Satranç
Ziyaretçi
SATRANCIN TARİHÇESİ
Asırlardan beri süregelen ve süregelecek bir oyun. Gerçek bir strateji. Gerçek bir beyin cimnastiği. İranda zamanın padişahı tarafından savaş stratejisi olarak geliştirilmiş bir sistem daha sonra oyun halini almış ve günümüze kadar gelmiştir.
Satrancın, zamanımızdan en az 4000 yıl önce Mısır'da oynandığına dair bulgular piramitlerdeki kabartmalarda bulunmaktadır. Oyunun bugünkü adını alması, MS 3. - 4. yüzyıllarda Hindistan'da, oyuna "ÇATURANGA" denmesi ile başlar. Tarihçiler satrancın (daha doğrusu çaturanga'nın) din zulmünden kaçan budist rahipler yoluyla Çin'e götürüldüğünü düşünmektedirler.
Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan'dan kalmadır. Daha sonra satranç İran'a, onlardan Araplara, Endülüslüler sayesinde de İspanya üzerinden Avrupa'ya yayılmıştır. Bizans İmpratorluğu ile de karşılaşma önemli bir dönüm noktasıdır. Yüzyıllarca satranç, yavaş stratejik bir oyundu. 1400'lü yılların sonunda iki uzun menzilli taşın (Fil ve Vezir) icadıyla oyun hareketlendi. Arap ve Avrupa el yazması kitaplardan sonra, İspanyol Lucena'nın ilk basılı satranç kitabında (1497) satrancın o zamanki yeni kuralları açıklandı. O zamandan bugüne kadar, satranç oyununun kuralları değişmeden gelmiştir. İspanya'dan sonra, İtalya, Fransa, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya'da satranç hızla yaygınlaştı. 15. yüzyılda İspanyol Lucena, 17. yüzyılda İspanyol El Greco, 18. yüzyılda Fransız Philidor'un satranç kitapları vardır. 19. yüzyıl sonlarında satrancın büyük yıldızları belirdi: Anderssen, Morphy, Rubinstein ve Steinitz. 1850'lerden başlayarak, güçlü oyuncuların katıldığı turnuvalar yapıldı. Sonunda, 1886'da o zamanın en kuvvetli iki satranç oyuncusu arasında, ilk dünya satranç şampiyonluk karşılaşması oynandı: Steinitz ve Zukertort. Steinitz bu maçı, 10 galibiyet, 5 beraberlik ve 5 yenilgi (+10 -5 =5) alarak kazandı.
OYUN KURALLARI
1. Satranç Oyunun Esasları
1.1. Satranç oyunu, "Satranç Tahtası" diye adlandırılan kare şeklinde bir alan üzerinde iki rakip arasında taşları sırayla oynatılmasıyla oynanır. Rakibi hamlesini tamamlamış olan taraf "hamlede" dir.
1.2. Her iki tarafın da amacı, rakip şahın kurallara uygun bir hamleyle yenmekten kurtulması mümkün olmayana dek rakip şaha saldırmaktır. Bunu başaran taraf rakibini ‘ Şah-Mat’ yapmış demektir ve oyunu kazanır. Mat olan taraf oyunu kaybeder.
1.3. Her iki taraf için de Şah-Mat yapmak mümkün değilse oyun berabere biter.
2. Tahta Üzerinde Taşların Başlangıç Konumu
2.1. Satranç tahtası çizgili 64 ( 8x8 ) eşit kareden oluşur ve kareleri sırayla açık (beyaz) ve koyu (siyah) renktedir. Satranç tahtası iki rakip arasına beyaz renkli köşe karesi sağ tarafta olacak şekilde yerleştirilir.
2.2. Başlangıçta bir taraf 16 adet açık renkli (beyaz), diğer taraf 16 adet koyu renkli
(siyah) taşa sahiptir. Bunlar: birer adet şah, birer adet vezir, ikişer adet kale, ikişer adet fil, ikişer adet at ve sekizer adet piyondur.
Beyaz bir şah genellikle bu sembolle gösterilir.
Beyaz bir vezir genellikle bu sembolle gösterir.
Beyaz iki kale genellikle bu sembolle gösterilir.
Beyaz iki fil genellikle bu sembolle gösterilir.
Beyaz iki at genellikle bu sembolle gösterilir.
Beyaz sekiz er genellikle bu sembolle gösterilir.
Siyah bir şah genellikle bu sembolle gösterilir.
Siyah bir vezir genellikle bu sembolle gösterir.
Siyah iki kale genellikle bu sembolle gösterilir.
Siyah iki fil genellikle bu sembolle gösterilir.
Siyah iki at genellikle bu sembolle gösterilir.
Siyah sekiz er genellikle bu sembolle gösterilir
2.3. Başlangıç konumu şöyledir:
3. Taşların Hareketleri
3.1.Hiç bir taş aynı renkte başka bir taşın bulunduğu bir kareye gidemez. Eğer bir taş rakip bir taşın olduğu kareye giderse, rakip taş yenmiş olur ve tahta dışına çıkar. 3.2-3.5 maddelerinde tarif edilen hareketlere göre rakip taşı yeme imkanı varsa, yiyecek olan taş bu kareye saldırıyor demektir.
3.2.a)Vezir bulunduğu karenin dikey, yatay ve çaprazlarında herhangi bir kareye gidebilir.
b. Kale bulunduğu karenin dikey ve yataylarında herhangi bir kareye gidebilir.
c. Fil bulunduğu karenin çaprazlarında herhangi bir kareye gidebilir.
3.3. At yatay, dikey ya da çapraz yönde olmamak şartıyla bulunduğu kareye en yakın karelerden birine gidebilir.Kalktığı ve gittiği kareler arasındaki taşlarla bir ilgisi yoktur.
3.4.a)Piyon bulunduğu dikeyde önündeki boş kareye doğru ilerler, yada
b)İlk hareketinde, bulunduğu dikeyde önündeki iki karenin boş olması şartıyla
iki kare ilerleyebilir ya da
c)Yan dikeyde bir önünde bulunan (ön çaprazda) rakip taşı yiyerek bu kareye
gidebilir.
d) Bir piyon ilk hareketinde iki kare ilerleyip rakip piyonla
yan yana gelirse, rakip piyon bu piyonu sanki bir kare
ilerlemiş gibi kabul ederek yiyebilir. Bu hak sadece ilk
defasında yani iki kare çıkışı yapılır yapılmaz geçerlidir,
bu harekete ‘geçerken alma’ (en passant) denir.
e) Bir piyon bulunduğu ilk konumdan ilerleyerek son sıraya
(rakibin ilk yatayı) vardığında derhal aynı renkte bir vezir
veya, bir kale veya, bir fil veya, bir at ile değiştirilir.
Oyuncunun tercihi daha önce yenmiş olan taşlarla sınırlı
değildir. Bu piyon hareketine "terfi" denir ve yerine
konan taş kurallara uygun olarak derhal devreye girer.
3.5.a) Şahın iki türlü hareketi vardır.
i) Rakip taşlar tarafından tehdit edilmemesi
şartıyla komşu karelere gidebilir.
veya
ii) Rok. Bu şahla aynı sırada bulunan aynı renkli
kalenin ortak hareketidir. Bu iki taşın hareketi
tek bir hamle sayılır; şah bulunduğu kareden
kaleye doğru iki kare ilerler ve ardından kale
şahın üstünden atlayarak bir kare yanına
(komşu kareye) konarak yapılır.
siyah için:
Beyazın kısa roktan önceki durumu
Beyazın kısa roktan sonraki durumu
Siyahın kısa roktan önceki durumu
Siyahın kısa roktan sonraki durumu
1)Şu durumlarda rok yapmak mümkün değildir:
A-şah daha önce oynamışsa, ya da
B-ilgili kale daha önce oynamışsa.
2) Şu durumlarda rok yapmak geçici olarak mümkün değildir:
A. Şahın durduğu, rok atarken geçeceği ve rok attığında gideceği kareler rakip taşlar tarafından tehdit ediliyorsa, ya da
B. Rok atılacak kale ile arasında herhangi bir taş varsa.
b)Rakip taş ya da taşlar tarafından tehdit ediliyorsa, bu taş ya da taşlar hareket edemiyor bile olsalar şah tehdit altındadır. (şah çekilmiştir) Şah çekmeyi beyan etmek zorunlu değildir. Oyuncular şahlarını tehdit altında bırakacak hamle yapamazlar.
4. Taşların Oynatılması
4.1.Her hamle tek elle yapılmalıdır.
4.2.Önceden niyetini belli etmek şartıyla (örneğin ‘düzeltiyorum' diyerek) oyuncu bir ya da daha fazla taşı düzeltebilir.
4.3.Madde 4.2.'de açıklanan durum hariç, sıradaki oyuncu bilerek
a) birden fazla taşa dokunmuşsa, oynayabileceği ya da yiyebileceği ilk dokunduğu taşı oynamalı ya da yemelidir
ya da
b) iki taraftan da birer taşa dokunmuşsa, dokunduğu kendi taşıyla dokunduğu rakip taşı almalıdır, bu mümkün değilse oynanabilecek ya da yenebilecek ilk dokunduğu taşı oynamalı ya da yemelidir. Hangisine önce dokunduğu belli değilse oyuncunun öncelikle kendi taşı dokunulmuş sayılır.
4.4.a. Eğer oyuncu şah ve kalesine bilerek dokunmuşsa bu kaleyle mümkünse rok atmalıdır.
Eğer oyuncu bilerek kalesini ve sonra şahını tutmuşsa bu hamlede bu yöne rok atamaz ve madde 4.3 uygulanır.
Eğer oyuncu rok yapmaya niyetlenerek aynı anda şah ve kalesini tutmuş fakat bu yöne rok atması mümkün değilse diğer tarafa rok atmak veya şahını oynamak arasında tercih yapar, şahın yapacak hamlesi yoksa dilediği hamleyi yapmakta serbesttir.
4.5. Dokunulan taşların hiçbiri oynanamıyor ya da yenemiyorsa, oyuncu herhangi bir hamle yapabilir.
4.6. Rakibi madde 4.3 ve 4.4'ü ihlal etmiş bir oyuncu kendisi bir taşa bilerek dokunduktan sonra bu konuda herhangi bir hak iddia edemez.
