Pul Nedir?

Pul

Cumhuriyet devri pullarından önce, 1917-1918 yıllarında çıkarılan posta serisine ait pullar üzerinde Çanakkale Savaşı'nı, Çanakkale bölgesini gösteren resim, kompozisyon ve haritalara yer verilmiş; aynı pullar 1918 yılında çıkarılan çeşitli hatıra serilerinde sürşarj edilmek suretiyle kullanılmıştır.

Posta idaresince çıkarılan ve mektup zarflarına ya da posta paketlerine ulaştırma ücreti karşılığı olarak yapıştırılan basılı kâğıt, posta pulu. İlk posta pulu 1840'ta İngiltere'de çıkarıldı. 1 peni değerindeki bu pulun üzerinde Kraliçe Victoria'nın portresi basılıydı. Pul basımında İngiltere'yi Brezilya, ABD, İsviçre ve Almanya izledi. 19. yüzyıl ortalarında posta pulu kullanımı, mektupla haberleşmenin bir parçası hâline geldi. Posta pulu basımı, pul koleksiyonculuğu (pulculuk=flateli), pul koleksiyoncusu (pulcu=filatelist) gibi kavramlara da yol açtı.

Sponsorlu Bağlantılar

Günümüzde de çok yaygın olan pul koleksiyonculuğunda, damgalı ve damgasız pullarla posta idaresince çeşitli nedenlerle çıkarılan "hatıra pulları"nın biriktirilmesi başlıca uğraştır. Biçim olarak posta pullarına benzeyen ve damga resmi karşılığında resmî evrakta kullanılan pullarla (damga pulu) çeşitli kuruluşlara yardım amacıyla basılan pullar (yardım pulu) da vardır.

PUL

1. Eskiden kullanılan akçadan küsçük metal para.
2. Taşıma ücretine karşılık posta gönderilerine, damga resmine karşılık kâğıtlara yapıştırılan, basılı küçük kâğıt parçası. (Bk. ansikl. böl. Postac.)
3. Kimi fantezi giysileri bezemek amacıyla kumaşa tutturulan madenden, sedeften, jelatinden vb. yapılmış yassı, delikli, küçük ve genellikle yuvarlak süs: Pullarla işlenmiş bir gece giysisi.
4. Tavla oyununda kullanılan tahtadan, plastikten vb. yassı ve yuvarlak taşlardan her biri.
5. Hayvanlara koruyucu bir örtü sağlayan, kendine benzeyen başka fanerlerle kiremit gibi üst üste binen ya da yan yana sıralanan, yassı ve sert deri faneri. (Bk. ansikl. böl. Zool.) 6. Bir pul etmemek - BİR. ll Pul pul, ince parçalar, levhacıklar halinde: Zamanla pul pul dökülen duvarlar. Derisi pul pul kalktı. ll Pul şişe, yeşil camdan, çok ince çeperli şişe. ll Bir pula satmak - BİR.

—Balıkç. Pul kazımak, balıkların pullarını kuyruktan başa doğru sıyırarak temizlemek.

—Bot. Genellikle yassı ve küçük boyda, yaprak kökenli bitkisel organ. (Bk. ansikl. böl.)

—Der. hast. Deriden kopup ayrılan üstderi parçası. (Çok küçük olanlarına “kepek” denir.)

—El sant. Bakırcılıkta yuvarlak kesilmiş bakır levhaya verilen ad. ll Pul oyası, ipliğe pul geçirip tığla ya da iğneyle çeşitli biçimlerde örerek yapılan oya. (Desen aralarına uygulanabildiği gibi birkaçı bir araya getirilerek üç boyutlu motifler de oluşturulur.)

—Esk. sil. Kimi zırhları oluşturan ve balık pullarına benzeyen küçük metal yaprakların her biri.

—Güz. sant. Pul pul kalkmak, bir vernik, boya vb. tabakası, bir resmin, heykelin yüzeyi sözkonusu olduğunda, pullar halinde ayrılıp dökülmek. (Bir tablonun pul pul kalkması, kullanılan verniğin ve boyaların kalitesizliğinden, yüzeyin iyi hazırlanmamasından ya da tuvalin rulo halinde sarılmasından kaynaklanabilir.)

—Mak. san. Güvenlik pulu, sıcaklığın aşırı yükselmesi durumunda güvenlik organı görevi yapan eriyebilir metalden pul. (Eşanl. GÜVENLİK RONDELASI.)

