Isının madde üzerindeki etkisi nedir? - Sayfa 5

ısnın madde üzerindeki etkilerinin araştırınız ve bu etkilerden ısınma soğuma erime donma buharlaşma oğuşma genleşme ve büzülmenin hangi dırumlarda gercekleştiğini acıklayınız

ben şükran genleşme nedir

genleşme nedir?
GENLEŞME NEDİR? Genleşme,sicaklik, basinç, kuvvet gibi etkenlerle cismin boyutlarinda görülen büyümedir.Genleşmedeki asil neden isi alan maddenin atomlarinin hizlarinin artmasi ve atomlarin arasindaki uzakligin artmasidir.Aslinda bütün maddeler hacimce genleşir. Ancak tel ve çubuk şeklindeki maddelerin boylarinin yaninda, diger boyutlari ihmal edilebildigi için yalnizca boyca genleştikleri kabul edilecektir. Ayni şekilde ince levhalarin yüzeylerinin yaninda , diger boyutlari ihmal edilebildigi için yalnizca yüzeyce genleştikleri kabul edilecektir. Isi enerjisi alan bütün maddeler genleşir. Ancak bu durum su için bir aykirilik gösterir. Su 0‘ ile +4’ arasinda hacim kaybeder. Ve +4’ de en büyük hacme en düşük yogunluk degerine ulaşir.Bu olaya suyun anormalligi adi verilir. Suyun bu davranişinin doganin dengesi bakimindan büyük bir önemi vardir. KATILARIN GENLEŞMESI Isınan katılar boyca hacimce ve yüzeyce genleşirler. A- Uzama Katsayısı ve Uzama Miktarı: Birim uzunlukta bulunan bir maddenin sıcaklığı 1 C artırıldığında boyunda görülen uzama miktarına o maddenin uzama katsayısı denir. Bir maddenin ısı enerjisi alınca boyunda görülen uzama ise o maddenin uzama miktarını verir. Uzama miktarını şu formülle buluruz; Uzama Miktarı =Boy x Uzama Katsayısı x Sıcaklık Değişimi Ör:500 m boyundaki demir telin sıcaklığını 40 C artırırsak son boyu kaç m olur?(Demirin uzama kat sayısı 12x0,000001 1/ C ) A-500,024 B-500,24 C-502,24 D-0,24 E-0,024 Çözüm: Uzama Mik: Boy x Uzama kat sayısı x sıcaklık değişimi Uzama Mik:500 x 12 x 0,000001 x 40 =0,24 Son boy =İlk boy +Uzama mik =500+0,24 =500,24 Cevap:B B-Yüzeyce Genleşme Kat Sayisi ve Yüzeyce Genleşme: Isınan bir metal levhanın yüzeyi genleşir. Birim yüzeydeki bir maddenin sıcaklığı 1C artırıldığında yüzeydeki genleşme miktarına yüzeyce genleşme kat sayisi denir.Bir maddenin ısı enerjisi alınca yüzeyinde görülen iki boyutlu genleşme ise o maddenin yüzeyce genleşme miktarını verir Bir maddenin yüzeyce genleşme kat sayisi o maddenin uzama kat sayisinin iki katidir.Yüzeyce genleşme miktarini şu formülle buluruz; Yüzeyce gen. mik. = İlk Yüzey x Yüzeyce Gen. Kat sayısı x Sıcaklık Değişimi Ör:25C de bulunan 100cm2 yüzeyindeki bir levhanın sıcaklığı 75C ye çıkarılırsa son yüzeyi kaç cm2 olur? ( Levhanın uzama kat sayısı = 12 x 0,000001 1/C ) A- 0,12 B- 1,2 C- 12 D- 100,12 E-101,2 Çözüm: Demirin yüz. gen. kat sayısı = 12 x 0,000001 x 2 = 24 x 0,000000000001 1/C Yüzeyce gen. mik. = 100 x 24...

