Elementler - Talyum

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Talyum, periyodik element tablosunda 3B grubunda yer alan, atom numarası 81, atom ağırlığı 204,39 olan metal elementi.
İlk kez 1862 yılında Claude Auguste Lamy ve Sir William Crookes tarafından ayrı ayrı keşfedilmiştir.Erime noktası 305,5 °C' ve kaynama derecesi 1.457 °C'dir. Mavimsi beyaz parlak görünümde olup yumuşak bir metaldir.Kimyasal olarak oldukça aktiftir, asitlerden hızla etkilenir, nemli havada oksit tabakasıyla kaplanarak parlaklığını kaybeder.
Talyum, kalaydan daha nadir bir metal olup yerkabuğunda yaklaşık %10-5 oranında bulunur.Sülfürik asit ve çinko elde etmek amacıyla kullanılan bazı piritlerin kavrulması sırasında oluşur.
Metal olarak pek kullanım alanına sahip değildir.Bununla birlikte bazı bileşikleri özel nitelikli camların üretiminde ve fare zehiri yapımında (talyum sülfat, talyum asetat ve talyum karbonat) kullanılır.
Talyum ve bileşikleri düşük dozlarda bile insan için zehirleyici özelliğe sahiptir. Zehirlenme ölüm ya da kalıcı sinir sistemi bozukluklarına sebep olur.

TALYUM a. (ing. thallium; yun. thallos, filiz, sürgün'den; talyumun tayfında yeşil bir çizgi vardır). Crookes'in 1861’de varlığını belirttiği, Lamy'nin 1862'de metal olarak tek başına elde ettiği, kimi pirit türlerinde bulunan metal. (Simgesi Tl olan kimyasal element.) [Bk. ansikl. böl.]

♦ sıt. Anorg. kim. Talyum I, birdeğerli talyum bileşikleri için kullanılır (örneğin talyum I klorûr). || Talyum III, üçdeğerli talyum bileşiklerine denir (örneğin talyum III sülfat).

—ANSIKL. Anorg. kim. Talyum atom numarası 81, atom kütlesi Tl= 204,3 olan kimyasal bir elementtir. Fiziksel özellikleri bakımından kurşuna çok yaklaşır; kurşun renginde, dövülerek yassılaştırılabilen bir metaldir. Yoğunluğu 11,85 olan talyum, 303,5 °C'ta ergir. Kimyasal özellikleri bakımından alkali metallere benzer. Hava ve suyla temas ettiğinde bozunarak suda çözünen talyum hidroksidi (TIOH) verir; sıcakta halojenler ve kükürtle bileşerek çeşitli asitler ile zehirli tuzlan oluşturur, iki seri talyum bileşiği vardır; talyum hidroksit (TIOH), talyum klorûr (TICI), talyum sülfat (TljSO,,) gibi bileşiklerde talyum birdeğerlidır; bu bileşikler alkali tuzlara benzer; bununla birlikte talyum klorür suda çözünmez. TICI3 ve TI,(S04)3 gibi bileşiklerde talyum üçdeğerlıdir; bunlar, talyum I tuzlarından daha az kararlıdır.
Talyum kimi piritlerden özütlenir. Sülfürik asit üretiminde, Glover kulesinde oluşan çökeleklerin içinde talyum sülfat bulunur Bu sülfat, önce suda çözünmeyen klorûre dönüştürülerek arılaştırılır; sonra da talyum, çinko etkisi ya da elektroliz yoluyla sülfatından indirgenerek ayrılır.
Talyum sülfür, kızılaltı ışınımlar için ışılelektrik fotosellerin yapımında kullanılır. Talyum halojenürler ise kızılaltı ışınları geçiren (40 pm'ye kadar) ince lamellerin, prizmaların ve pencere camlarının yapısına katılır.

—Toksikol. Talyum tuzları içsalgı bezlerini ve özellikle sempatik sinir sistemini bozarak sindirim sisteminde, hareket ve duyu sinirlerinde rahatsızlık yaratır ve davranışta ağır bozukluklara (ansefalopati) ve ikincil bir alopesiye neden olur.