Makam Nedir?

MAKAM
a. (ar. matram). Müz.
1. Örnek oktavda, aralıklann duraktan durağa dağılımı. (Eşanl. MOD.)
2. Türk müziğinde en az bir dörtlüyle bir beşlinin birleşmesinden doğan bir dizisi ve bu dizideki seslerin kullanım düzenini belirleyen bir "seyir"i olan anlatım sistemlerinden her biri.
3. Makamında, tarzında, biçiminde: Kabul makamında elimi sıktı.

—ANSİKL. Müzikologlar, belki de yanlış olarak, terimin günümüzdeki tanımını, eski yunan ve Ortaçağ müziklerine de uyguladılar. Antikçağ makamları, gerçekte, bugün ilkel ya da Doğu'ya özgü müziklerde de rastlanan bir anlayışa uygun olarak, belirli formüllere dayalı örnek ıskalalardır ve bunlar yükseklik, tını ve “ekhos” kavramlarına bağlıdır Sayılan sekizi bulan gregorius makamları, sekiz bizans tonuna benzetilerek kurulmuş ve bunlara yunan makamlarının adlan verilmiştir. Her biri bitişi, seyri ve ambitusuyla ayırt edilir XVI. yy.'da, klasik eksenlilik kurallarında do'dan hareketle kurulan majör makam (bir ton, bir ton, yarım ton, bir ton, bir ton, bir ton, yarım ton) ile bunun beşinci ve altıncı dereceleri arasında bir ton yerine yarım tonun öngörüldüğü minör makama yer veriliyordu.

Minör makamda hareket noktası olarak la seçilmişti. Dörtlüler (tetrakord) biçiminde bolünüm, uygulamada, yerini yanaşık beşli (pentakord) + dörtlü eklemlenmesine bıraktı ve klasik ekserililik, her türlü ambıtus kavramından uzaklaşarak bütün oktavlardaki derecelerin işlevleri arasında bir eşitlik kabul etti. Bunların dışında kalan makamlar genellikle birtakım değişikliklere uğrayarak yalnızca kilise müziğinde kullanılır oldu.

Cantus planus bir yana bırakılırsa, denebilir ki, XVII.'den XIX. yy.'a değin yalnızca klasik majör ve minör makamlar kullanılmıştır. Bununla birlikte XIX. yy.'ın sonuna doğru (Chabrier, Ravel, Emmanuel) cantus planus makamları ve egzotik ıskalalar, yeniden sistemli bir biçimde kullanılmaya başladı ve çağdaş müzikte önemli bir yer tuttu. XX. yy.’ın sonuna doğru Messiaen gibi besteciler müzikte her türlü yapısal değeri yadsıdılar ve makamları sınırlı, dolayısıyla da belli sayıda kullanılabilecek'ses sunan birer ıskala olarak gördüler (sınırlı aktarımlı makamlar).

• XVII. yy.’dan başlayarak Batı'da gelişen sistemler (tonal, dizisel, elektronik, elektroakustik, somut vb. müzikler) dışındaki tüm müzikler makamsaldır. Doğal olarak, her kültür çevresinde, "makam” kavramının adı farklıdır; Batı’da mod, Kuzey Afrika'da tab, İran'da destgâh, Hindistan'da raga vb. Her ülkenin ya da bölgenin kendine özgü makamları olabileceği gibi, birçok halkın ortak malı olan makamların ulusal, bölgesel ya da yöresel kullanımları, işlenişleri de vardır.