devralınması.
22-Sermaye Piyasası Kanunu’ nda “Halka arz” nasıl tanımlanmaktadır?
Sermaye Piyasası Kanunu’nda “halka arz”, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulması; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesi; Sermaye Piyasası Kanunu’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışı, halka açık ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışı olarak tanımlanmıştır.
23-Halka arz edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlem yaparken nelere dikkat edilmelidir?
Halka arz edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlem yaparken öncelikle, halka arz yoluyla satılan sermaye piyasası araçları ve bunları ihraç eden şirkete ilişkin bilgilerin bulunduğu izahnamelerin ve sirkülerin incelenmesine dikkat edilmelidir.
24-Halka açılmak üzere hisse senedi arz edecek ortaklıklar hangi satış yöntemlerini kullanabilirler?
Halka açılmak üzere hisse senedi satışı yapacak ortaklıklar, SPK’nın “Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar Tebliği” başlıklı Seri : VIII, No : 22 Tebliği’ ne göre; “ Talep Toplama”, “ Talep Toplanmaksızın Satış” veya “ Borsa’ da Satış” yöntemlerinden birini kullanmak zorundadırlar.
Piyasa, alıcı ve satıcıların karşılaştıkları; mal dolaşımının gerçekleştirildiği yerdir. Piyasalar, iktisadi açıdan gerçek piyasa, mali piyasa olmak üzere ikiye ayrılır:
Sponsorlu Bağlantılar
Üretilmiş mal ve hizmetler ile bu mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan üretim faktörlerinin karşılaştıkları piyasalardır.
• Mali piyasalar
Ticari işletmelerin, yatırım için gerekli mali ihtiyaçlarının, karşılaştığı piyasalardır. Fon arz edenler, fon talep edenler, fon akımlarını düzenleyen kurumlar, bu akımı sağlayan araçlar ile bunları düzenleyen hukuki ve idari kurallardan oluşur.
2-Mali piyasalar kaça ayrılır; bu piyasaların araçları nelerdir?
Mali piyasalar; para piyasası, sermaye piyasası olmak üzere ikiye ayrılır:
• Para piyasası
Kısa vadeli fonların karşılaştığı piyasalardır. Araçları; para, döviz, altın, kambiyo senetleri (poliçe, bono, çek) ile bir yıla kadar vadeli senetlerdir.
• Sermaye piyasası
Uzun ve orta vadeli fon akışının karşılaştığı piyasalardır. Araçları; hisse senedi, tahvil gibi menkul kıymetlerdir.
3-Şirketlerin, sermaye piyasasından temin ettikleri fonlar nerede kullanılmaktadır?
Sermaye piyasasından sağlanan fonlar; genellikle işletmelerin bina, makina ve techizat gibi duran varlıklarının finansmanında, yatırımlarda kullanılmaktadır.
4-Türkiye’de sermaye piyasasında yer alan başlıca unsurlar hangileridir?
• Fon Arz Edenler
• Fon Talep Edenler
• Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)
• İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
• Borsa Üyeleri
• İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank)
5-Sermaye piyasası kaç bölümden oluşur?
Sermaye piyasasını birincil piyasa ve ikincil piyasa olmak üzere ikiye ayırabiliriz:
• Birincil piyasa
Hisse senedi ve tahvil gibi menkul değerleri ihraç eden şirketler ile alıcıların yani tasarruf sahiplerinin doğrudan karşılaştıkları piyasalardır. Buna hisse senetleri ile tahvillerin ilk kez sürülüp “ihraç” tan alındığı piyasa da denilebilir. Türk Hukuk Sistemi’nde, menkul kıymetleri ihraçtan alanlar, bunları tekrar paraya çevirmek istediklerinde, kural olarak hisse senetlerinde hiç bir zaman, tahvillerde ise vadeden önce bunları ihraç eden kuruluşa müracaat edemezler.
• İkincil piyasa
Menkul kıymetlerin paraya çevrilmesini sağlayan piyasadır ve menkul kıymet borsaları bu piyasayı tanımlamada en iyi örnektir. Bu piyasada, menkul kıymetler aracı kuruluşlar adına, yatırımcılar hesabına Borsa’da alınıp satılırlar.
