Mercan Adası (Atol)
Ziyaretçi
Mercan Adası
Büyük Okyanus'taki birmercan adası
Mercan adası ya da Atol, su yüzüne kadar çıkan yuvarlak mercan resiflerinin birleşmesinden oluşan adacıklardır. Çoğunlukla volkanik bir taban üstünde milyonlarca mercan polipinin kalkerli iskeletinden oluşmuştur. Ortasında lagün adı verilen bir göl bulunur.
Mercan poliplerine, ancak duru, ılık ve kirletilmemiş sularda yaşayabildikleri için, mercan adalarına yalnızca ekvatorun iki yanındaki 30" Kuzey enlemi ile 30" Güney enlemi arasında kalan alanda özellikle de Hint Okyanusu ile Büyük Okyanus'ta, kıyı şeritlerinin ve ırmak ağızlarının açığında rastlanır. Bir mercan adası deniz yüzeyine kadar yükseldiğinde, dalgaların koparıp yukarı yığdığı parçalar, adanın yükselmesine yol açar.
Mercan adasının oluşumu
Mercan adası, okyanusların açığında, bazen kıyıdan binlerce kilometre ötede bulunan bir tür mercan kayalığı ya da resifidir. Bütün mercan kayalıkları gibi mercanadalar da, milyonlarca yıl boyunca deniz yatağında üst üste yığılarak biriken milyonlarca mercan iskeletinden oluşur. Aralarındaki tek fark, mercanadaların açık denizlerde, mercan resiflerinin ise kıyıya yakın olmasıdır. Özellikle Büyük Okyanus ile Hint Okyanusu'nda rastlanan bu oluşumların en yaygın biçimi, ortasında sığ bir lagünün (denizkulağının) yer aldığı halka ya da at nalı biçimindeki mercanadalarıdır.
Atol denen halka biçimi mercanadaların oluşumu başlıca üç evreden geçer. Çöken bir volkanik adanın eteklerinde zamanla kıyı resifleri oluşur. Ada çöktükçe, mercan kolonileri ışığa yakın olabilmek için yükselmeye başlar. Sonunda ada sulara gömülür ve geride bir mercan halkası kalır. Bu mercan halkasının bazı bölümleri suyun altında, bazı bölümleri üstünde kaldığından, görünümü, kanallarla birbirinden ayrılmış bir adalar zincirini andırır. Dar olan bu kanallardan geçmek tehlikelidir; ama bir kere geçildiğinde, atolün ortasındaki lagün okyanusun güçlü fırtınalarına karşı oldukça güvenli bir liman sağlar.
Atollerin çoğu, kıyıdan uzaklığına ve okyanus fırtınalarının tehlikelerine karşın, yüzyıllarca Polinezyalılar, Mikronezyalılar ve Maldivliler gibi deniz halklarını barındırmıştır. Kıtalarla bağlantısı olmayan bu yalıtılmış ortamlar aynı zamanda ender görülen yabanıl hayvanların ve kuş kolonilerinin yeryüzündeki son barınaklarıdır. Ne var ki, bu uzaklık, bir zamanlar nükleer denemeler için en uygun yer olarak gene atollerin seçilmesine neden olmuştur. Büyük Okyanus'un ortasındaki Kwajalein ile Christmas adaları dünyanın en büyük atolleridir ve ABD'nin stratejik askeri üslerini barındırır.
Sponsorlu Bağlantılar
Büyük Okyanus'taki birmercan adası
Mercan adası ya da Atol, su yüzüne kadar çıkan yuvarlak mercan resiflerinin birleşmesinden oluşan adacıklardır. Çoğunlukla volkanik bir taban üstünde milyonlarca mercan polipinin kalkerli iskeletinden oluşmuştur. Ortasında lagün adı verilen bir göl bulunur.
Mercan poliplerine, ancak duru, ılık ve kirletilmemiş sularda yaşayabildikleri için, mercan adalarına yalnızca ekvatorun iki yanındaki 30" Kuzey enlemi ile 30" Güney enlemi arasında kalan alanda özellikle de Hint Okyanusu ile Büyük Okyanus'ta, kıyı şeritlerinin ve ırmak ağızlarının açığında rastlanır. Bir mercan adası deniz yüzeyine kadar yükseldiğinde, dalgaların koparıp yukarı yığdığı parçalar, adanın yükselmesine yol açar.
Mercan adasının oluşumu
Mercan adası, okyanusların açığında, bazen kıyıdan binlerce kilometre ötede bulunan bir tür mercan kayalığı ya da resifidir. Bütün mercan kayalıkları gibi mercanadalar da, milyonlarca yıl boyunca deniz yatağında üst üste yığılarak biriken milyonlarca mercan iskeletinden oluşur. Aralarındaki tek fark, mercanadaların açık denizlerde, mercan resiflerinin ise kıyıya yakın olmasıdır. Özellikle Büyük Okyanus ile Hint Okyanusu'nda rastlanan bu oluşumların en yaygın biçimi, ortasında sığ bir lagünün (denizkulağının) yer aldığı halka ya da at nalı biçimindeki mercanadalarıdır.
Atol denen halka biçimi mercanadaların oluşumu başlıca üç evreden geçer. Çöken bir volkanik adanın eteklerinde zamanla kıyı resifleri oluşur. Ada çöktükçe, mercan kolonileri ışığa yakın olabilmek için yükselmeye başlar. Sonunda ada sulara gömülür ve geride bir mercan halkası kalır. Bu mercan halkasının bazı bölümleri suyun altında, bazı bölümleri üstünde kaldığından, görünümü, kanallarla birbirinden ayrılmış bir adalar zincirini andırır. Dar olan bu kanallardan geçmek tehlikelidir; ama bir kere geçildiğinde, atolün ortasındaki lagün okyanusun güçlü fırtınalarına karşı oldukça güvenli bir liman sağlar.
Atollerin çoğu, kıyıdan uzaklığına ve okyanus fırtınalarının tehlikelerine karşın, yüzyıllarca Polinezyalılar, Mikronezyalılar ve Maldivliler gibi deniz halklarını barındırmıştır. Kıtalarla bağlantısı olmayan bu yalıtılmış ortamlar aynı zamanda ender görülen yabanıl hayvanların ve kuş kolonilerinin yeryüzündeki son barınaklarıdır. Ne var ki, bu uzaklık, bir zamanlar nükleer denemeler için en uygun yer olarak gene atollerin seçilmesine neden olmuştur. Büyük Okyanus'un ortasındaki Kwajalein ile Christmas adaları dünyanın en büyük atolleridir ve ABD'nin stratejik askeri üslerini barındırır.
- Derlemedir -
