Kızılırmak
Bütün çiğin Türkiye topraklarında olan en uzun akarsu. Uzunluğu 1.355 km'dir. Antik Çağda tuzlu akarsu anlamına gelen Halys adıyla anılırdı.
Sponsorlu Bağlantılar
İç Anadolu Bölgesi'nin kuzeydoğusundaki Kızıldağ’ın (3.025 m) güney yamaçlarından doğar. Önce doğu-batı doğrultusunda akarak İmranlı kasabasından geçer; bu kesimde vadisi 1.500 m'den yüksektedir. İmranlı’nın batısında derin bir vadi içine gömülmeye başlar ve Türkkeşlik köyünü geçerek Sedille Boğazına girer. Daha sonra Zara Boğazını aşar; Zara kenti önünde yatak yüksekliği 1.500 m'nin altına iner., Zara'dan sonra bütünüyle jipsli bir arazide akmaya başlar. Zara Boğazında kuzeyden gelen Oyuklu Deresini, boğazdan çıkınca güneydoğudan gelen Acısu'yu, yöredeki jips karstı göllerinin en büyüğü olan Tödürge Gölünün (Demiryurt Gölü) güneyinden geçerken de bu gölün tuzlu sularını getiren gideğeni alır Hafik'in güneyinde yüksekliği 1.400 m'nin altına iner ve güneybatıya yönelir. Bu yöneliş, Kızılırmak’ın İç Anadolu’daki büyük büklümünün başlangıcıdır.
Kızılırmak, Zara ile Hafik arasında da iki boğazdan geçer; bunlar Tödürge ve Yarhi- sar boğazlarıdır. Hafik’in güneyinde akarsuya güneydoğudan katılan Acı Irmak jipsli araziden gelir. Sivas’a yaklaşırken kentin kuzeydoğusunda 100 m derinlikteki Sivas Boğazına giren ve kentin 2 km kadar güneyinden geçen Kızılırmak’a kuzeyden Meraküm Yaylasından gelen ve Sivas kentinden geçen Tavra Suyu, güneyden de Karasu ve Ulaş Suyu olarak da bilinen Tecer Suyu karışır. Sivas yakınında Eğri-köprü ve Kesikköprü gibi tarihsel köprülerin altından geçen Kızılırmak Sivas’ın batısında güneyden Çerçi Deresini, kuzeyden de Cebir ve Kaim sularını alır. Bünyan yakınlarında terk ettiği jipsli araziden aldığı son kol, Akkışla yöresinden gelen Kestel Suyudur. Bünyan yakınlarından Gülşehir'e kadar volkanik bir arazide ilerler. Kayseri kentinin 30 km kadar yakınından geçerken bu yörenin sularını toplayan Karasu adıyla da anılan Sarımsaklı Çayını güneydoğudan alır. Bu 4cesimde eski Kayseri-Yozgat yolunun geçtiği Çökgöz Köprüsü ile eski Kayseri-Ankara yolunun geçtiği Tekgöz Köprüsü’nün altından geçer. Kayseri-Ankara demiryolu ile yeni karayolu köprüsü Kızılırmak’ı Beydeğirmeni istasyonu yakınında aşar. Irmak yatağının yüksekliği ilk kez burada 1.000 m’nin altına iner.
Avanos’ta büklümünün en güney noktasına ulaşan Kızılırmak, doğrultusunu değiştirerek önce batıya, Gülşehir’den sonra kuzeybatıya yönelir. Bu kesimde granit, siyenit, kristalin şist ve mermer ağırlıklı eski bir kütle olan Kırşehir Masifine girer ve Kırşehir’in yaklaşık 17 km güneyinden geçer. Bu arada kuzeyden, Kırşehir kentinden geçerek gelen ve Kırşehir Kılıçözü Deresi olarak da bilinen Kırşehir Çayı kolunu alır. Daha sonra dar boğazlar içinde akmaya başlar; bu boğazlardan ikisinde kurulan Hirfanlı ve Kesikköprü barajlarında doğal akışı bir ölçüde kesintiye uğrar. Kesikköprü Barajı'ndan sonra güney-kuzey doğrultusunu alır ve Kaman-Balâ yolunun geçtiği Köprüköy Köprüsü’nün altından geçer. Daha kuzeyde küçük Kapulukaya Baraj Gölü yer alır. Kırıkkale kentinin batısından ilerleyerek kuzey yönünde akmaya devam eder. Yatağının yüksekliği Yahşihan istasyonunda 670 m’ye düşer.
Bafra Ovası, eski ve yeni alüvyonlardan oluşmuş bir delta ovasıdır. Kızılırmak bu ovada Bafra kentinin batısından geçerek Bafra Burnunda Karadeniz’e ulaşır. Ovanın deniz kenarlarında balıkçılık bakımından önem taşıyan birçok kıyı gölü vardır. Bunlardan en önemlisi Balık Gölüdür. Kızılırmak Deltasının bir başka ilginç yönü, yüksekliği 7-8 m’ye varan kıyı kumullarıdır. Yağmur ve kar sularıyla beslenen Kızılırmak’ın rejimi düzensizdir. Temmuz sonu ile ağustosta çok düşük olan su düzeyi, buharlaşmanın azalması ve sonbahar yağmurlarının başlamasıyla eylül-aralık arasında biraz yükselir. Ocakta gene azalan sular şubatta kabarmaya başlar ve nisanda en yüksek düzeye ulaşır. Mayısta da yüksek olan su düzeyi hazirandan başlayarak düşer. Kızılırmak’ın aşağı çığırındaki ölçüm istasyonunun verilerine göre ırmağın ortalama debisi 184 mYsn’dir. Gözlem süresi içinde 1.673 mV sn’ye çıkan ve 18,4 mVsn’ye kadar inen debiler de ölçülmüştür.
Eskiden bazı kesimlerinden suyolu ulaşımında yararlanılan Kızılırmak’ın aşağı çığırında Vezirköprü’nün kuzeyi ve Bafra arasında teknelerle özellikle kereste taşımacılığı yapılırdı.
MsXLabs.org & Ana Britannica
BAKINIZ Samsun
Son düzenleyen Safi; 21 Ekim 2018 00:54
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.