önce soru:
ısının maddeler üzerindeki etkisi ile daha kısa bilgi verirmisiniz?
önerim(dikkatli okuyun):
kitap okuyun
kendinizi geliştirin
kısayolları öğrenin
ne istediğinizi bilin
seçeneklerinizi bilin şimdilik bu kadar
ben bursada sabiha köstem okulundan 5i sınıfından dilara
burdan arkadaşlarıma duyrulur

Isı, belirli sıcaklıktaki bir sistemin sınırlarından, daha düşük sıcaklıktaki bir sisteme, sıcaklık farkı nedeniyle transfer edilen enerjidir. Isı da iş gibi bir enerji transfer biçimidir. Isı ve iş hiçbir cisimde depo edilemez, ancak sistem sınırlarında ve geçiş halinde iken belirlenebilir. Her ikisi de birer eğri fonksiyonudurlar. Bir başka deyişle, ısı ve iş geçiş halindeki enerjilerdir. Isı sıcak bir maddenin soğuk maddeye ilettiği sıcaklığı sağlayan bir enerji türüdür
Isı birimi iş birimi ile aynıdır yani joule (j) ya da kaloridir (cal).

Isı enerjisini taşıyan hareketli bir ortamdır. Örneğin kalorifer peteklerindeki ısı havaya aktarılır hava bu ısıyı çevredeki cisimlere taşır. Başka bir örnek olarak kaynayan suyu verebiliriz. Isınma ilk önce aşağıdan başlar ve ısınan su molekülleri yukarı doğru çıkar. Soğuk olanlarda aşağı iner.


Kaynak: Isının madde üzerindeki etkisi nedir?

ISININ MADDE ÜZERİNDEKİ ÖNEMİ

Günlük yaşantımızda ısı ve sıcaklık kavramlarını sıkça kullanırız. Isı insan oğlunun en önemli ihtiyaçlarından biridir.

Güneş ışığına bırakılan bir buz parçası yada katı margarin yağı ısı alarak erir. Yanmakta olan ateşin üzerine bırakılan et parçası ısı alarak pişer. Ocakta ısıtılan suyun sıcaklığı artar ve kaynamaya başlar. Isıtma yerine soğutma yapılırsa tersi olaylar olur.

Isı verilen maddelerin şekillerinde de değişiklikler olur. Yazın asfaltlarda kabarma, elektrik kablolarında sarkma, kışın ise büzülmeler olur.Ayrıca ısıtılan bazı maddelerden gazlar çıkarak değişik maddelere dönüşürler.

Bu olaylar, ısının madde üzerinde fiziksel ve kimyasal etkileri olduğunu gösterir. Isıtılan maddelerin, sıcaklığın değişimi, hal değişini, genleşme gibi olaylar fiziksel değişime örnek olarak verilebilir.

ISI VE SICAKLIK

Günlü hayatta bilindiği gibi, ısıtılan maddenin sıcaklığı artar, soğutulan maddelerin ise sıcaklığı azalır. Yani ısı ve sıcaklık birbiriyle ilgili fakat aynı şey değildir.Bu iki kavram birbirine karıştırılmamalıdır.

Hava ısısı 30 C tır. Cümlesi yanlış kullanılan bir cümledir. Doğrusu, “Havanın sıcaklığı 30 C tır” cümlesidir. Isı ile sıcaklık aynı nicelik değildir. Fakat sıcaklığın değişmesi için ısı alış verişinin olması gerekir.

Maddelerin her üç halinde de moleküller hareket ve titreşim halindedir. Dolayısıyla moleküllerin bir hızı yani kinetik enerjisi vardır. Sıcaklık madde moleküllerinin ortalama hızları ile orantılı fiziksel bir büyüklüktür.

Isı ise, moleküllerin kinetik enerjilerinin toplamı ile ilgili bir enerji çeşididir veya maddeye verilen yada maddeden alınan enerji çeşidine ısı enerjisi denir.

Sıcaklık birimi derece, ısı birimi ise kalori yada joule dir.