4.7. Bir taş kurallara uygun bir hamle olarak ya da bir hamlenin kısmı olarak bir kareye bırakılmışsa bu taş başka bir yere oynanamaz. Hamle, madde 3’de belirtilen şartlar yerine getirildiğinde tamamlanmış olur.
5. Oyunun Bitişi
5.1.a) Oyun, rakibini kurallara uygun bir hamleyle mat yapan oyuncu tarafından kazanılır. Oyun derhal sona erer.
b) Rakibi oyunu terk eden oyuncu oyunu kazanır. Oyun derhal sona erer.
5.2. Sırada olan oyuncu kurallara uygun bir hamle yapamıyor ve şahı da tehdit altında bulunmuyor ise oyun berabere biter ve bu duruma "pat" denir. Oyun derhal sona erer.
5.3. İki taraf oyun sırasında aralarında anlaşırlarsa oyun berabere biter. Oyun derhal sona erer.
5.4. Belli bir konum tahtada üç defa tekrarlanmış veya yapılacak hamleyle tekrarlanıyorsa oyun berabere yapılabilir.
6.5. Son 50 hamle her iki oyuncu tarafından da piyon sürmeden ve taş yenmeden geçirilmişse oyun berabere yapılabilir.
6. Satranç Saati
6.1. "Satranç Saati", aynı anda sadece biri çalışabilecek şekilde birbirine bir mekanizmayla bağlanmış iki göstergeli bir saattir. Satranç Kuralları içinde "saat" bu iki göstergeden biri anlamına gelir.
"Bayrak Düşmesi" ise oyuncuya tanınan zamanın bitmesi anlamına gelir.
6.2. Satranç saati kullanıldığında ya her bir oyuncuya belirli bir sayıda hamle veya tüm hamleleri için belirli bir zaman verilir, ya da baştan verilen belirli bir süre haricinde oyuncular her hamle için ek bir süre daha alırlar. Oyuncunun bir önceki zaman diliminden artırdığı süre yine kendisinindir, toplam zamanına eklenir, "eklemeli" tempoda böyle değildir.
"Eklemeli" tempoda ise her bir oyuncuya "esas" düşünme süresi ve her bir hamle için "‘ek" düşünme süresi verilir. Esas süre ancak ek süre bittiğinde geri saymaya başlar. Ancak ek süre dolmadan oyuncu hamle yaparsa ek süreden arttırdığı miktar esas süreye eklenmez.
6.3. Her iki göstergede de birer "bayrak" vardır. Bayraklardan biri düşer düşmez
Madde 8.1'deki şartlar gözden geçirilmelidir.
6.4. Saatlerin nereye konacağına hakem karar verir.
6.5. Belirtilen saatte beyaz oyuncunun saati çalıştırılarak oyun başlatılır.
6.6. Programda belirtilen oyun başlangıç saatine göre bir saatten fazla geç gelen oyuncu oyunu kaybeder (Turnuva tüzüğü ya da hakem aksi karar vermemişse).
6.7. a. Oyun sırasında, hamlesini tahta üzerinde yapmış olan oyuncu kendi saatini durduracak ve rakibininkini çalıştıracaktır. Oyuncunun saatini durdurmasına engel olunmamalıdır.
Bunu yapmadıkça hamlesini tamamlamış sayılmaz, eğer yapılmış olan hamle oyunu sona erdirmiyorsa.
Oyuncunun tahta üzerinde hamle yapmasıyla saate basması arasındaki süre oyuncuya verilen sürenin bir parçası sayılır.
b. Saate hamle yapılan elle basılır. Saat tuşunun üzerinde parmak bekletmek, ya da eli az üstünde tutmak yasaktır.
c. Oyuncular saate ölçülü davranmalıdırlar. Saate kuvvetli basmak, ele almak ya da vurmak yasaktır. Aksi haller Madde 13.4' e göre cezalandırılacaktır.
6.8. Hakemin şahit olması ya da oyunculardan birinin yapacağı geçerli bir iddia durumunda bayrak düşmüş olarak kabul edilir.
6.9. Madde 5.1, 5.2 ve 5.3 durumları haricinde, eğer bir oyuncu belirtilen süre içinde belirtilen belli sayıdaki hamleyi yapmamışsa oyunu kaybeder. Eğer son konumda, rakip oyuncunun herhangi bir dizi hamle sonunda şah-mat yapma imkanı yoksa (yani en kötü karşı oyuna rağmen) oyun berabere biter.
6.10. Görünür bir kusur yoksa, saatlerdeki göstergeler esas alınır. Belirli bir kusur olması halinde saat değiştirilir. Değişim sırasında hakem en iyi kanaatini kullanarak zamanları belirleyecektir.
6.11. Her iki bayrak da düşmüşse ve hangisinin daha önce düştüğü tespit edilemiyorsa, oyun devam eder.
6.12.a) Oyuna müdahale etmesi gerektiğinde, hakem saatleri durduracaktır.
b) Hakem çağıracağı zaman oyuncu saati durdurabilir.
c) Oyunun tekrar başlayacağı ana hakem karar verir.
6.13. Kuraldışı bir durum oluşmuş ve/veya taşlar daha önceki bir konuma döndürülecekse, hakem zamanları ayarlamak için en iyi kanaatini kullanacaktır.
6.14. Tahtadaki konumu, numarasız veya numaralarıyla beraber hamleleri ve zamanları gösteren ekran, monitör veya gösterim panoları turnuva salonunda kullanılabilir, ama oyuncular bunları temel alarak herhangi bir iddiada bulunamaz.
7. Kuraldışı Durumlar
7.1. a) Oyun esnasında başlangıç konumunun yanlış olarak oyuna başlandığı fark edilirse oyun iptal olacak ve yenisi oynanacaktır.
b) Oyun esnasında fark edilen yanlışlık sadece Madde 2.1.'in ihlali ise oyun devam eder, fakat o andaki konum doğru yerleştirilmiş bir tahtaya aktarılır.
7.2. Oyuncular ters renklerde oyuna başlamışlarsa, hakemin aksi yönde bir kararı olmazsa oyun devam eder.
7.3. Eğer bir oyuncu bir, ya da birden fazla taşı devirir, yerlerini bozarsa bunları kendi zamanı içinde doğru yerlerine koyacaktır. Rakip oyuncunun, eğer gerekliyse bu oyuncunun taşları kendi zamanı içinde düzeltmesi için hamle yapmadan saate basma hakkı vardır.
7.4. Eğer oyun esnasında kuraldışı bir hamlenin yapılmış olduğu, ya da taşların karelerinden kaydığı belirlenirse konum kuraldışı hamlenin hemen öncesine getirilecektir. Kuraldışı durumun hemen öncesi belirlenemiyorsa oyun bundan önceki belirlenebilen son konumdan devam edecektir. Saatler Madde 6.13.'e göre ayarlanır ve kuraldışı hamle durumunda Madde 4.3.'e göre kuraldışı hamle yerine başka bir hamle yapılır. Oyun bundan sonra devam edecektir.
8. Hamlelerin Kaydedilmesi
8.1. Oyun boyunca her oyuncu kendi hamlelerini ve rakibinin hamlelerini, cebirsel notasyonla (bkz. Ek E ) hamle hamle ve mümkün olduğunca açık ve okunaklı olarak yarışmaya ait notasyon kağıdına yazacaklardır.
Bir oyuncu, eğer isterse rakibinin hamlesine, kaydetmeden önce cevap verebilir.
Yenisini yapmadan önce öncekini kaydetmek zorundadır. Beraberlik teklifi her iki notasyon kağıdına da kaydedilmelidir. ( bkz. Ek E.12 ) Fiziksel
ya da dini nedenlerle bir oyuncu yazamıyorsa hakemin oyunun başında karar vereceği bir miktar süre saatinden düşülecektir.
8.2. Notasyon kağıdı istediği an hakeme açık olacaktır.
8.3. Notasyon kağıdı turnuva organizasyonunun malıdır.
8.4. Oyuncunun saatinde beş dakikadan az zaman kalmış ve de eklemeli saat her hamle için 30 saniyeden az süre veriyorsa Madde 8.1.’de yer alan şartları yerine getirmek zorunlu değildir. Bayraklardan biri düşer düşmez oyuncu eksik hamlelerini notasyon kağıdına yazarak tamamlamalıdır.
8.5. a) Her iki oyuncu da Madde 8.4. çerçevesinde yazamıyorsa, hakem veya başka bir yardımcı orada bulunup hamleleri kaydetmeye çalışmalıdır. Bu durumda bayraklardan biri düşer düşmez hakem saatleri durduracaktır. Bunun üzerine oyuncular hakemin, ya da rakibinin kağıdını kullanarak hamlelerini yazacaklardır.
b) Madde 8.4.’e göre yazamayan sadece bir tarafsa, bayrak düşer düşmez eksik hamlelerini yazmalıdır. Sıra kendinde olmak şartıyla rakibinin kağıdını kullanabilir. Eksik hamlelerini tamamlayıp rakibinin kağıdını iade etmeden hamle yapamaz.
c) Eksiksiz bir notasyon kağıdı mevcut değilse, ikinci bir tahta üzerinde oyuncular hakem veya bir yardımcı nezaretinde bu eksiklikleri bulmalıdırlar. Yardımcı konumunda olan kişi öncelikle mevcut konumu kaydetmelidir.
8.6. Notasyon kağıtları tamamlanamıyorsa ve bayrağı düşen oyuncunun zaman kontrolünü geçemediği gösterilemiyorsa ve daha fazla hamle yapıldığı açık olarak belli değilse, bir sonraki hamle bir sonraki zaman kontrolünün ilk hamlesi sayılır.
