Önemli İcatlar - Dinamometre

dinamometre

KUVVETÖLÇER olarak da bilinir, mekanik kuvvet ya da güç ölçmekte kullanılan aygıt.

Ölçülecek büyüklük, aygıta, döner bir mil aracılığıyla iletilir. Güç, moment (burma kuvveti) ile açısal hızın çarpımına eşit olduğundan, bütün güç ölçen dinamometreler temelde moment ölçen aygıtlardır. Şaftın hızı ayrıca ölçülür.

Kuvvet ölçen dinamometrelerden en yaygın kullanılanı, esnek bir metal halkadan oluşur. Bu halkayı sıkıştıracak biçimde bir kuvvet yüklendiğinde halka burulur ve burulma miktarına göre kuvvet ölçülür. Bir başka kuvvet dinamometresi de, hidrolik “yük gözesi”dir; burada da sıkıştırma kuvvetleri, akışkan basıncı cinsinden ölçülür.

Başlıca güç ölçen dinamometreler ise, burulmalı dinamometreler ve soğurmalı dinamometrelerdir. Burulmalı dinamometrelerde, esnek bir milin burulmasına dayalı olarak ya da milin kesitleri arasına yerleştirilen bir momentölçerin (torkmetre) yardımıyla moment ölçümü yapılır. Bu aygıtlarda, momenti oluşturan büyüklük, dışardan etkiyen yüktür.

Soğurmalı dinamometrelerde ise ölçümü yapılacak olan moment, mekanik sürtünme, akışkan sürtünmesi ya da elektromagnetik indükleme yoluyla, milin burulmasına karşı bir direnç sağlanması yöntemiyle oluşturulur. Prony freninde, dönen bir makaranın çevresine yerleştirilmiş fren pabuçlarının yardımıyla mekanik sürtünme oluşturulur. Fren pabuçlarının cıvataları, FR sürtünme momenti, WL momentini dengeleyene kadar sıkıştırılır. Su frenlerinde ise, döner bir kanatlı çark ile sabit gövde arasında su dolaştırılarak direnç sağlanır. Öte yandan elektrikli dinamometrelerde, doğru akım ya da burgaçlı akımlar oluşturulur ve soğurulur. Her iki durumda da, milin dönüşünü engelleyen elemanın bir kızak üzerinde serbestçe hareket etmesi sağlanarak gövdeyle birlikte dönme eğilimi engellenir ve böyiece engelleme kuvvetinin, dönme ekseninden belli bir uzaklıkta ölçülmesi olanaklı duruma gelir. Moment, yay yükü ya da ağırlık ile dönme eksenine olan uzaklığın çarpımına eşittir.

DİNAMOMETRE

a. (fr. dynamometre' den). Teknol. ve Ölçbil. Kuvvet ya da kuvvet çiftini ölçmeye yarayan aygıt.

—Elektrotekn. Elektrikti dinamometre, Güç Ölçer'in eşanlamlısı

—ANSİKL. Teknol. ve Ölçbil. Dinamometrelerin büyük bir bölümünde, ölçülecek kuvvet bir yayın gerilmesiyle dengelenir; bu yayın çok değişik biçimleri vardır: kendi üzerine katlanmış çelik lama, helis yay, kapalı halka vb. Yayın biçim değişimi, küçük bir cetvel ya da kadranla doğrudan ölçülür ve gereğinde büyütücü bir kaldıraç sistemi kullanılabilir; genellikle, yayın özenle seçilmiş noktalarına, gerilme ölçekleri yerleştirilir ve bunların elektrik direncinin değişimleri ölçülür; titreşen telli dinamometreler'de gerilme kuvvetini ölçen gerilmiş bir telin çınlama frekansıdır. Dinamometrelerin bir başka türünde de kuvvetlerin etkisi altındaki gereçlerde görülen piezoelektriklik, manyetik daralma, ışılesneklik gibi olaylara başvurulur Buna karşılık sözkonusu kuvvet, bilinen bir kuvvetle (elektrodinamik, pnömatik) karşılaştırılarak da ölçülebilir. Burulmak dinamometreler gerilen bir telin ya da sarmal bir yayın burulması sonucu kuvvet çiftini ölçer. Dinamometrik frenler (Prony freni) dönen bir makinenin devindirici etkisini soğurmayı ve elde edilen kuvvet çiftini ölçerek gücü hesaplamayı sağlar.

DİNAMOMETRELİ

sıf. Dinamometre ile donatılmış aygıtlar için kullanılır.
—Dy. Dinamometren vagon, bir lokomotifin farklı cer kuvvetlerini ve öteki özelliklerini (hız, çeşitli sıcaklıklar, sıkıştırılmış hava basıncı, gerilimler, tüketim vb.) ölçmeye ve kaydetmeye yarayan taşıt.

DİNAMOMETRİ

a (fr dynamomĞtrie). Teknol. ve Ölçbil. Kuvvetleri dinamometre kullanarak değerlendirme ve karşılaştırma. (Eşanl. KUVVETOLÇÜM.)
—Biyol. Kas gücünün ölçülmesine yarayan yöntemlerin tümü.

DİNAMOMETRİK

sıf. (fr. dynamomötrigue). Mak. san. Bir kuvveti ya da kuvvet çiftini ölçen aygıtlar için kullanılır. ll Dinamometrik anahtar, sıkma kuvvet çiftini önceden belirlenmiş bir değerde sınırlayan ve kuvvet etkisini bir göstergeyle belirten sıkma anahtarı. (Anahtar bir tırnağın konumu değiştirilerek ayarlanır ve istenilen kuvvet çiftine ulaşıldığında tırnak boşalır.)