ISI MADDELERİ ETKİLER
Sıcaklıkları farklı iki madde bir araya getirildiğinde maddeler arasında ısı alışverişi olur. Sıcaklığı yüksek olan maddeden düşük olan maddeye doğru bir ısı geçişi gerçekleşir. Bunun sonucunda sıcaklığı yüksek olan maddeler, temas ettikleri soğuk maddeleri ısıtır.
Bir maddeye ısı verildiğinde madde ısınır ve sıcaklığı artar. Maddeler ısı verdiğinde ise soğur ve sıcaklıkları düşer. Isınma ve soğuma, ısının maddeler üzerindeki en belirgin etkisidir.
Çorba servisi için masaya koyduğumuz kaseyi rahatlıkla tutarız. Kaseye kaynamakta olan tencereden çorba koyduğumuz zaman kaseyi tutamayız. Kase, çorbanın etkisiyle ısınır. Bir süre beklediğimizde çorbanın soğuduğunu fark ederiz.
a. GENLEŞME
Isınan maddenin tanecikleri hızlanır, soğuyan maddenin tanecikleri ise yavaşlar. Hızlanan tanecikler birbirinden uzaklaşmaya çalışır. Bunun sonunda maddenin hacminde değişme meydana gelir. Bu olay genleşmedir.
Bir maddenin ısınarak hacminin artmasına genleşme diyoruz.

• •Tren rayları
• •Elektrik telleri,
• •Kavanoz kapakları,
• •Termometrenin içindeki civa gibi.
• •Zeytinyağı şişesinin yazın taşması gibi.
• •Tost makinelerindeki termostatlardaki gibi.
• •Balonlar gibi,
• •Patlamış mısır gibi
• Günlük hayatta kullandığımız maddelerin çoğu, sıcaklığı arttığı zaman genleşir. Sıcaklığı azaldığı zaman büzülür. Biz bu değişikliği fark edemeyiz. Çünkü gözle görülemeyecek kadar küçüktür.

Elektrik tellerine hiç dikkat ettiniz mi?
Elektrik telleri yazın genleşmeden dolayı uzar, kışınsa genleşme yerini büzülmeye bırakır. Yaz aylarında teller ısındıkça boylarıyla birlikte çapları da büyür. Fakat boydaki artış çaptaki büyümeden fazla olduğundan yalnızca tellerin uzadığını fark ederiz.Peki başka hangi nesneler üzerinde genleşme-büzülme olayları olur?
Gözlük camları çerçeveye takılırken çerçeve ısıtılır ve ısıtılan çerçeve genleşir. Cam kolaylıkla çerçeveye takılır.
KATILARDA GENLEŞME
Isı verilen bütün katı cisimler genleşir.
Tel ise boyu uzar. Levha ise yüzeyi büyür. Hacmi artar.
Bunu bir deneyle görelim.
Malzemeler

• İspirto ocağı
• Bakır tel,
• teneke kutu
• Tahta blok,
• Kağıt

1.Aşağıdaki düzeneği kur ve bakır telin bir ucunu sabitle.
2.İspirto ocağını yak. Bakır teli ısıtıp gözlemle.
3. 5 dakika sonra ispirto ocağını söndür.
*Bakır teli ısıttığında bir değişiklik gözlemledin mi?
*İspirto ocağını söndürdükten sonra bakır telin boyunda bir değişiklik oldu mu?
SIVILARDA GENLEŞME
Katı maddelerin genleşmelerini gördük, benim aklıma şu soru geldi, peki sıvı maddelerde de genleşme olur mu? Tabi ki olur şimdi birlikte bu konuyu işleyelim. Öncelikle şu sorulara cevap bulmaya çalışalım.
Ağzına kadar dolu bir çaydanlık ısıtıldıkça neden taşar?
Termometrelerde cıva veya alkol seviyesi sıcaklık değişmelerinde neden yükselip alçalır?
Bu ve bunun gibi sorulara, bilimsel alarak daha iyi cevaplar verebilmemiz için, sıvıların davranışlarını incelememiz gerekir. Ama bir sorunumuz var. Sıvıların ısıtılmadaki davranışlarını, katılarda olduğu gibi inceleyemeyiz. Çünkü, sıvıları katılar gibi şekillendirmek, örneğin boru haline getirmek imkansızdır. Bu yüzden, sıvıların, bir kap içinde incelenmeleri gerekir.
Bunu bir deneyle görelim.
Malzemeler

• Mürekkep,
• Su,
• Buz,
• Cam şişe,
• Oyun hamuru,
• Saydam plastik pipet,
• Tükenmez kalem,
• Derin kap.