9. Berabere Biten Oyun 9.1. Bir oyuncu tahta üzerinde bir hamleleri yaptıktan sonra berabere önerebilir. Bu teklifi kendi saatini durdurmadan (rakibinin saatini çalıştırmadan) önce yapmalıdır. Bunun haricinde yapılan beraberlik önerileri de geçerlidir, fakat Madde 12.5 de göz önüne alınmalıdır. Beraberlik teklifine ek olarak herhangi bir şart öne sürülemez. Her iki durumda da beraberlik teklifi geri çekilemez ve rakip yanıt verene kadar geçerlidir. Rakip oyuncu bu teklifi kabul edebilir, sözlü olarak veya hamle yaparak reddedebilir, ya da oyun başka bir yolla neticelendirilir.
Beraberlik teklifi her iki oyuncu tarafından da notasyon kağıdına (=) işareti konarak not edilir.
9.2. Hamlede olan oyuncunun talebi üzerine, eğer aynı konum tahta üzerinde en az üç defa aşağıdaki şekillerde oluşmuşsa (hamle tekrarı ile oluşması gerekmez) oyun berabere olur.
a) Eğer oyuncu notasyon kağıdına önce hamlesini yazmış, hakeme bu hamleyi yapacağını bildirmiş ve bu hamle ile aynı konum oluşacaksa
ya da
b) Son yapılan hamle ile ortaya çıkan konum tekrarlanıyorsa.
(a) ve (b)' deki konumlar, hepsinde de eğer aynı oyuncu hamledeyse, aynı cins ve renkteki taşlar aynı karelerde duruyorsa ve her iki oyuncunun da taşlarının mümkün olan tüm hamleleri aynen varsa, aynı sayılır. Söz konusu konumlardan birinde geçerken alma hakkı varsa veya rok atma hakkı kaybolmuşsa, aynı sayılmaz.9.3. Hamlede olan oyuncunun talebi üzerine, aşağıdaki durumlardan biri oluşmuşsa oyun berabere biter.
a. Hamlesini kağıdına yazmış, hakeme bu hamleyi yapacağını bildirmiş ve bu hamle ile her iki taraf da piyon sürmeden ve taş yemeden son 50 hamleyi geçirmiş olacaksa ya da
b. son 50 hamle içinde her iki taraf da piyon sürmemiş ve taş yememiş ise
9.4. Eğer bir oyuncu Madde 9.2 ya da 9.3'e göre berabere iddia ederse, derhal saatini durduracaktır. İddiasını geri alamaz.
a. Eğer iddia doğru ise oyun derhal berabere biter
b. Eğer iddia doğru değilse, hakem iddia sahibinin zamanını yarıya indirir, indirilen süre üç dakikadan çok olmayacaktır ve hakem rakibin kalan süresine üç (3) dakika ekleyecektir. Oyun bundan sonra devam edecek ve niyetlenen hamle oynanacaktır.
9.5. Herhangi bir dizi hamle yaparak, hatta en kötü oyunla bile mat yapılması mümkün olmayan bir konuma erişilmişse oyun berabere biter
10. Hızlı Finish ( Giyotin )
10.1. Hızlı Finish (Giyotin) kalan tüm hamlelerin belirli bir zamanda tamamlanacağı, oyunun son safhasıdır.
10.2. Eğer oyuncunun iki dakikadan az zamanı kalmışsa bayrağı düşmeden önce berabere iddia edebilir. Oyuncu saatleri durduracak ve hakemi çağıracaktır.
a. Eğer hakem rakibin oyunu normal yollarla kazanmak için çaba göstermediğine veya oyunun normal yollarla kazanılamayacağına kanaat getirirse beraberlik ilan eder. Yoksa kararını erteleyecektir.
b. Eğer hakem kararını ertelemişse, rakibe iki (2) dakika zaman ekleyebilir ve oyun hakem nezaretinde devam edecektir.
c. Kararını ertelemiş durumdayken, hakem daha sonra bayraklardan biri düştükten sonra dahi beraberlik ilan edebilir.
10.3. Kuraldışı hamleler kaybetmez. Madde 7.4' ün gerekleri sağlandıktan sonra ilk kuraldışı hamle için rakip oyuncuya iki (2) dakika süre eklenir; ikincisinde rakibe iki dakika daha eklenir; üçüncüsünde yine aynı oyuncu yapıyorsa hakem bu oyuncuyu yenik ilan eder.
10.4. Her iki bayrak da düşmüşse ve önce hangisinin düştüğü tespit edilemiyorsa oyun berabere biter.
11. Puanlama
11.1. Oyunu kazanan oyuncu bir puan alır (1 puan), kaybeden oyuncu puan alamaz (0 puan) ve berabere yapan oyuncu yarım puan alır (½ puan)
12. Oyuncuların İdaresi
12.1. Oyuncuların iyi ahlaklı olmaları beklenir.
12.2. Oyun süresince oyuncuların not tutmaları, bilgi veya tavsiye kaynaklarına başvurmaları ya da başka bir tahta üzerinde analiz yapmaları yasaktır.
Notasyon kağıdı sadece hamleler, saatlerdeki süreler, beraberlik teklifi ve iddiayla ilgili başka şeyleri not etmek için kullanılacaktır.
12.3. Oyun salonunda oyunlar devam ettiği sürece oyuncuların ya da seyircilerin analiz yapmaları yasaktır. Oyununu bitirmiş oyuncular seyirci sayılırlar.
12.4. Oyuncuların hakemden izin almadan "oyun sahasını" terk etmeleri yasaktır.
Oyun sahası, oyun salonu, tuvaletler, dinlenme odaları, oyuncuların hava ve kirli hava almak için çıktıkları yerler ve hakemin belirlediği diğer bölgeler olarak tanımlanır. Hamlede olan oyuncu hakemden izin almadan oyun salonunu terk edemez.
12.5. Rakip oyuncuyu herhangi bir şekilde rahatsız etmek veya dikkatini dağıtmak yasaktır, sürekli olarak inatla berabere teklifi de buna dahildir.
12.6. 12.2-12.5 maddelerinin herhangi bir kısmının ihlali Madde 13.4' e göre cezalandırılacaktır.
12.7. Satranç kurallarına uymayı inatla reddeden oyuncu oyunu kaybeder. Rakibin puanı hakem tarafından belirlenir.
12.8. Her iki oyuncu da Madde 12.7' ye göre suçlu bulunursa oyun her ikisi için de kayıp ilan edilir.
13. Hakemin Rolü
13.1. Hakem, satranç kurallarına sıkıca uyulduğunu görecektir.
13.2. Hakem yarışmayla en iyi şekilde ilgilenecektir. İyi oyun ortamının sağlandığından ve oyuncuların rahatsız edilmediğinden emin olmalıdır. Yarışmanın gidişini idare edecektir.
13.3. Hakem özellikle oyuncular zaman sıkışıklığı içindeyken oyunları gözleyecek, verdiği kararları uygulayacak ve gerekli gördüğünde oyunculara ceza verecektir.
13.4. Hakemin verebileceği cezalar şunlardır:
a. bir uyarı,
b. rakibinin saatine süre eklemek,
c. cezalandırılan oyuncunun süresini azaltmak,
d. oyunu kayıp ilan etmek,
e. yarışmadan atmak.
13.5. Dış kaynaklı bir rahatsız edilme olduğunda, hakem her iki tarafa da ek süre verebilir.
13.6. Hakem, oyunculardan en az birinin tüm zamanını tüketmiş olduğu durum olan madde 8.5 haricinde hamle sayısını bildirmek suretiyle oyuna müdahale etmemelidir. Yine hakem, oyuncuya rakibinin hamle yapmış olduğunu veya saate basmamış olduğunu bildirmekten kaçınmalıdır.
13.7. Diğer oyuncular veya seyirciler oyun hakkında konuşmak veya oyuna müdahale etmemek durumundadırlar. Eğer gerekliyse, hakem aykırı davrananları oyun salonunun dışına çıkartabilir.
14. (FIDE) Dünya Satranç Federasyonu
FIDE dünyada satranç organizasyonlarının merkezi ve düzenleyicisidir.
14.1. Üye federasyonlar Satranç Kuralları ile ilgili sorunlarda resmi bir karar verebilmek için FIDE’ye danışabilirler.
EKLER
A. Ertelenmiş ( Ajurne ) Oyunlar
A1. a) Bir oyun eğer seans için öngörülen zaman sonunda bitmemişse, hakem sıradaki oyuncudan "gizli hamle" yapmasını isteyecektir. Oyuncu hamlesini açıkça anlaşılır şekilde notasyon kağıdına yazacak, kendisinin ve rakibinin kağıtlarını zarfa koyacak, zarfı kapatacak ve bundan sonra rakibininkini çalıştırmadan saatini durduracaktır. Saati durdurana dek oyuncunun gizli hamleyi değiştirme hakkı vardır. Hakemin gizli hamle yapılmasını söylemesinden sonra, oyuncu hamlesini tahta üzerinde yaparsa bu hamleyi kağıdına gizli hamle olarak yazmalıdır.
b) Seansın sona ermesinden önce hamlede olan oyuncu oyunu ajurne ederse, seansın sonunda yapılıyormuş gibi değerlendirilir.
A2. Zarfın üzerinde aşağıdakiler yazılacaktır:
a. oyuncuların adları,
b. gizli hamle öncesi son konum,
c. her iki oyuncunun da kullandığı süreler,
d. gizli hamleyi yapan oyuncunun adı,
e. gizli hamlenin kaçıncı hamle olduğu,
f. eğer ajurneden önce yapılmışsa, beraberlik teklifi,
g. oyunun devam edeceği gün, saat ve yer.
A3. Hakem zarfın üzerindeki bilgilerin doğruluğunu kontrol edecektir ve zarfın korunmasından sorumludur.
A4. Eğer ajurne yapıldıktan sonra bir oyuncu beraberlik teklif ederse, bu teklif Madde 9.1'e göre rakip oyuncu kabul veya ret edene dek geçerlidir.
A5. Oyun devam edeceği zaman, gizli hamle öncesi son konum tahtaya dizilecek ve ajurne edildiği andaki sürelere göre saatler ayarlanacaktır.
A6. Oyunun devamından önce beraberlikte anlaşılmışsa veya bir taraf hakeme terk ettiğini bildirirse oyun sonuçlanmış olur.
A7. Zarf ancak gizli hamleye cevap verecek oyuncu mevcutsa açılacaktır.