—Metalürj. Soğuk çekme işleminden sonra biçimlendirilmiş belirli boyutlarda metal levha parçası. (Eşanl. DİSK.) ll Haddelenmiş ya da dövülmüş çelik parçaların gövdelerinde ortaya çıkan özür. (Bk. ansikl. böl.) ll Dövme ya da çekiçleme gibi mekanik işlemlerin ürünün yüzeyinde kaldırdığı metal parça. (Genellikle kısmen oksitlenen demir alaşımlarının pullan, tufal olarak adlandırılır.) ll Yorulmaya bağlı olarak haddeleme merdanelerinden kopan küçük parça. ll Pul temizleme, kimi metallerin üzerini kaplayan oksit pullarını ya da tufalları giderme işlemi. (Yüzey temizleme işlemine benzeyen pul temizleme, mekanik [kumlama, saçma savurmayla temizleme] ya da kimyasal yöntemlerle [asitler] yapılır.)

—Mim. Üst üste binmiş kaplama öğelerini (örneğin kiremit, arduvaz) andıran süsleme (Roman çan kuleleri, gotik oklar ve ağırlık kuleleri, çoğu kez pullarla bezenmiştir.)

—Mim. ve Inş. Bindirilerek yan yana dizilmesi, yuvarlak, testere dişi ya da düzensiz çizgiler oluşturan çatı kaplama öğesi.

—Mim. ve Süslem. sant. Tespih gibi sıralanan, oldukça kalın ya da şişkin küçük disklerden oluşan bezeme.

—Parac. Bir sikke, bir madalya basımı için hazırlanmış, yasal ayarda ve ağırlıkta maden ya da alaşım parçası.

—Teknol. Bir sıkıştırma aygıtını kullanırken vidayla somun arasına konan, ortası delik, yuvarlak ve ince metal levha.

—Ferz. Pul işlemek, pulları belli bir desen oluşturacak biçimde kumaş üzerine dikmek. (Pul, iğneyi deliğinden geçirip kumaşa tutturarak ya da ortasına boncuk, inci vb. geçirilerek işlenir.)

—Tip. Tüberkülin pulu, üzerine bir damla tüberkülin konan ve verem alerjisini araştırmaya yarayan yapışkan pastil.

PUL

—Marg. huk. Bazı hukuk anlaşmalannın yazılmasına tahsis edilen kâğıtlar üzerine basılmış, vergi biçiminde tahsil edilen ve Hazine yararına ödemeyi belirten küçük etiket ya da basılı işaret. ll Pul yapıştırarak ödeme, damga vergisinin ana ödeme biçimi. (Yasada aksi belirtilmeyen durumlarda ve Maliye ve gümrük bakanlığı'nca ödenme biçimi düzenlenmeyen konularda ödeme, pul yapıştırılarak yapılır.) ll Taşıt pulu, taşıt vergisinin ödendiğini göstermek üzere otomobillerin ön camına yapıştırılan damga pulu.

—Zool. Kelebeklerde, küçük bir ucu örteneğin içine gömülü olan çok küçük levha. (Kelebeklerin kanatlarını sürekli bir “toz" ile kaplayan bu pullar, ya basit yansımayla [kimyasal renkler] ya da ışık karışımları aracılığıyla [fiziksel renkler; ayrıca renklere parlaklık kazandırır] kanatlara renk verir.) ll Kokulu pul, bazı kelebeklerde görülen androkoni'ye bazen verilen ad.

—sıf. Küçük, yassı ve yuvarlak şeyler için kullanılır: Pul biber.

—Metalürj. Pul kalıp yöntemi, KABUK' KALIP YÛNTEMİ'nin eşanlamlısı.

—ANSİKL. Bot. Pullar, tomurcukların, tırtılsı çiçeklerin ve kömeçlerin çevresinde, köksapların, yumruların, bazı soğanların, çamlarda çeşitli sürgünlerin, asalak bitki saplarının üzerinde ve tallı ciğeryosunlarında talin alt yüzünde bulunur. Kozalaklıların ve sikasların bileşik çiçeklerinde eşeysel organlar (yumurtalıklar ve çiçek, tozu keseleri) pulların üzerinde bulunur. Tomurcuklarda pullar, iç yüzlerindeki kıllar sayesinde, büyüme noktasını şiddetli kurumadan, mekanik etkilerden ve ani sıcaklık değişikliklerinden korumaya yarar. Bazı soğanlarda pullar yedek besinle yüklenerek kalınlaşır (zambak, sümbül).

—Metalürj. Pullar, bir kırılma yüzeyi üzerinde dairesel ya da birkaç milimetre uzunluğunda açık renkli oyuklar biçiminde ortaya çıkar. Genellikle nikel-krom, hatta karbon çeliklerinde bile görülen pul oluşumu, izabe sırasında normalin üstünde hidrojen bulunmasından ve ısıl ya da özellikle mekanik biçim değiştirmeye bağlı iç gerilimlerden kaynaklanır; pullar ayrıca sıcak şekillendirmenin (dövme ya da haddeleme) ardından uygulanan soğutma işleminin yeterince yavaş olmaması yüzünden de meydana gelebilir. Pulların oluşumunu önlemek için örneğin, kül içinde ya çok yavaş bir soğutma (pullanmayı önleme işlemi) ya da vakum altında külçe döküm yöntemi uygulanır.