6-Şirket ne demektir?
İki veya daha fazla gerçek veya tüzel kişinin iktisadi ve kar içerikli ortak bir amaca ulaşmak için emek ile sermaye birleştirmelerine şirket denir.
7-Yasal dayanaklarına göre kaç tür şirket vardır?
• Borçlar Kanunu (BK) Şirketleri
Adi şirketler
Özel şirketler
• Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) Göre Kurulan Şirketler
Kollektif Şirketler,
Adi ve Hisseli Komandit Şirketler,
Limited Şirketler,
Anonim Şirketler,
Donatma İştiraki,
Umumi Mağazalar.
• Özel Düzenlemeli Şirket ve Kuruluşlar
Bankalar,
Sigorta Şirketleri,
Sermaye Piyasası Kurumları
Aracı Kurumlar
Yatırım Ortaklıkları,
Yatırım Fonları,
Sermaye Piyasası Diğer Kurumları
Finans Kurumları,
İkrazat Kurumları,
Kooperatif Şirketleri.
8-Anonim şirket ne demektir?
Anonim şirket; bir ünvan altında, iktisadi amaç ve konular için en az beş kişi ile kurulan, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş, paydaşların koydukları sermaye kadar sorumluluğu üstlendiği, ortaklık sıfatı paya göre belirlenen, hak ehliyeti işletme konusu ile sınırlı, tüzel kişiliği haiz ticaret ortaklığıdır.
9-Anonim şirketlerin iktisadi işlevleri nelerdir?
Anonim şirketlerin,
• Kendi başına hiçbir gücü ve değeri olmadığı düşünülen
küçük birikimleri biraraya getirme,
• Daha ucuz ve kaliteli mal üretimi sağlama,
• Yaptıkları yatırım hamleleri ile yeni iş imkanları yaratma,
• Büyük girişimlere örnek modeller oluşturma,
• Gelir ve kazançtan büyük bir kesimin yararlanmasını sağlama yönünde iktisadi işlevleri mevcuttur.
10-Anonim şirket kaça ayrılır?
Anonim şirketler;
• Halka açık olmayan anonim şirketler,
• Halka açık olan anonim şirketler
olmak üzere iki türe ayrılır.
11-Anonim şirketlere sermaye olarak ne konulabilir?
Anonim şirketlere sermaye alarak aşağıda yer alan kalemler konulabilir:
• Nakdi İktisadi Değerler
Para,
Alacak,
Kıymetli Evrak
Hisse senedi,
Tahvil,
Bono,
Çek,
Poliçe,
Hazine bonosu
• Gayrinakdi İktisadi Değerler
Menkuller,
Gayrimenkuller,
Sınai haklar,
Menkul ve gayrimenkullerden faydalanma ve onları kullanma hakları,
Ticari itibar,
Ticari işletme,
İktisadi değeri olan ve para ile değerlendirilebilen tüm iktisadi birimler.
12-Anonim şirketler sermayelerini azaltabilirler mi?
Evet; anonim şirketler, TTK 396.md.’ye dayanarak sermayelerini azaltabilirler. Değişen iktisadi koşullara uyum sağlayamayan, bu nedenle sermayesi faaliyet konusuna oranla fazla gelen, gelir ve gider dengesi bozulan şirketler sermayelerini “İsteğe Bağlı Olarak” veya “Zorunlu Olarak“ azaltabilirler.
13-Halka açık olmayan anonim şirket ne demektir?
Ortak sayısı, Sermaye Piyasası ve Borsa düzenlemelerinde belirtilen sayıyı geçmeyen, hisse senetleri halka arz edilmemiş olan veya arzedilmiş sayılmayan şirketlere, halka açık olmayan anonim şirket denir.
14-Halka açık anonim şirket ne demektir?
Sermaye Piyasası Kanunu’na göre hisse senetleri halka arz edilmiş olan veya ortak sayısının 250’yi aştığı belirlenip hisse senetleri halka arz edilmiş sayılan anonim şirketlere halka açık anonim şirket denir.
15-Halka açık anonim şirketler ne şekilde kurulurlar?