A8. Madde 6.9 ve 9.6 haricinde eğer gizli hamle
a. belirsizse
b. yanlışsa
c. kuraldışı bir hamleyse
bu hamleyi yapan oyuncu oyunu kaybeder.
A9. Oyunun devamı için anlaşılmış saatte,
a. gizli hamleye cevap verecek oyuncu mevcutsa zarf açılır, gizli hamle tahta üzerinde yapılır ve saate basılır.
b. gizli hamleye cevap verecek oyuncu yoksa, onun sati çalıştırılır. Bu oyuncu geldiğinde masaya oturmadan saati durdurup hakemi çağırabilir, zarf o zaman açılır, gizli hamle tahta üzerinde yapılır ve tekrar saat çalıştırılır.
c. gizli hamleyi yapan oyuncu yoksa, rakip oyuncu hamlesini tahta üzerinde yapmadan kağıdına yazıp zarfa koyma hakkına sahiptir. Bu durumda diğer oyuncu geldiğinde açılmak üzere zarf hakeme verilecek ve hakem tarafından korunacaktır.
A10. Ajurneye bir saatten fazla geç kalan oyuncu oyunu kaybeder. Bununla beraber, geç kalan oyuncu gizli hamleyi yapansa, aşağıdaki durumlar hariç tutulur:
a. Gelmeyen oyuncu yaptığı gizli hamleyle mat yapmışsa, ya da
b. Gelmeyen oyuncu yaptığı gizli hamleyle pat yapmışsa veya konum Madde 9.6’da tanımlanan bir hale gelmişse ya da
c. Gelmiş olan oyuncu Madde 6.9’a göre zamandan kaybetmişse.
A11. a) Eğer gizli hamlenin bulunduğu zarf kayıpsa, oyun ajurne konumundan devam edecek, saatler ajurne zamanına göre ayarlanacaktır. Oyuncuların kullanmış oldukları süreler belli değilse, saatler hakem tarafından ayarlanacaktır. Gizli hamleyi yapmış olan oyuncu, yapmış olduğunu bildirdiği hamleyi tahta üzerinde yapacaktır.
b) Eğer ajurne konumunu dizmek mümkün değilse, oyun iptal edilir ve yenisi oynanır.
A12. Oyunun devamında, oyunculardan biri hamle yapmadan önce saatlerdeki sürelerin yanlış ayarlanmış işaret ederse hata düzeltilmelidir. Hakem çok vahim sonuçlar doğuracağına kanaat etmezse daha sonra yapılan iddialar dikkate alınmaz ve herhangi bir düzeltme yapılmaz.
A13. Her devam seansının süresi hakemin saatiyle kontrol edilecektir. Ajurnelerin başlangıç ve bitiş saatleri önceden ilan edilecektir.
B. Hızlı Satranç
B1. Hızlı Satranç bütün hamlelerin 15 ile 60 dakika arasında sabitbir sürede tamamlanacağı bir oyun temposudur.
B2. Burada yazanlar hariç, oyunda FIDE Satranç Kuralları geçerlidir.
B3. Oyuncuların hamleleri kaydetmeleri gerekli değildir.
B4. Her iki oyuncu da 3 (üç) hamle yaptıktan sonra, taşların yanlış dizilmesi, satranç tahtasının yanlış konulması veya saatlerdeki yanlışlıkla ilgili iddialar yapılamaz.
B5. Yalnızca oyuncuların biri veya her ikisi tarafından istenirse, hakem Madde 4 ve 10’a göre kararlar verecektir.
B6. Bir oyuncu tarafından geçerli bir iddia yapıldığında bayrak düşmüş sayılır. Hakem bayrak düşmesini işaretten kaçınacaktır.
B7. Zamandan kazanç iddia etmek için, iddia eden taraf saati tamamen durduracak ve hakemi haberdar edecektir. İddianın kabul edilmesi için her iki saat de durdurulduktan sonra iddia sahibinin bayrağının düşmemiş, rakibininki ise düşmüş olması gerekir.
B8. Her iki bayrak da düşmüş ise oyun berabere olur.
C. Yıldırım
C1. Yıldırım bütün hamlelerin 15 dakikadan az sabitbir sürede tamamlanacağı bir oyun temposudur.
C2. Burada yazanlar hariç, oyunda Hızlı Satranç kuralları uygulanır.
C3. Kuraldışı bir hamle saate basılmasıyla tamamlanmış olur. Rakip bu durumda hamlesini yapmadan önce kazanç iddia edebilir. Rakip hamlesini yaptıktan sonra kuraldışı hamle düzeltilemez.
C4. Kazanabilmek için "mat yapma potansiyeli" gereklidir. Bu, kurallara uygun bir şekilde nihai bir konum elde edip - helpmat mantığıyla da olabilir - rakibin herhangi bir hamlesine karşı şah çekip mat yapabilmek şeklinde tanımlanır.
Böylece tek bir şaha karşı tek şah ve iki at yeterli olmaz, ama tek şah ve tek ata karşı tek şah ve tek kale yeterlidir.
C5. Madde 10.2 geçerli değildir.
D. Hakemin Bulunmadığı Hallerde Giyotin
D1. Madde 10'a göre oynanan oyunlarda, bir oyuncu saatinde iki dakikadan az zaman kaldığında ve bayrağı düşmeden önce beraberlik iddia edebilir. Bu, oyunu neticelendirir. İddiada aşağıdakilerden biri temel alınacaktır:
a) rakip normal yollarla kazanamaz ise ya da
b) rakip oyuncu oyunu normal yollarla kazanmak için gayret göstermiyorsa.
(a)'da oyuncu son konumu yazmalı ve rakibi de doğrulamalıdır.
(b)'de ise oyuncu son konumu yazmalı ve son konuma dek tutulmuş ve oyun kesilmeden önce tamamlanmış olan notasyon kağıdını teslim etmelidir. Rakip hem son konumu, hem de notasyon kağıdını doğrulamalıdır.
İddia, vereceği karar nihai olacak bir hakeme iletilecektir.
EĞİTİM
Satranç Eğitiminin Temelleri
Satranç öğretirken dikkat edilmesi gereken konular şöyle sıralanabilir.
Çocukların satrancı sevmesi çok önemlidir. Onları satrançtan soğutacak her şeyden kaçınmalıdır. Sınıflar çok kalabalık olmamalıdır. 10 - 12 kişilik gruplardan fazlası öğrencilere fazla yarar sağlamaz. Satranç eğitiminde üç ana unsur vardır:
· Konuların anlatılması,
· Örneklerle konunun açıklanması,
· Pratik yaptırmak.
Konuların Anlatılması: Konular anlatılırken, önce konunun temel amacını anlatmalıdır. Genel kapsam veya ana hatlar verildikten sonra, detaylara girilmelidir. Öğrencilerin kafasında karışıklık yaratmamaya özen göstermelidir. Konular anlatılırken satranç panosu kullanılmalıdır. Pano yoksa turnuva ölçülerinde bir satranç tahtası ve takımı kullanılabilir.
Örneklerle konunun açıklanması: Oynanmış oyunlar ve oynanmış oyunlardan konumlar kullanarak anlatılan konular açıklığa kavuşturulur. Bir konu için birden fazla örnek gösterilecekse, en önce en kolay olan örnekler gösterilmeli, sonra giderek daha zor olanları gösterilmelidir. Zor bir örnekten başlamak doğru değildir. Örnekler titizlikle seçilmelidir. Uygun olmayan örneklerin kullanılması konunun anlaşılmasını güçleştirir ve öğrenme sürecine zarar verebilir. Bazen bir konum panoda dizilip konuyla ilgili soru (örneğin burada en iyi hamle hangisidir gibi) sorulup, öğrencilere belli bir süre verip cevaplarını sözlü veya yazılı vermeleri istenir. Bu durumlarda, öğrencilerin önlerindeki tahtada konumu dizmeleri ve panoya bakarak değilde, önlerindeki takıma bakarak çözmeleri daha yararlı olur.
Pratik yaptırmak: Öğrencilere oyun oynatarak pratik kazandırılmalıdır. Pratik yaptırmak satranç öğretiminin ayrılmaz bir parçasıdır. Bu yapılmadığı takdirde, öğrenci konuları ya tam kavrayamaz, ya da uygulayamaz. Öğrencinin oynadığı oyunları, sınıfta analiz ederek, doğrularını ve yanlışlarını göstermelidir. Bu son yöntemin büyük yararları vardır. Öğrenciler kendi oyunlarında (ya da kendi seviyelerindeki arkadaşlarının oyunlarında) ne tür hatalar yaptıklarını gördüklerinde, bunları daha kolay düzeltebiller.
Öğrenciler ikişerli grupla halinde oturtulmalı ve her çifte bir satranç takımı düşmelidir. Eşler arasında satranç açısından seviye farkı olmamalıdır.
Öğrencilere ödev verilmelidir. Eğer öğrenciler istekliyse, her dersten sonra, bir dahaki derse gelişlerinde çözüp getirmeleri için ödev verilebilir. Ancak öğrencileri yüklü ödevlerle bezdir-memeye dikkat edilmelidir.
Öğrencilerin satranç gelişimleri izlenmelidir. Bunun için bir defter tutulması ve düzenli zaman aralıkları ile (örneğin her 2 haftada veya ayda bir) öğrencilerin gelişimlerinin kaydedilmesi yararlı olur.
Sınıflar olabildiğince eş kuvvetteki oyuncuları kapsamalıdır. Eğer sınıfta farklı kuvvette öğrenciler varsa, zayıf ve kuvvetli oyunculara dengeli (eşit) zaman ayrılmalıdır. Mümkünse, eş kuvvette olanları aynı sınıflarda toplayacak şekilde karma sınıflar ayrılmalıdır. Ayrılamıyorsa, satranç takımının başına oturtulan çiftlerin birbirlerine yakın kuvvette olmalarını sağlamalıdır.