—Zool. Kıkırdaklıbalıklardaki plakoit pullar (dikenli pullar), hem deri (dentin ya da fildişi), hem üstderi (mine) embriyonu kökenli ve bütün omurgalıların dişleriyle homolog olan fanerlerdir; zaten bunlara deri dişçikleri adı da verilmektedir. Kozmoit pullar, saçakyüzgeçlilere ve fosil çiftakci-ğerlilere özgü yapılardır: bu pullar, kesin: tisiz bir ince mineli plakoit pullar örtüsüyle kaplı, deri kökenli bir isopedin levhası taşırlar. Actinopterygii altsınıfından balıklarda görülen ganoit pullar, bir ganoin tabakasıyla (mine gibi hücresiz, ama farklı yapıda iyice mineralleşmiş doku) kaplı bir isopedin levhasından oluşur.

Kemiklibalıklarda ganoine rastlanmaz; Isopedinse çok incelerek etasmoit pullarla dönüşür. Örtenek içinde eğri duran elasmoit pullar, komşu pulların tam yanında bulunmazsa da hemen arkasındaki pulun dibini örter. Kenarı kaygan (ilkel kemiklibalıkların sikloit pulu) ya da dişlidir (gelişmiş kemikli- balıklann ktenoit pulu). Bu tip pullara bazı ayaksız amfibiyumların örteneklerinin derindeki kesimlerinde rastlanır. Bu pullar, Birinci Zaman'ın zırhlı balıklarında ya da birçok omurgalının deri levhalarında olduğu gibi, bir dışiskfeletle donanan deri kemikleşmeleriyle birlikte bulunabilir.

Amniyonlularda pullar, yalnızca üstde- rinin en dış tabakalannın keratinleşmesiyle ortaya çıkan üstderi oluşumlarıdır. Ya yan yana sıralanırlar ya da kiremit gibi birbiri üstüne binerler; hemen hemen tüm sürüngenlerin, takıların ve pangolinlerin bütün bedeni pullarla kaplıdır. Pullar, kuşların yalnız ayaklarında, bazı memelilerin (böcekçiller, kemiriciler ve keseliler) kuyruklarında bulunur Takılarda ve birçok sürüngende özellikle timsahlarda ve kaplumbağalarda bulunan pullar deri kökenli kemiksi levhalarla kaplı olabilir. Kaplumbağaların bağaları üst üste tabakalanan bir dışiskelet ile pul adı verilen (bazı kaplumbağa türlerininki işlenerek yararlı hale getirilebilir) iki tabakadan oluşur. Kuşlarda ye kaplumbağalarda gaganın pulların kaynaşmasıyla geliştiği sanılır.

Deri pulları hayvanla birlikte büyüdüğünden üzerlerindeki büyüme çizgileri sayılarak hayvanın yaşı ortaya çıkarılabilir. Sürüngenlerin üstderi pulları birbirlerine sıkıca bağlıdır ve çok zaman büyüme sırasında hayvanın üstünden dökülür (örneğin yılanlardaki kabuk ya da deri değiştirme).

pul

bazı hayvanlarda, bir araya gelerek vücut yüzeyini örten küçük levha biçiminde deri türevi. Pullar dış etkilere ve yırtıcılara karşı koruyucu bir işlev görür. Balık pulları kemik yapısındadır ve altderi katmanından oluşur. Kıkırdaklıbalıkların (örn. köpekbalıkları) mineye benzer bir dış katmanı olan kemikten plakoyit pulları vardır. Yayyüzgeç gibi ilkel kemiklibalıklarda bulunan ganoyit pullar benzer yapıdadır. Evrim sürecinde plakoyit pullardan gerçek dişlerin geliştiği sanılmaktadır. Daha üstün yapılı balıklarda yarı saydam, ince ve serbest kenarları yuvarlak (sikloyit) ya da taraklı (ktenoyit) pullar görülür.

Kuşların bacaklarında ve sürüngenlerde üstderi katmanından türemiş boynuzsu pullar vardır. Bazı kelerlerde bunların altında kemiksi pullara rastlanır. Bazı memelilerin (örn. kemeler) büyük ölçüde keratin içeren başkalaşıma uğramış üstderi katmanı pullu bir yüzey oluşturur.

Bazı böceklerde (örn. kelebek) başkalaşıma uğramış vücut örtülerine de pul denir.