Kıkırdak Doku Nedir - Kıkırdak Dokunun Yapısı ve Görevleri

KIKIRDAK
Alm. Knorpel (m), Fr. Cartilage (m), İng. Cartillage. Esnekliği ve sertliği ile bilinen bir çeşit bağ dokusu. Kemik kadar sert olmayan kıkırdak, dayanıklı, esnek ve damarsız bir dokudur.

Kireçlenme ve kemikleşmeye yönelik büyük bir eğilim gösterir. İlkel yapılı omurgalıların ve üstün yapılı omurgalılarda embriyoların (ceninlerin) bütün iskeleti, erişkinlerde ise iskeletin bâzı kısımları kıkırdaktandır. Köpek balıkları ve bâzı yassı balıklarda iskelet ömür boyu kıkırdak olarak kalır. Kıkırdak hücreleri 15-20 mikron büyüklüğündedir. Kondrosit adı verilen bu hücreler kıkırdağın ara maddesi (kontrin) içine kondroplast denilen kapsüllerle yerleşir. Kıkırdak, eklemlerin sürtünme yüzeylerinde bulunur ve sürtünmeyi azaltır. Bozulan, harâb olan kıkırdak dokusu, bir daha eski hâline gelemez. Eklemlerde bu durum çok önemlidir. Kireçlenme de eklem yüzlerindeki kıkırdağın bozulması sonucu ortaya çıkar. Kıkırdak ayrıca burun, kulak gibi organların bâzı kısımlarının çatısını da yapar.

Kıkırdak beyazımtrak renktedir, kemiğe göre daha az serttir. Buna karşılık oldukça bükülebilir niteliktedir. Kan damarı taşımaz. Hücreler dokular arası sızıntılar ile beslenirler.

Üç çeşit kıkırdak vardır:
Saydam kıkırdak: Eklemlerin yüzeylerini örter. Gırtlak, burun, soluk borusu bronşlara destek sağlar.
Telli kıkırdak: Omurlararası diskleri ve menisküsleri meydana getirir.
Esnek (elastik) kıkırdak ise, kulak kepçesinin ve gırtlak kapağının destek iskeletini husûle getirir.

Destek Dokular - Kıkırdak Doku
Esnekliği ve sertliği ile bilinen bir çeşit bağ dokusu. Kemik kadar sert olmayan kıkırdak, dayanıklı, esnek ve damarsız bir dokudur.
Kıkırdak veya kartilaj hayvansal bir dokudur. Vücutta yarı taşıyıcı bir görev üstlenir. Kemikdifüzyon yoluyla madde alış verişi yaparlar. Kıkırdak eklemlerde, göğüs kafesinde, kulakta, burunda, boğazda ve omurlararası disklerde bulunur.
Üç ana kıkırdak tiği mevcuttur: hiyalin, elastik ve fibröz kıkırdak (fibrokartilaj).

Hücreler
Kıkırdak doku (kondrosit) ve (kondrosit) öncülleri olan kondroblast ihtiva eder. Kondroblastlar matrisin salgılanması ve bakımından sorumludurlar. Matris içindeki kontroblastlar olgunlaşarak kondrositlere dönüşürler. Kondrositler lakuna olarak adlandırılan boşluklarda bulunurlar. Kondrositlerin hemen etrafındaki matrise teritoryal matris denir.

Lifler
Kıkırdak kolajen ve elastik lifler içerir. Hiyalin kıkırdakta, Tip II kolajen kuru ağırlığın yaklaşık %40’nı oluşturur. Elastik kıkırdak da elastik lifler içerir. Fibrokartilaj hiyalin kıkırdaktan daha büyük oranda kolajen ihtiva eder.

Kıkırdak veya kartilaj hayvansal bir dokudur. Vücutta yarı taşıyıcı bir görev üstlenir. Kemik dokudan daha yumuşak ve esnek bir matrise sahip olan kıkırdak dokuda damar bulunmaz, kıkırdak hücreleri bu matristen difüzyon yoluyla madde alış verişi yaparlar.
Kıkırdak eklemlerde, göğüs kafesinde, kulakta, burunda, boğazda ve omurlararası disklerde bulunur. Üç ana kıkırdak tiği mevcuttur: hiyalin, elastik ve fibröz kıkırdak (fibrokartilaj).

Hiyalin Kıkırdak
En sık rastlanan kıkırdak tipidir. Hiyalin sözcüğü Yunanca hyalos yani "cam" sözcüğünden türemiştir. Yarısaydam (ışığı hafif olarak geçiren) matrisi nedeniyle bu ismi almıştır. Hareketli eklemlerde bulunur. Ayrıca kemiklerin içinde kemikleşme merkezi olarak çalışacak şekilde bulunur. Ek olarak burun, gırtlak ve nefes borusu gibi büyük solunum yolları duvarlarında da bulunur.Hiyalin kıkırdağa mikroskop altında bakıldığında bazı hücrelerin birbirinden ayrılmadığı,ikili veya üçlü halde kaldığı görülür ki bunlara izogen gruplar denir.