Her derse başlarken, bir önceki dersin kısa bir özeti verilmeli veya önceki dersle ilgili sorular sorulmalı, sonra yeni konular anlatılmalıdır. Bazen bir konunun anlatılması birkaç ders sürebilir.
ee arkadaşlar bu kadarı benden oynamakta sizlere düşer
Sponsorlu Bağlantılar
Satrancın, zamanımızdan en az 4000 yıl önce Mısır'da oynandığına dair bulgular piramitlerdeki kabartmalarda bulunmaktadır. Oyunun bugünkü adını alması, MS 3. - 4. yüzyıllarda Hindistan'da, oyuna "ÇATURANGA" denmesi ile başlar. Tarihçiler satrancın (daha doğrusu çaturanga'nın) din zulmünden kaçan budist rahipler yoluyla Çin'e götürüldüğünü düşünmektedirler.
Satranç ile ilgili ilk yazılı belgeler Hindistan'dan kalmadır. Daha sonra satranç İran'a, onlardan Araplara, Endülüslüler sayesinde de İspanya üzerinden Avrupa'ya yayılmıştır. Bizans İmpratorluğu ile de karşılaşma önemli bir dönüm noktasıdır. Yüzyıllarca satranç, yavaş stratejik bir oyundu. 1400'lü yılların sonunda iki uzun menzilli taşın (Fil ve Vezir) icadıyla oyun hareketlendi. Arap ve Avrupa el yazması kitaplardan sonra, İspanyol Lucena'nın ilk basılı satranç kitabında (1497) satrancın o zamanki yeni kuralları açıklandı. O zamandan bugüne kadar, satranç oyununun kuralları değişmeden gelmiştir. İspanya'dan sonra, İtalya, Fransa, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya'da satranç hızla yaygınlaştı. 15. yüzyılda İspanyol Lucena, 17. yüzyılda İspanyol El Greco, 18. yüzyılda Fransız Philidor'un satranç kitapları vardır. 19. yüzyıl sonlarında satrancın büyük yıldızları belirdi: Anderssen, Morphy, Rubinstein ve Steinitz. 1850'lerden başlayarak, güçlü oyuncuların katıldığı turnuvalar yapıldı. Sonunda, 1886'da o zamanın en kuvvetli iki satranç oyuncusu arasında, ilk dünya satranç şampiyonluk karşılaşması oynandı: Steinitz ve Zukertort. Steinitz bu maçı, 10 galibiyet, 5 beraberlik ve 5 yenilgi (+10 -5 =5) alarak kazandı.
OYUN KURALLARI
1. Satranç Oyunun Esasları
1.1. Satranç oyunu, "Satranç Tahtası" diye adlandırılan kare şeklinde bir alan üzerinde iki rakip arasında taşları sırayla oynatılmasıyla oynanır. Rakibi hamlesini tamamlamış olan taraf "hamlede" dir.
1.2. Her iki tarafın da amacı, rakip şahın kurallara uygun bir hamleyle yenmekten kurtulması mümkün olmayana dek rakip şaha saldırmaktır. Bunu başaran taraf rakibini ‘ Şah-Mat’ yapmış demektir ve oyunu kazanır. Mat olan taraf oyunu kaybeder.
1.3. Her iki taraf için de Şah-Mat yapmak mümkün değilse oyun berabere biter.
2. Tahta Üzerinde Taşların Başlangıç Konumu
2.1. Satranç tahtası çizgili 64 ( 8x8 ) eşit kareden oluşur ve kareleri sırayla açık (beyaz) ve koyu (siyah) renktedir. Satranç tahtası iki rakip arasına beyaz renkli köşe karesi sağ tarafta olacak şekilde yerleştirilir.
2.2. Başlangıçta bir taraf 16 adet açık renkli (beyaz), diğer taraf 16 adet koyu renkli
(siyah) taşa sahiptir. Bunlar: birer adet şah, birer adet vezir, ikişer adet kale, ikişer adet fil, ikişer adet at ve sekizer adet piyondur.
Beyaz bir şah genellikle bu sembolle gösterilir.Beyaz bir vezir genellikle bu sembolle gösterir.Beyaz iki kale genellikle bu sembolle gösterilir.Beyaz iki fil genellikle bu sembolle gösterilir.Beyaz iki at genellikle bu sembolle gösterilir.Beyaz sekiz er genellikle bu sembolle gösterilir.Siyah bir şah genellikle bu sembolle gösterilir.Siyah bir vezir genellikle bu sembolle gösterir.Siyah iki kale genellikle bu sembolle gösterilir.Siyah iki fil genellikle bu sembolle gösterilir.Siyah iki at genellikle bu sembolle gösterilir.Siyah sekiz er genellikle bu sembolle gösterilir2.3. Başlangıç konumu şöyledir:
3. Taşların Hareketleri
3.1.Hiç bir taş aynı renkte başka bir taşın bulunduğu bir kareye gidemez. Eğer bir taş rakip bir taşın olduğu kareye giderse, rakip taş yenmiş olur ve tahta dışına çıkar. 3.2-3.5 maddelerinde tarif edilen hareketlere göre rakip taşı yeme imkanı varsa, yiyecek olan taş bu kareye saldırıyor demektir.
3.2.a)Vezir bulunduğu karenin dikey, yatay ve çaprazlarında herhangi bir kareye gidebilir.
b. Kale bulunduğu karenin dikey ve yataylarında herhangi bir kareye gidebilir.
c. Fil bulunduğu karenin çaprazlarında herhangi bir kareye gidebilir.
3.3. At yatay, dikey ya da çapraz yönde olmamak şartıyla bulunduğu kareye en yakın karelerden birine gidebilir.Kalktığı ve gittiği kareler arasındaki taşlarla bir ilgisi yoktur.
3.4.a)Piyon bulunduğu dikeyde önündeki boş kareye doğru ilerler, yada
b)İlk hareketinde, bulunduğu dikeyde önündeki iki karenin boş olması şartıyla
iki kare ilerleyebilir ya da
c)Yan dikeyde bir önünde bulunan (ön çaprazda) rakip taşı yiyerek bu kareye
gidebilir.
d) Bir piyon ilk hareketinde iki kare ilerleyip rakip piyonla
yan yana gelirse, rakip piyon bu piyonu sanki bir kare
ilerlemiş gibi kabul ederek yiyebilir. Bu hak sadece ilk
defasında yani iki kare çıkışı yapılır yapılmaz geçerlidir,
bu harekete ‘geçerken alma’ (en passant) denir.
e) Bir piyon bulunduğu ilk konumdan ilerleyerek son sıraya
(rakibin ilk yatayı) vardığında derhal aynı renkte bir vezir
veya, bir kale veya, bir fil veya, bir at ile değiştirilir.
Oyuncunun tercihi daha önce yenmiş olan taşlarla sınırlı
değildir. Bu piyon hareketine "terfi" denir ve yerine
konan taş kurallara uygun olarak derhal devreye girer.
3.5.a) Şahın iki türlü hareketi vardır.
i) Rakip taşlar tarafından tehdit edilmemesi
şartıyla komşu karelere gidebilir.
veya
ii) Rok. Bu şahla aynı sırada bulunan aynı renkli
kalenin ortak hareketidir. Bu iki taşın hareketi
tek bir hamle sayılır; şah bulunduğu kareden
kaleye doğru iki kare ilerler ve ardından kale
şahın üstünden atlayarak bir kare yanına
(komşu kareye) konarak yapılır.
siyah için:
Beyazın kısa roktan önceki durumu
Beyazın kısa roktan sonraki durumu
Siyahın kısa roktan önceki durumu
Siyahın kısa roktan sonraki durumu
1)Şu durumlarda rok yapmak mümkün değildir:
A-şah daha önce oynamışsa, ya da
B-ilgili kale daha önce oynamışsa.
2) Şu durumlarda rok yapmak geçici olarak mümkün değildir:
A. Şahın durduğu, rok atarken geçeceği ve rok attığında gideceği kareler rakip taşlar tarafından tehdit ediliyorsa, ya da
B. Rok atılacak kale ile arasında herhangi bir taş varsa.
b)Rakip taş ya da taşlar tarafından tehdit ediliyorsa, bu taş ya da taşlar hareket edemiyor bile olsalar şah tehdit altındadır. (şah çekilmiştir) Şah çekmeyi beyan etmek zorunlu değildir. Oyuncular şahlarını tehdit altında bırakacak hamle yapamazlar.
4. Taşların Oynatılması
4.1.Her hamle tek elle yapılmalıdır.
4.2.Önceden niyetini belli etmek şartıyla (örneğin ‘düzeltiyorum' diyerek) oyuncu bir ya da daha fazla taşı düzeltebilir.
4.3.Madde 4.2.'de açıklanan durum hariç, sıradaki oyuncu bilerek
a) birden fazla taşa dokunmuşsa, oynayabileceği ya da yiyebileceği ilk dokunduğu taşı oynamalı ya da yemelidir
ya da
b) iki taraftan da birer taşa dokunmuşsa, dokunduğu kendi taşıyla dokunduğu rakip taşı almalıdır, bu mümkün değilse oynanabilecek ya da yenebilecek ilk dokunduğu taşı oynamalı ya da yemelidir. Hangisine önce dokunduğu belli değilse oyuncunun öncelikle kendi taşı dokunulmuş sayılır.
4.4.a. Eğer oyuncu şah ve kalesine bilerek dokunmuşsa bu kaleyle mümkünse rok atmalıdır.
Eğer oyuncu bilerek kalesini ve sonra şahını tutmuşsa bu hamlede bu yöne rok atamaz ve madde 4.3 uygulanır.
Eğer oyuncu rok yapmaya niyetlenerek aynı anda şah ve kalesini tutmuş fakat bu yöne rok atması mümkün değilse diğer tarafa rok atmak veya şahını oynamak arasında tercih yapar, şahın yapacak hamlesi yoksa dilediği hamleyi yapmakta serbesttir.
4.5. Dokunulan taşların hiçbiri oynanamıyor ya da yenemiyorsa, oyuncu herhangi bir hamle yapabilir.
4.6. Rakibi madde 4.3 ve 4.4'ü ihlal etmiş bir oyuncu kendisi bir taşa bilerek dokunduktan sonra bu konuda herhangi bir hak iddia edemez.
