Kreol (Karma Dil) Nedir?

Kreol

, bir dil topluluğunun anadili olarak yerleşmiş karma dil.
Kreol örnekleri arasında, ABD’de Güney Carolina’daki Sea Adalarında konuşulan Gula (İngilizce kökenli), Haiti Kreolü (Fransızca kökenli), Sierra Leone’de konuşulan Krio (İngilizce kökenli), Louisiana Kreolü (Fransızca kökenli), Melanezya Piçin İngilizcesi, Surinam’da konuşulan Sranantonga (İngilizce kökenli) ile Curaçao, Araba ve Bonaire’de konuşulan Papiamento (İspanyolca ve Portekizce kökenli) sayılabilir.

Kreoller, bir dil topluluğunun, genellikle okuryazar üyelere sahip olmayan bir başka dil topluluğu üzerinde ekonomik ya da siyasal üstünlük sağladığı durumlarda ortaya çıkar. İki topluluk arasındaki iletişimde, başlangıçta, egemenliği elinde tutan topluluğun dilinin değiştirilmiş, çoğu zaman da basitleştirilmiş biçimi kullanılır. Dilin bu evresi, bir lingua franca) oluşturur. Bu dil daha da basitleştirildiğinde karma dil (piçin), topluluğun (genellikle de egemenlik altındaki topluluğun) standart ya da anadili durumuna geldiğinde ise kreol adını alır. Ayrıca bak. karma dil.

KREOL

a. (fr. crdole; isp. criollo'dan).
XVI. yy.'la XIX. yy. arasında zenci köle ticareti nedeniyle ortaya çıkan, bugün de dünyanın çeşitli bölgelerinde (Antiller, Guyana, Hint okyanusu adaları) bu kölelerin soyundan gelenler tarafından konuşulan dillere verilen ad.

—ANSİKL. Dilbil. Doğal dil grubu olarak kreollerin birliğini, her birinin ortaya çıkmasına yol açan olayların benzerliği sağlar: köleleri yabancı ülkelere gönderme, kapalı bir toplumda (tarım alanları) ortak bir dilden yoksun, kısıtlı ve kötü biçimde de olsa, hiç değilse emirleri anlamak için efendilerinin dillerini kullanma zorunda kalan toplulukların karışımı. Böylece fransız, İngiliz, portekiz, hollanda (bu sonucusu artık yok olmuştur) kreolleri ortaya çıktı: bu kreollerde kullanılan sözcükler, önemli ses değişimlerine ve anlam kaymalarına karşın, hemen hemen tümüyle kaynak dillerdeki sözcüklerin aynıdır.

Günümüzde belirlenmiş başlıca kreoller şunlardır:

1. Fransız kreolü (Karayibler'de Haiti, Louisiana, Guadeloupe, Martinique Dominica ve Saint Lucia adaları, Guyana; Hint okyanusu’nda Reunion, Maurice ve Seychelles adaları);
2. İngiliz kreolü (Karayibler'de Jamaika, Barbados, Belize, Guyana, Surinam; Afrika'da Sierra Leone, Nijerya; Büyük Okyanus'ta Yeni Gine);
3. Portekiz kreolü (Karayibler'de Hollanda Antilleri; Afrika'da Cabo Verde, Gine-Bissau, Casamana, Saö Tomöe Prıncipe; Asya'da Goa, Macao, Singapur).

Birkaç istisna dışında, kreoller, ezilen, horgörülen bu toplumların en yoksul katmanlarının konuştuğu dillerdir ve genellikle kreolün, daha saygın bir dil karşısında gerileme ve yok olma süreçlerine tanık olunmaktadır.