Elastik Kıkırdak
Elastik kıkırdak (sarı kıkırdak olarak da anılır) kulak kepçesinde ve çeşitli borularda (örneğin: gırtlak, östaki borusu) bulunur. Bu borulardaki kıkırdak boruların sürekli olarak açık kalmasını sağlar. Elastik kıkırdak hiyalin kıkırdağa benzerdir fakat hiyalin kıkırdaktan farklı olarak, Tip II kolajenin yanı sıra matrise dağılmış elastik lifler içermesidir. Bu dokuyu sert ama elastik kılar.

Fibröz Kıkırdak (fibrokartilaj)
Fibröz kıkırdak veya fibrokartilaj, ismini yoğun oranda fibröz doku içermesinden alır. Zaman zaman beyaz kıkırdak olarak da anılır. Omurlararası disklerde, bazı tendon veya ligamanların kemiklere bağlandığı yerlerde bulunur. Omurlararası disklerde bulunan fibröz kıkırdak hiyaline oranla daha fazla kolajen ihtiva eder. Hiyalin ve elastik kıkırdakların tersine, fibröz kıkırdağın perikandriyumu bulunmaz.

Kıkırdak Doku ve Çeşitleri
Tüm memeli hayvanların embriyolarda iskelet, başlangıçta kıkırdak yapıdadır. Sonradan kıkırdak dokuya minerallerin birikmesiyle kemiklerdir. Bazı yerlerde (eklemlerde, kaburga uçları gibi yerlerde) kemikleşme olmaz. Buralar hayat boyu kıkırdak olarak kalır. Kıkırdak dokunun düzgün yüzeyli olması, dayanıklı ve esneklik özellikleri nedeniyle eklem yüzeylerindeki kemiklerin hareketini kolaylaştırır. Doğumdan önce ve sonra kıkırdak yapıda olan epifiz plağı uzun kemiklerin büyümesini ve gelişmesini sağlar.
Kıkırdak doku hücresine kondrosit ,ara maddesine kondrin denir. Kıkırdak doku hücreleri yuvarlak veya oval şekilli büyük çekirdeklidir.kıkırdak doku hücreleri kapsülle çevrilidir. Bu kapsülün içinde bir veya birkaç tane kıkırdak hücresi bulunabilir. Kıkırdak dokuda kan damarları bulunmaz. Beslenmesi difüzyon ile bağ dokudan gerçekleşir. Atık ve zararlı metabolik maddelerde aynı yolla uzaklaştırılır.
Hücreler arası maddede ki liflerin yapısına düzenine ve miktarına göre;
1- Hiyalin kıkırdak,
2- Elastik kıkırdak,
3- Fibröz kıkırdak

Hiyalin Kıkırdak

Diğer kıkırdak çeşitlerine oranla daha fazla hücre içerir. Hücreler arası maddesi homojen, saydam ve camsı bir görünümdedir. Yapısında kollegen lifler vardır. Bundan dolayı basınca dayanıklıdır. Embriyo döneminde iskelet, hiyalin kıkırdaktan yapılmıştır. Ergin bireylerin bronşlarında, soluk borusunda, burunda, kemiklerin eklem başlarında ve kaburga uçlarında bulunur.

Elastik Kıkırdak

elastik kıkırdak, bol miktarda lif içermesi dışında hiyalin kıkırdağa benzer. Bu yüzden bükülme özelliğine sahiptir. Kulak kepçesi, kulak yolu östaki borusu ve epiglotis elastik kıkırdaktan meydana gelmiştir.

Fibröz Kıkırdak

Bu dokuda kollajen lifler oldukça fazla, kıkırdak hücreleri ise azdır. Basınç ve çekmeye karşı dayanıklı dokulardır. Omurlar arasında ki disklerde ve köprücük kemiği gibi kemiklerin eklem yaptığı yerlerde fibröz kıkırdak bulunur. 

Kıkırdak dokunun görevleri

• Burun, kulak gibi yumuşak dokulu organların şekil almalarında önemli bir etkendir.
• Trake, bronş, östaki borusu gibi organların yapı ve şekilleri üzerinde etkilidir.
• Kemiklerin eklem alanlarında meydana gelen tahribatların ya da şekil bozukluklarının önlenmesinde ve bu alanlarda kayganlığa uygun ortam hazırlanması üzerinde etkilidir.
• Kemikleşme üzerinde etkilidir. Yani kemiklerin boydan büyümesini sağlar ve bu duruma ortam hazırlar.