4.7. Bir taş kurallara uygun bir hamle olarak ya da bir hamlenin kısmı olarak bir kareye bırakılmışsa bu taş başka bir yere oynanamaz. Hamle, madde 3’de belirtilen şartlar yerine getirildiğinde tamamlanmış olur.
5. Oyunun Bitişi
5.1.a) Oyun, rakibini kurallara uygun bir hamleyle mat yapan oyuncu tarafından kazanılır. Oyun derhal sona erer.
b) Rakibi oyunu terk eden oyuncu oyunu kazanır. Oyun derhal sona erer.
5.2. Sırada olan oyuncu kurallara uygun bir hamle yapamıyor ve şahı da tehdit altında bulunmuyor ise oyun berabere biter ve bu duruma "pat" denir. Oyun derhal sona erer.
5.3. İki taraf oyun sırasında aralarında anlaşırlarsa oyun berabere biter. Oyun derhal sona erer.
5.4. Belli bir konum tahtada üç defa tekrarlanmış veya yapılacak hamleyle tekrarlanıyorsa oyun berabere yapılabilir.
6.5. Son 50 hamle her iki oyuncu tarafından da piyon sürmeden ve taş yenmeden geçirilmişse oyun berabere yapılabilir.
6. Satranç Saati
6.1. "Satranç Saati", aynı anda sadece biri çalışabilecek şekilde birbirine bir mekanizmayla bağlanmış iki göstergeli bir saattir. Satranç Kuralları içinde "saat" bu iki göstergeden biri anlamına gelir.
"Bayrak Düşmesi" ise oyuncuya tanınan zamanın bitmesi anlamına gelir.
6.2. Satranç saati kullanıldığında ya her bir oyuncuya belirli bir sayıda hamle veya tüm hamleleri için belirli bir zaman verilir, ya da baştan verilen belirli bir süre haricinde oyuncular her hamle için ek bir süre daha alırlar. Oyuncunun bir önceki zaman diliminden artırdığı süre yine kendisinindir, toplam zamanına eklenir, "eklemeli" tempoda böyle değildir.
"Eklemeli" tempoda ise her bir oyuncuya "esas" düşünme süresi ve her bir hamle için "‘ek" düşünme süresi verilir. Esas süre ancak ek süre bittiğinde geri saymaya başlar. Ancak ek süre dolmadan oyuncu hamle yaparsa ek süreden arttırdığı miktar esas süreye eklenmez.
6.3. Her iki göstergede de birer "bayrak" vardır. Bayraklardan biri düşer düşmez
Madde 8.1'deki şartlar gözden geçirilmelidir.
6.4. Saatlerin nereye konacağına hakem karar verir.
6.5. Belirtilen saatte beyaz oyuncunun saati çalıştırılarak oyun başlatılır.
6.6. Programda belirtilen oyun başlangıç saatine göre bir saatten fazla geç gelen oyuncu oyunu kaybeder (Turnuva tüzüğü ya da hakem aksi karar vermemişse).
6.7. a. Oyun sırasında, hamlesini tahta üzerinde yapmış olan oyuncu kendi saatini durduracak ve rakibininkini çalıştıracaktır. Oyuncunun saatini durdurmasına engel olunmamalıdır.
Bunu yapmadıkça hamlesini tamamlamış sayılmaz, eğer yapılmış olan hamle oyunu sona erdirmiyorsa.
Oyuncunun tahta üzerinde hamle yapmasıyla saate basması arasındaki süre oyuncuya verilen sürenin bir parçası sayılır.
b. Saate hamle yapılan elle basılır. Saat tuşunun üzerinde parmak bekletmek, ya da eli az üstünde tutmak yasaktır.
c. Oyuncular saate ölçülü davranmalıdırlar. Saate kuvvetli basmak, ele almak ya da vurmak yasaktır. Aksi haller Madde 13.4' e göre cezalandırılacaktır.
6.8. Hakemin şahit olması ya da oyunculardan birinin yapacağı geçerli bir iddia durumunda bayrak düşmüş olarak kabul edilir.
6.9. Madde 5.1, 5.2 ve 5.3 durumları haricinde, eğer bir oyuncu belirtilen süre içinde belirtilen belli sayıdaki hamleyi yapmamışsa oyunu kaybeder. Eğer son konumda, rakip oyuncunun herhangi bir dizi hamle sonunda şah-mat yapma imkanı yoksa (yani en kötü karşı oyuna rağmen) oyun berabere biter.
6.10. Görünür bir kusur yoksa, saatlerdeki göstergeler esas alınır. Belirli bir kusur olması halinde saat değiştirilir. Değişim sırasında hakem en iyi kanaatini kullanarak zamanları belirleyecektir.
6.11. Her iki bayrak da düşmüşse ve hangisinin daha önce düştüğü tespit edilemiyorsa, oyun devam eder.
6.12.a) Oyuna müdahale etmesi gerektiğinde, hakem saatleri durduracaktır.
b) Hakem çağıracağı zaman oyuncu saati durdurabilir.
c) Oyunun tekrar başlayacağı ana hakem karar verir.
6.13. Kuraldışı bir durum oluşmuş ve/veya taşlar daha önceki bir konuma döndürülecekse, hakem zamanları ayarlamak için en iyi kanaatini kullanacaktır.
6.14. Tahtadaki konumu, numarasız veya numaralarıyla beraber hamleleri ve zamanları gösteren ekran, monitör veya gösterim panoları turnuva salonunda kullanılabilir, ama oyuncular bunları temel alarak herhangi bir iddiada bulunamaz.
7. Kuraldışı Durumlar
7.1. a) Oyun esnasında başlangıç konumunun yanlış olarak oyuna başlandığı fark edilirse oyun iptal olacak ve yenisi oynanacaktır.
b) Oyun esnasında fark edilen yanlışlık sadece Madde 2.1.'in ihlali ise oyun devam eder, fakat o andaki konum doğru yerleştirilmiş bir tahtaya aktarılır.
7.2. Oyuncular ters renklerde oyuna başlamışlarsa, hakemin aksi yönde bir kararı olmazsa oyun devam eder.
7.3. Eğer bir oyuncu bir, ya da birden fazla taşı devirir, yerlerini bozarsa bunları kendi zamanı içinde doğru yerlerine koyacaktır. Rakip oyuncunun, eğer gerekliyse bu oyuncunun taşları kendi zamanı içinde düzeltmesi için hamle yapmadan saate basma hakkı vardır.
7.4. Eğer oyun esnasında kuraldışı bir hamlenin yapılmış olduğu, ya da taşların karelerinden kaydığı belirlenirse konum kuraldışı hamlenin hemen öncesine getirilecektir. Kuraldışı durumun hemen öncesi belirlenemiyorsa oyun bundan önceki belirlenebilen son konumdan devam edecektir. Saatler Madde 6.13.'e göre ayarlanır ve kuraldışı hamle durumunda Madde 4.3.'e göre kuraldışı hamle yerine başka bir hamle yapılır. Oyun bundan sonra devam edecektir.
8. Hamlelerin Kaydedilmesi
8.1. Oyun boyunca her oyuncu kendi hamlelerini ve rakibinin hamlelerini, cebirsel notasyonla (bkz. Ek E ) hamle hamle ve mümkün olduğunca açık ve okunaklı olarak yarışmaya ait notasyon kağıdına yazacaklardır.
Bir oyuncu, eğer isterse rakibinin hamlesine, kaydetmeden önce cevap verebilir.
Yenisini yapmadan önce öncekini kaydetmek zorundadır. Beraberlik teklifi her iki notasyon kağıdına da kaydedilmelidir. ( bkz. Ek E.12 ) Fiziksel
ya da dini nedenlerle bir oyuncu yazamıyorsa hakemin oyunun başında karar vereceği bir miktar süre saatinden düşülecektir.
8.2. Notasyon kağıdı istediği an hakeme açık olacaktır.
8.3. Notasyon kağıdı turnuva organizasyonunun malıdır.
8.4. Oyuncunun saatinde beş dakikadan az zaman kalmış ve de eklemeli saat her hamle için 30 saniyeden az süre veriyorsa Madde 8.1.’de yer alan şartları yerine getirmek zorunlu değildir. Bayraklardan biri düşer düşmez oyuncu eksik hamlelerini notasyon kağıdına yazarak tamamlamalıdır.
8.5. a) Her iki oyuncu da Madde 8.4. çerçevesinde yazamıyorsa, hakem veya başka bir yardımcı orada bulunup hamleleri kaydetmeye çalışmalıdır. Bu durumda bayraklardan biri düşer düşmez hakem saatleri durduracaktır. Bunun üzerine oyuncular hakemin, ya da rakibinin kağıdını kullanarak hamlelerini yazacaklardır.
b) Madde 8.4.’e göre yazamayan sadece bir tarafsa, bayrak düşer düşmez eksik hamlelerini yazmalıdır. Sıra kendinde olmak şartıyla rakibinin kağıdını kullanabilir. Eksik hamlelerini tamamlayıp rakibinin kağıdını iade etmeden hamle yapamaz.
c) Eksiksiz bir notasyon kağıdı mevcut değilse, ikinci bir tahta üzerinde oyuncular hakem veya bir yardımcı nezaretinde bu eksiklikleri bulmalıdırlar. Yardımcı konumunda olan kişi öncelikle mevcut konumu kaydetmelidir.
8.6. Notasyon kağıtları tamamlanamıyorsa ve bayrağı düşen oyuncunun zaman kontrolünü geçemediği gösterilemiyorsa ve daha fazla hamle yapıldığı açık olarak belli değilse, bir sonraki hamle bir sonraki zaman kontrolünün ilk hamlesi sayılır.
9. Berabere Biten Oyun 9.1. Bir oyuncu tahta üzerinde bir hamleleri yaptıktan sonra berabere önerebilir. Bu teklifi kendi saatini durdurmadan (rakibinin saatini çalıştırmadan) önce yapmalıdır. Bunun haricinde yapılan beraberlik önerileri de geçerlidir, fakat Madde 12.5 de göz önüne alınmalıdır. Beraberlik teklifine ek olarak herhangi bir şart öne sürülemez. Her iki durumda da beraberlik teklifi geri çekilemez ve rakip yanıt verene kadar geçerlidir. Rakip oyuncu bu teklifi kabul edebilir, sözlü olarak veya hamle yaparak reddedebilir, ya da oyun başka bir yolla neticelendirilir.
