Bileşikler - Etil Klorür (Kloretan)

etil klorür

(C2H5CI), KLOROETAN olarak da bilinir,
organik halojen bileşikleri ailesinden, kolayca alevlenen, çok hareketli, yakıcı şeker tadında ve hoş bir eter kokusunda, renksiz sıvı.

Başta kurşun tetraetil olmak üzere çeşitli organik bileşiklerin üretiminde, ayrıca çözücü, soğutucu ve anestezik olarak kullanılır. Tıpta kullanılacak etil klorür, hidroklorik asit ile etil alkolün tepkimesinden elde edilir. Oda sıcaklığında gaz halinde bulunan bu bileşik, basınç altında sıvılaştırtarak püskürtmeli cam şişelerde satışa sunulur. Üyuşturulacak deri ya da mukoza yüzeyine ince damlacıklar halinde püskürtülerek yaraların dikilmesi, diş çekimi, kulak delme gibi küçük cerrahi işlemlerde yerel anestezik olarak kullanılır. Hızla buharlaştığından, değdiği dokuları -35°C’ye kadar soğutup dondurarak yerel duyu yitimi sağlar.

Genel anestezik olarak kullanıldığında, solunum yoluyla 3-5 cm3’lük dozlarda verilir. Kısa bir süre solunduğunda diazot monoksitle (güldürücü gaz) aynı anestezik etkiyi yapan bu bileşik hızla bilinç kaybına yol açar; ayılma çabuk, yan etkileri hafiftir. Etil klorür uzun süreli ameliyatlarda kloroform kadar etkili bir kas gevşemesi sağlayamadığı için yalnız kısa süreli ameliyatlarda kullanılabilir ve daha az tehlikeli olduğu için diazot monoksite yeğlenir. Dolaşım ve solunum sistemi üzerindeki hafif uyarıcı etkisi solunumun hızlanmasına, nabız hızının dakikada 10-20 vuruş artmasına, sistolik kan basıncının 10-20 mm yükselmesine ve yüzün kızarmasına yol açar.

Kurşun tetraetil üretiminde, etil klorürün bir sodyum ve kurşun alaşımıyla tepkimesinden yararlanılır; bu tepkimede yan ürün olarak sodyum klorür oluşur. Vernik ve plastiklerin bileşimine giren etilselüloz da etilklorür ile selülozun tepkimesinden elde edilir.

Saf etil klorür 12,3°C’de kaynar, -138,7°C’de donar; suda çok az, alkolde, eterde ve öbür organik çözücülerde kolayca çözünür.

Etil klorür ya da kloroetan

etilene, hidrojen klorür katılmasıyla elde edilen ve 120°C’ta kaynayan bir sıvıdır. Hem etilleme etkeni, hem de buharlaşması sırasında oluşturduğu çok duyarlı soğukluk nedeniyle soğutucu ve yerel anestezik olarak kullanılır.

Etil klorür anestezide uçucu haliyle kullanılabilir. Solunarak içe çekilir ve akciğer yoluyla atılır: kasların tam gevşemesini sağlayabilecek derinlikte anestezi yapmaz. Gerekliliği anesteziyi sürdürmesinden çok başlatmasından dolayıdır ve uyanma çok çabuk olur. Kalp ve akciğerler üzerine, kloroformun yaptığı etkilere benzer ikincil etkileri vardır, ayrıca gırtlak kasılmasına yol açma tehlikesi taşır. Bu nedenle kullanımı çok azalmıştır.

Etil klorür, buharlaşma yoluyla şiddetli soğuk yaptığından küçük cerrahi müdahaleler için yerel anestezik olarak kullanılabilir. Ancak çok patlayıcı ve yanıcı olması nedeniyle elektrikli aygıtlarla (elektrikli bisturi ya da elektrokoagülasyon) kullanılamaz. Bu nedenle kriyoflüoran yararına ondan vazgeçme eğilimi gelişmektedir.