Halka açık anonim şirketler tedrici biçimde kurulurlar. Tedrici kuruluş, bir kısım payların kurucular tarafından taahhüt olunması ve geri kalan kısım için de halka başvurulması suretiyle olur. Halka açık anonim ortaklıklar, ani şekilde yani şirket sermayesinin tamamının kurucu ortaklarca taahhüt edilmesiyle kurulamazlar.
16-Esas sermaye sistemi ile kayıtlı sermaye sistemi arasındaki başlıca fark nedir?
Kayıtlı sermaye sisteminde şirketler SPK’ya başvurarak bir sermaye tavanı tescil ettirirler. Böylelikle o sermaye tavanına kadar, şirket genel kurul kararı olmaksızın, yönetim kurulu kararı ile sermayelerini artırabilirler. Bu sistemde sermaye artırım prosedürü kısaltılmış olur. Hisse senedinin teslimi, satış anında yapılır. Esas sermaye sisteminde sermaye artırımının tescil edilmesinden sonra hisse senetleri bastırılarak teslim edilir; aradaki sürede, muvakkat (geçici) makbuzlar ortaklık payını temsil eder.
17-Esas sermaye sisteminde olan şirketlerde makbuzların hisse senedine dönüşüm tarihi ne kadar sürmektedir?
Esas sermaye sisteminde, hamiline hisse senetlerinde sermaye artırımının tescilini izleyen 30 gün içinde, nama yazılı hisse senetlerinde ise 90 gün içinde muvakkat makbuzlar hisse senedine dönüşür.
18-Başlangıç sermayesi nedir?
Kayıtlı sermayeli anonim şirketlerin sahip olmaları mecburi, miktarı SPK’ca belirlenen en az çıkarılmış sermaye tutarına “Başlangıç Sermayesi” denilir.
19-Çıkarılmış sermaye ne demektir?
Kayıtlı sermayeli anonim şirketlerin satışı yapılmış hisse senetlerini temsil eden sermayelerine “Çıkarılmış Sermaye” denilir.
20-Şirketlerin birleşmesi ne demektir?
Şirketlerin birleşmesi, yasa ile belirlenen kurallara uygun olarak, ayrı türden olan iki veya daha fazla ticari şirketin, birbirleriyle birleşerek yeni bir ticaret şirketi oluşturmasına veya mevcut bir ticaret şirketine katılmasına denir.
21-Anonim şirketler hangi şekillerde birleşebilirler?
Anonim şirketler; gelişen ve değişen iktisadi koşullara uygun hale gelmek, güçlenmek amacıyla aşağıdaki şekillerde birleşebilirler:
• Birden çok anonim şirketin mallarının, mevcut şirket tarafından devralınması,
• Birden çok anonim şirketin mallarının, yeni kurulacak şirket tarafından devralınması,
• Bir anonim şirketin aktif ve pasifiyle sermayesi paylara bölünmüş bir komandit şirket tarafından devralınması,
• Bir anonim şirketin mal ve borçlarının, bir kamu tüzel kişisi tarafından devralınması.
22-Sermaye Piyasası Kanunu’ nda “Halka arz” nasıl tanımlanmaktadır?
Sermaye Piyasası Kanunu’nda “halka arz”, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulması; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesi; Sermaye Piyasası Kanunu’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışı, halka açık ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışı olarak tanımlanmıştır.
23-Halka arz edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlem yaparken nelere dikkat edilmelidir?
Halka arz edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlem yaparken öncelikle, halka arz yoluyla satılan sermaye piyasası araçları ve bunları ihraç eden şirkete ilişkin bilgilerin bulunduğu izahnamelerin ve sirkülerin incelenmesine dikkat edilmelidir.
24-Halka açılmak üzere hisse senedi arz edecek ortaklıklar hangi satış yöntemlerini kullanabilirler?
Halka açılmak üzere hisse senedi satışı yapacak ortaklıklar, SPK’nın “Sermaye Piyasası Araçlarının Halka Arzında Satış Yöntemlerine İlişkin Esaslar Tebliği” başlıklı Seri : VIII, No : 22 Tebliği’ ne göre; “ Talep Toplama”, “ Talep Toplanmaksızın Satış” veya “ Borsa’ da Satış” yöntemlerinden birini kullanmak zorundadırlar.
Not: Bilgilendirme amaçlıdır.