Beraberlik teklifi her iki oyuncu tarafından da notasyon kağıdına (=) işareti konarak not edilir.
9.2. Hamlede olan oyuncunun talebi üzerine, eğer aynı konum tahta üzerinde en az üç defa aşağıdaki şekillerde oluşmuşsa (hamle tekrarı ile oluşması gerekmez) oyun berabere olur.
a) Eğer oyuncu notasyon kağıdına önce hamlesini yazmış, hakeme bu hamleyi yapacağını bildirmiş ve bu hamle ile aynı konum oluşacaksa
ya da
b) Son yapılan hamle ile ortaya çıkan konum tekrarlanıyorsa.
(a) ve (b)' deki konumlar, hepsinde de eğer aynı oyuncu hamledeyse, aynı cins ve renkteki taşlar aynı karelerde duruyorsa ve her iki oyuncunun da taşlarının mümkün olan tüm hamleleri aynen varsa, aynı sayılır. Söz konusu konumlardan birinde geçerken alma hakkı varsa veya rok atma hakkı kaybolmuşsa, aynı sayılmaz.9.3. Hamlede olan oyuncunun talebi üzerine, aşağıdaki durumlardan biri oluşmuşsa oyun berabere biter.
a. Hamlesini kağıdına yazmış, hakeme bu hamleyi yapacağını bildirmiş ve bu hamle ile her iki taraf da piyon sürmeden ve taş yemeden son 50 hamleyi geçirmiş olacaksa ya da
b. son 50 hamle içinde her iki taraf da piyon sürmemiş ve taş yememiş ise
9.4. Eğer bir oyuncu Madde 9.2 ya da 9.3'e göre berabere iddia ederse, derhal saatini durduracaktır. İddiasını geri alamaz.
a. Eğer iddia doğru ise oyun derhal berabere biter
b. Eğer iddia doğru değilse, hakem iddia sahibinin zamanını yarıya indirir, indirilen süre üç dakikadan çok olmayacaktır ve hakem rakibin kalan süresine üç (3) dakika ekleyecektir. Oyun bundan sonra devam edecek ve niyetlenen hamle oynanacaktır.
9.5. Herhangi bir dizi hamle yaparak, hatta en kötü oyunla bile mat yapılması mümkün olmayan bir konuma erişilmişse oyun berabere biter
10. Hızlı Finish ( Giyotin )
10.1. Hızlı Finish (Giyotin) kalan tüm hamlelerin belirli bir zamanda tamamlanacağı, oyunun son safhasıdır.
10.2. Eğer oyuncunun iki dakikadan az zamanı kalmışsa bayrağı düşmeden önce berabere iddia edebilir. Oyuncu saatleri durduracak ve hakemi çağıracaktır.
a. Eğer hakem rakibin oyunu normal yollarla kazanmak için çaba göstermediğine veya oyunun normal yollarla kazanılamayacağına kanaat getirirse beraberlik ilan eder. Yoksa kararını erteleyecektir.
b. Eğer hakem kararını ertelemişse, rakibe iki (2) dakika zaman ekleyebilir ve oyun hakem nezaretinde devam edecektir.
c. Kararını ertelemiş durumdayken, hakem daha sonra bayraklardan biri düştükten sonra dahi beraberlik ilan edebilir.
10.3. Kuraldışı hamleler kaybetmez. Madde 7.4' ün gerekleri sağlandıktan sonra ilk kuraldışı hamle için rakip oyuncuya iki (2) dakika süre eklenir; ikincisinde rakibe iki dakika daha eklenir; üçüncüsünde yine aynı oyuncu yapıyorsa hakem bu oyuncuyu yenik ilan eder.
10.4. Her iki bayrak da düşmüşse ve önce hangisinin düştüğü tespit edilemiyorsa oyun berabere biter.
11. Puanlama
11.1. Oyunu kazanan oyuncu bir puan alır (1 puan), kaybeden oyuncu puan alamaz (0 puan) ve berabere yapan oyuncu yarım puan alır (½ puan)
12. Oyuncuların İdaresi
12.1. Oyuncuların iyi ahlaklı olmaları beklenir.
12.2. Oyun süresince oyuncuların not tutmaları, bilgi veya tavsiye kaynaklarına başvurmaları ya da başka bir tahta üzerinde analiz yapmaları yasaktır.
Notasyon kağıdı sadece hamleler, saatlerdeki süreler, beraberlik teklifi ve iddiayla ilgili başka şeyleri not etmek için kullanılacaktır.
12.3. Oyun salonunda oyunlar devam ettiği sürece oyuncuların ya da seyircilerin analiz yapmaları yasaktır. Oyununu bitirmiş oyuncular seyirci sayılırlar.
12.4. Oyuncuların hakemden izin almadan "oyun sahasını" terk etmeleri yasaktır.
Oyun sahası, oyun salonu, tuvaletler, dinlenme odaları, oyuncuların hava ve kirli hava almak için çıktıkları yerler ve hakemin belirlediği diğer bölgeler olarak tanımlanır. Hamlede olan oyuncu hakemden izin almadan oyun salonunu terk edemez.
12.5. Rakip oyuncuyu herhangi bir şekilde rahatsız etmek veya dikkatini dağıtmak yasaktır, sürekli olarak inatla berabere teklifi de buna dahildir.
12.6. 12.2-12.5 maddelerinin herhangi bir kısmının ihlali Madde 13.4' e göre cezalandırılacaktır.
12.7. Satranç kurallarına uymayı inatla reddeden oyuncu oyunu kaybeder. Rakibin puanı hakem tarafından belirlenir.
12.8. Her iki oyuncu da Madde 12.7' ye göre suçlu bulunursa oyun her ikisi için de kayıp ilan edilir.
13. Hakemin Rolü
13.1. Hakem, satranç kurallarına sıkıca uyulduğunu görecektir.
13.2. Hakem yarışmayla en iyi şekilde ilgilenecektir. İyi oyun ortamının sağlandığından ve oyuncuların rahatsız edilmediğinden emin olmalıdır. Yarışmanın gidişini idare edecektir.
13.3. Hakem özellikle oyuncular zaman sıkışıklığı içindeyken oyunları gözleyecek, verdiği kararları uygulayacak ve gerekli gördüğünde oyunculara ceza verecektir.
13.4. Hakemin verebileceği cezalar şunlardır:
a. bir uyarı,
b. rakibinin saatine süre eklemek,
c. cezalandırılan oyuncunun süresini azaltmak,
d. oyunu kayıp ilan etmek,
e. yarışmadan atmak.
13.5. Dış kaynaklı bir rahatsız edilme olduğunda, hakem her iki tarafa da ek süre verebilir.
13.6. Hakem, oyunculardan en az birinin tüm zamanını tüketmiş olduğu durum olan madde 8.5 haricinde hamle sayısını bildirmek suretiyle oyuna müdahale etmemelidir. Yine hakem, oyuncuya rakibinin hamle yapmış olduğunu veya saate basmamış olduğunu bildirmekten kaçınmalıdır.
13.7. Diğer oyuncular veya seyirciler oyun hakkında konuşmak veya oyuna müdahale etmemek durumundadırlar. Eğer gerekliyse, hakem aykırı davrananları oyun salonunun dışına çıkartabilir.
14. (FIDE) Dünya Satranç Federasyonu
FIDE dünyada satranç organizasyonlarının merkezi ve düzenleyicisidir.
14.1. Üye federasyonlar Satranç Kuralları ile ilgili sorunlarda resmi bir karar verebilmek için FIDE’ye danışabilirler.
EKLER
A. Ertelenmiş ( Ajurne ) Oyunlar
A1. a) Bir oyun eğer seans için öngörülen zaman sonunda bitmemişse, hakem sıradaki oyuncudan "gizli hamle" yapmasını isteyecektir. Oyuncu hamlesini açıkça anlaşılır şekilde notasyon kağıdına yazacak, kendisinin ve rakibinin kağıtlarını zarfa koyacak, zarfı kapatacak ve bundan sonra rakibininkini çalıştırmadan saatini durduracaktır. Saati durdurana dek oyuncunun gizli hamleyi değiştirme hakkı vardır. Hakemin gizli hamle yapılmasını söylemesinden sonra, oyuncu hamlesini tahta üzerinde yaparsa bu hamleyi kağıdına gizli hamle olarak yazmalıdır.
b) Seansın sona ermesinden önce hamlede olan oyuncu oyunu ajurne ederse, seansın sonunda yapılıyormuş gibi değerlendirilir.
A2. Zarfın üzerinde aşağıdakiler yazılacaktır:
a. oyuncuların adları,
b. gizli hamle öncesi son konum,
c. her iki oyuncunun da kullandığı süreler,
d. gizli hamleyi yapan oyuncunun adı,
e. gizli hamlenin kaçıncı hamle olduğu,
f. eğer ajurneden önce yapılmışsa, beraberlik teklifi,
g. oyunun devam edeceği gün, saat ve yer.
A3. Hakem zarfın üzerindeki bilgilerin doğruluğunu kontrol edecektir ve zarfın korunmasından sorumludur.
A4. Eğer ajurne yapıldıktan sonra bir oyuncu beraberlik teklif ederse, bu teklif Madde 9.1'e göre rakip oyuncu kabul veya ret edene dek geçerlidir.
A5. Oyun devam edeceği zaman, gizli hamle öncesi son konum tahtaya dizilecek ve ajurne edildiği andaki sürelere göre saatler ayarlanacaktır.
A6. Oyunun devamından önce beraberlikte anlaşılmışsa veya bir taraf hakeme terk ettiğini bildirirse oyun sonuçlanmış olur.
A7. Zarf ancak gizli hamleye cevap verecek oyuncu mevcutsa açılacaktır.
A8. Madde 6.9 ve 9.6 haricinde eğer gizli hamle
a. belirsizse
b. yanlışsa
c. kuraldışı bir hamleyse
bu hamleyi yapan oyuncu oyunu kaybeder.
