Brejnev Doktrini

Brejnev Doktrini

MsXLabs.org

Sertlik yanlısı Sovyet liderlerinden L. Brejnev"in adıyla anılan, sosyalist bloğa dahil ülkelerden herhangi birinde rejimi tehlikeye düşürecek bağımsızlık hareketlerine göz yumulmaması gerektiğini, ayrıca herhangi bir ülkeye sosyalist rejimin yerleştirilebilmesi için diğer sosyalist ülkelerin müdahale hakkı bulunduğunu savunan doktrin ve Sovyetler Birliği'nin herhangi bir sosyalist ülkede rejim karşıtı bir gelişmeye karşı o ülke ve diğer sosyalist ülkelerdeki düzeni korumak amacıyla "büyük ağabey" olarak müdahalesini öngören siyâsî görüş. Eisenhower Doktrini'nin SSCB versiyonu olarak düşünülebilir.1965 Macaristan, 1968 Çekoslovakya ve 1979 Afganistan müdahaleleri bu doktrin çerçevesinde gerçekleştirilmiş müdahaleler olarak değerlendirilmektedir.

1968 Prag Baharı döneminde Çekoslovakya'da gerçekleşen liberalleşme hareketine Sovyetler Birliği'nin kanlı bir şekilde müdahalesini meşru göstermek amacıyla Sovyet Devlet Başkanı Leonid Brejnev tarafından ortaya atılmış ve onun adıyla anılmıştır.Ocak 1968'de Çekoslovakya'da iktidara gelen Dubçek yönetiminin Sovyet tipi komünizmi sorgulaması ve sosyalizmi demokratik yollardan kurmaya çalışmasının sonucu 21 Ağustos 1968'de Varşova Paktı orduları ülkeyi işgal ederek Prag Baharına son verdi. Bu olay herhangi bir Doğu Avrupa ülkesinde başlayacak sistem dışına kayma eğiliminin SSCB tarafından hoş görülmeyeceğinin işaretiydi. 12 Kasım 1968'de Brejnev komünist ülkelerin sadece sınırlı bir egemenlik hakkına sahip olduklarını ve eğer sosyalizm tehlikedeyse SSCB'nin müdahale etmekle yükümlü olduğunu söyleyerek Brejnev Doktrini olarak anılacak formülasyonu ilk kez dile getirdi.

Brejnev Doktrini, gerçekte genel sekreter Leonid Brejnev'in 13 Kasım 1968 tarihli Varşova nutkunda vurguladığı bir politika anlayışı olup, batılı uzmanların "Brejnev Doktrini" olarak adlandırdığı bir eylem anlayışıdır. Brejnev, söz konusu tarihte yaptığı konuşmanın bir bölümünde şöyle demiştir:

"Eğer sosyalizme düşman olan unsurlar, bazı sosyalist ülkelerdeki toplumsal gelişim sürecini kapitalizme doğru yönlendirmeye çabalarlarsa; bu, sadece söz konusu ülkenin veya ülkelerin sorunu değil; bütün sosyalist ülkelerin sorunudur."

Leonid İlyiç Brejnev,kolektif önderlik sistemi çerçevesinde, kapitalist ülkelerle diplomatik ilişkiler ve ekonomik kalkınma gibi birçok devlet işini Bakanlar Konseyi Başkanı Kosigin ile Yüksek Sovyet Prezidyum başkanı Nikolay V. Podgorni’ye bıraktı ve daha çok askeri işler ve dış politika sorunlarıyla ilgilendi. Bu arada ülkedeki ideolojik muhalefeti bastıracak önlemler aldı. Daha önce 1961-64 arasında birçok yabancı ülkeye geziler yapan Brejnev, 1965’te de Arnavutluk dışındaki bütün Doğu Avrupa ülkelerini dolaşarak Doğu Bloku içindeki dayanışmayı güçlendirmeye çalıştı. 1968’de Aleksander Dubçek yönetimindeki Çekoslovakya, sosyalist yönetim sistemini ve parti denetimini liberalleştirme girişiminde bulununca, SSCB Varşova Paktı üyesi beş ülkeyle birlikte Çekoslovakya’ya müdahale etti. Brejnev, bir Doğu Avrupa ülkesinde SSCB ya da öteki Varşova Paktı üyelerinin çıkarlarına zarar verecek gelişmeler karşısında askeri müdahale hakkının doğacağını savunarak işgal hareketini meşrulaştırmaya çalıştı. Bu görüş Batı’da

Brejnev Doktrini

olarak adlandırıldı.