1)Cam şişeyi çeşme suyu ile doldur.
2)Cam şişeye birkaç damla mürekkep damlat.
3)Pipeti 10 cm.lik kısmı üstte kalacak şekilde oyun hamuru kullanarak şişenin ağzına şekildeki gibi yerleştir. Pipetteki su seviyesini işaretle. (Şişenin kenarından hava sızmamasına dikkat et.
4)Şişeyi bu halde içinde buz bulunan derin kaba yerleştir. Pipetteki su seviyesini gözlemle ve beş dakika sonra işaretle.
5)Dördüncü adımda yaptıklarını derin kaba, buz yerine sıcak su koyarak yinele.
***Şişeyi buz dolu ve sıcak su dolu kaba koyduğunda pipetteki su seviyesi nasıl değişti?
***Yaptığın termometre ile gerçek termometrenin benzer ve farklı yönleri nelerdir?
Sıvıların genleşmesinden sıvılı termometrelerde, sıcak su kazanlarında, termosifonlarda ve kalorifer sistemlerinde yararlanılır.
GAZLARDA GENLEŞME
Şimdi de gazların ısı etkisiyle genleşmelerini ele alalım. Şu soruları cevaplamaya çalışalım. Soba üzerinde tutulan şişirilmiş bir balon niçin büyür ve hatta patlar? 1783 yılında Montgolfier kardeşler, balonlarını uçurabilmek için, balonun açık alt kısmında ateş yakmışlardır. Niçin? Bu sorulara bulacağımız cevaplar bize, gazlarda da hacmin, katı ve sıvılarda olduğu gibi sıcaklıkla arttığı kanısını vermektedir.
Aynı derecede ısıtılan hacimleri eşit gazlar, aynı ölçüde genleşir. Sıcaklıkla genleşme, gazdan gaza değişmemektedir.
Malzemeler

• 4 adet balon
• İp,
• Masa lambası
• Cetvel
• Buzdolabı

ı.Balonları aynı büyüklükte olacak şekilde şişir.
ıı.Her balonun çevresini ip kullanarak belirle. İpin uzunluğunu cetvelle ölç. Defterine yaz.
ııı.Buzluğa, buzdolabına, betona ve yanmakta olan bir masa lambasının altına birer balon koy.30 dakika bekle.
ıv.Balonların çevresini aynı yöntemle yeniden ölç. Ölçüm değerlerini defterine tekrar yaz.
*Farklı sıcaklıktaki ortamlara koyduğun balonların hacmi değişti mi?
*Ortamların sıcaklığı balonların hacmini nasıl etkiledi?
b. Büzülme
Maddeler soğutulduğunda hacmi küçülür. Maddelerin hacimce küçülmesine büzülme denir. Genleşme ve büzülme birbirinin tersidir. Çok genleşen madde çok büzülür, az genleşen madde az büzülür.
Katılar, sıvılara göre daha az büzülür. Gazlar ise hem katılardan hem de sıvılardan daha fazla büzülür.
Genleşme ve Büzülmenin Olumsuz Etkileri
Genleşmenin ve büzülmenin olumsuz etkileri de vardır. Şimdi bunlara örnekler verelim.
Sıcak yaz günlerinde metal gözlük çerçeveleri genleşebilir ve mercekler düşebilir.
Adi cam ve porselen kaplar, ani sıcaklık değişiklikleriyle karşılaşınca çatlayıp kırılırlar.
Açılmamış konserve kutuları ve spreyler fazla ısınınca çok şiddetli ve tehlikeli şeklide patlar.
Köprü kirişleri ve demir yolu rayları döşenirken uç uca ve boşluk bırakılmadan yerleştirilirse, genleşme sonucu raylar eğilip bükülür. Bunu önlemek için köprü kirişlerinin uçlarından biri silindirik yastıklar üzerine yerleştirilir. Demir yolu rayları da aralıklı olarak döşenir.
Sıcaklığı ölçmek için kullandığımız termometreler, sıvıların genleşmesinden yararlanılarak yapılmıştır.
Genleşme oranı farklı iki metalin kullanıldığı metal çiftlerinden yararlanarak termostat yapılır. Termostat, buzdolabının istenilen sıcaklıkta kalmasını sağlar.
Kapağı sıkışmış şişe ve kavanozlar, maddelerin genleşmesinden yararlanılarak kolayca açılabilir.

ısının maddeler üzerindeki etkisi nedir