A9. Oyunun devamı için anlaşılmış saatte,
a. gizli hamleye cevap verecek oyuncu mevcutsa zarf açılır, gizli hamle tahta üzerinde yapılır ve saate basılır.
b. gizli hamleye cevap verecek oyuncu yoksa, onun sati çalıştırılır. Bu oyuncu geldiğinde masaya oturmadan saati durdurup hakemi çağırabilir, zarf o zaman açılır, gizli hamle tahta üzerinde yapılır ve tekrar saat çalıştırılır.
c. gizli hamleyi yapan oyuncu yoksa, rakip oyuncu hamlesini tahta üzerinde yapmadan kağıdına yazıp zarfa koyma hakkına sahiptir. Bu durumda diğer oyuncu geldiğinde açılmak üzere zarf hakeme verilecek ve hakem tarafından korunacaktır.
A10. Ajurneye bir saatten fazla geç kalan oyuncu oyunu kaybeder. Bununla beraber, geç kalan oyuncu gizli hamleyi yapansa, aşağıdaki durumlar hariç tutulur:
a. Gelmeyen oyuncu yaptığı gizli hamleyle mat yapmışsa, ya da
b. Gelmeyen oyuncu yaptığı gizli hamleyle pat yapmışsa veya konum Madde 9.6’da tanımlanan bir hale gelmişse ya da
c. Gelmiş olan oyuncu Madde 6.9’a göre zamandan kaybetmişse.
A11. a) Eğer gizli hamlenin bulunduğu zarf kayıpsa, oyun ajurne konumundan devam edecek, saatler ajurne zamanına göre ayarlanacaktır. Oyuncuların kullanmış oldukları süreler belli değilse, saatler hakem tarafından ayarlanacaktır. Gizli hamleyi yapmış olan oyuncu, yapmış olduğunu bildirdiği hamleyi tahta üzerinde yapacaktır.
b) Eğer ajurne konumunu dizmek mümkün değilse, oyun iptal edilir ve yenisi oynanır.
A12. Oyunun devamında, oyunculardan biri hamle yapmadan önce saatlerdeki sürelerin yanlış ayarlanmış işaret ederse hata düzeltilmelidir. Hakem çok vahim sonuçlar doğuracağına kanaat etmezse daha sonra yapılan iddialar dikkate alınmaz ve herhangi bir düzeltme yapılmaz.
A13. Her devam seansının süresi hakemin saatiyle kontrol edilecektir. Ajurnelerin başlangıç ve bitiş saatleri önceden ilan edilecektir.
B. Hızlı Satranç
B1. Hızlı Satranç bütün hamlelerin 15 ile 60 dakika arasında sabitbir sürede tamamlanacağı bir oyun temposudur.
B2. Burada yazanlar hariç, oyunda FIDE Satranç Kuralları geçerlidir.
B3. Oyuncuların hamleleri kaydetmeleri gerekli değildir.
B4. Her iki oyuncu da 3 (üç) hamle yaptıktan sonra, taşların yanlış dizilmesi, satranç tahtasının yanlış konulması veya saatlerdeki yanlışlıkla ilgili iddialar yapılamaz.
B5. Yalnızca oyuncuların biri veya her ikisi tarafından istenirse, hakem Madde 4 ve 10’a göre kararlar verecektir.
B6. Bir oyuncu tarafından geçerli bir iddia yapıldığında bayrak düşmüş sayılır. Hakem bayrak düşmesini işaretten kaçınacaktır.
B7. Zamandan kazanç iddia etmek için, iddia eden taraf saati tamamen durduracak ve hakemi haberdar edecektir. İddianın kabul edilmesi için her iki saat de durdurulduktan sonra iddia sahibinin bayrağının düşmemiş, rakibininki ise düşmüş olması gerekir.
B8. Her iki bayrak da düşmüş ise oyun berabere olur.
C. Yıldırım
C1. Yıldırım bütün hamlelerin 15 dakikadan az sabitbir sürede tamamlanacağı bir oyun temposudur.
C2. Burada yazanlar hariç, oyunda Hızlı Satranç kuralları uygulanır.
C3. Kuraldışı bir hamle saate basılmasıyla tamamlanmış olur. Rakip bu durumda hamlesini yapmadan önce kazanç iddia edebilir. Rakip hamlesini yaptıktan sonra kuraldışı hamle düzeltilemez.
C4. Kazanabilmek için "mat yapma potansiyeli" gereklidir. Bu, kurallara uygun bir şekilde nihai bir konum elde edip - helpmat mantığıyla da olabilir - rakibin herhangi bir hamlesine karşı şah çekip mat yapabilmek şeklinde tanımlanır.
Böylece tek bir şaha karşı tek şah ve iki at yeterli olmaz, ama tek şah ve tek ata karşı tek şah ve tek kale yeterlidir.
C5. Madde 10.2 geçerli değildir.
D. Hakemin Bulunmadığı Hallerde Giyotin
D1. Madde 10'a göre oynanan oyunlarda, bir oyuncu saatinde iki dakikadan az zaman kaldığında ve bayrağı düşmeden önce beraberlik iddia edebilir. Bu, oyunu neticelendirir. İddiada aşağıdakilerden biri temel alınacaktır:
a) rakip normal yollarla kazanamaz ise ya da
b) rakip oyuncu oyunu normal yollarla kazanmak için gayret göstermiyorsa.
(a)'da oyuncu son konumu yazmalı ve rakibi de doğrulamalıdır.
(b)'de ise oyuncu son konumu yazmalı ve son konuma dek tutulmuş ve oyun kesilmeden önce tamamlanmış olan notasyon kağıdını teslim etmelidir. Rakip hem son konumu, hem de notasyon kağıdını doğrulamalıdır.
İddia, vereceği karar nihai olacak bir hakeme iletilecektir.
EĞİTİM
Satranç Eğitiminin Temelleri
Satranç öğretirken dikkat edilmesi gereken konular şöyle sıralanabilir.
Çocukların satrancı sevmesi çok önemlidir. Onları satrançtan soğutacak her şeyden kaçınmalıdır. Sınıflar çok kalabalık olmamalıdır. 10 - 12 kişilik gruplardan fazlası öğrencilere fazla yarar sağlamaz. Satranç eğitiminde üç ana unsur vardır:
· Konuların anlatılması,
· Örneklerle konunun açıklanması,
· Pratik yaptırmak.
Konuların Anlatılması: Konular anlatılırken, önce konunun temel amacını anlatmalıdır. Genel kapsam veya ana hatlar verildikten sonra, detaylara girilmelidir. Öğrencilerin kafasında karışıklık yaratmamaya özen göstermelidir. Konular anlatılırken satranç panosu kullanılmalıdır. Pano yoksa turnuva ölçülerinde bir satranç tahtası ve takımı kullanılabilir.
Örneklerle konunun açıklanması: Oynanmış oyunlar ve oynanmış oyunlardan konumlar kullanarak anlatılan konular açıklığa kavuşturulur. Bir konu için birden fazla örnek gösterilecekse, en önce en kolay olan örnekler gösterilmeli, sonra giderek daha zor olanları gösterilmelidir. Zor bir örnekten başlamak doğru değildir. Örnekler titizlikle seçilmelidir. Uygun olmayan örneklerin kullanılması konunun anlaşılmasını güçleştirir ve öğrenme sürecine zarar verebilir. Bazen bir konum panoda dizilip konuyla ilgili soru (örneğin burada en iyi hamle hangisidir gibi) sorulup, öğrencilere belli bir süre verip cevaplarını sözlü veya yazılı vermeleri istenir. Bu durumlarda, öğrencilerin önlerindeki tahtada konumu dizmeleri ve panoya bakarak değilde, önlerindeki takıma bakarak çözmeleri daha yararlı olur.
Pratik yaptırmak: Öğrencilere oyun oynatarak pratik kazandırılmalıdır. Pratik yaptırmak satranç öğretiminin ayrılmaz bir parçasıdır. Bu yapılmadığı takdirde, öğrenci konuları ya tam kavrayamaz, ya da uygulayamaz. Öğrencinin oynadığı oyunları, sınıfta analiz ederek, doğrularını ve yanlışlarını göstermelidir. Bu son yöntemin büyük yararları vardır. Öğrenciler kendi oyunlarında (ya da kendi seviyelerindeki arkadaşlarının oyunlarında) ne tür hatalar yaptıklarını gördüklerinde, bunları daha kolay düzeltebiller.
Öğrenciler ikişerli grupla halinde oturtulmalı ve her çifte bir satranç takımı düşmelidir. Eşler arasında satranç açısından seviye farkı olmamalıdır.
Öğrencilere ödev verilmelidir. Eğer öğrenciler istekliyse, her dersten sonra, bir dahaki derse gelişlerinde çözüp getirmeleri için ödev verilebilir. Ancak öğrencileri yüklü ödevlerle bezdir-memeye dikkat edilmelidir.
Öğrencilerin satranç gelişimleri izlenmelidir. Bunun için bir defter tutulması ve düzenli zaman aralıkları ile (örneğin her 2 haftada veya ayda bir) öğrencilerin gelişimlerinin kaydedilmesi yararlı olur.
Sınıflar olabildiğince eş kuvvetteki oyuncuları kapsamalıdır. Eğer sınıfta farklı kuvvette öğrenciler varsa, zayıf ve kuvvetli oyunculara dengeli (eşit) zaman ayrılmalıdır. Mümkünse, eş kuvvette olanları aynı sınıflarda toplayacak şekilde karma sınıflar ayrılmalıdır. Ayrılamıyorsa, satranç takımının başına oturtulan çiftlerin birbirlerine yakın kuvvette olmalarını sağlamalıdır.
Her derse başlarken, bir önceki dersin kısa bir özeti verilmeli veya önceki dersle ilgili sorular sorulmalı, sonra yeni konular anlatılmalıdır. Bazen bir konunun anlatılması birkaç ders sürebilir.
ee arkadaşlar bu kadarı benden oynamakta sizlere düşer
Son düzenleyen Safi; 22 Aralık 2015 23:13
