Arama

Önemli İcatlar - Jet Motoru

Güncelleme: 19 Şubat 2017 Gösterim: 12.969 Cevap: 3
ThinkerBeLL - avatarı
ThinkerBeLL
VIP VIP Üye
23 Haziran 2009       Mesaj #1
ThinkerBeLL - avatarı
VIP VIP Üye

Jet Motoru

Ad:  Jet Motoru.jpg
Gösterim: 1465
Boyut:  64.0 KB

jet motoru, TEPKİLİ MOTOR olarak da bilinir, atmosferden emdiği havayı sıkıştırıp yakıtla yakarak ısıtan ve bunun sonucunda oluşan gazları hızla dışarı püskürterek ters doğrultuda itme gücü sağlayan motor türlerinin ortak adı. Jet motoru ile gene gaz püskürterek itme gücü sağlama ilkesine dayalı olarak çalışan roket motoru arasındaki temel fark, roket motorunun tüm yakıt öğelerini kendi içinde taşımasıdır.
Sponsorlu Bağlantılar

Bugüne değin geliştirilen tepkili araçların çalışma ilkesi, Newton’un üçüncü hareket yasasına dayanır. Yasanın en basit biçimine göre her etki eşit büyüklükte ve ters doğrultuda bir tepki doğurur. Doğada herhangi bir kuvvetin tek başına değil, her zaman eşit ve ters doğrultulu çiftiyle birlikte bulunduğu gözlemlenmiştir. Buna göre, bir cisme etkiyen bir kuvvet varsa, buna eşit ve karşıt başka bir kuvvetin daha bulunması gerekir. Eğer iki ayrı cisim arasında bir kuvvet çifti etkimekte ise (ve eğer etkiyen başka herhangi bir kuvvet bulunmuyorsa), cisimler kuvvet çiftinin türüne (çekme ya da itme) bağlı olarak birbirlerine doğru yaklaşır ya da birbirlerinden uzaklaşır. Newton‘un ikinci ve üçüncü yasaları birlikte uygulandığında, bu iki cismin momentumundaki değişikliğin, eşit ve ters doğrultulu olduğu ve kuvvet çiftinin etkime çizgisi üzerinde bulunduğu gösterilebilir. Momentum, kütle ile hızın çarpımıdır ve her cismin kütlesi sabit olduğundan, iki cisim arasında etkiyen kuvvet çifti uzak cisimlerin hızında değişikliğe yol açar. Bir cismin ileriye doğru hareket edebilmesi için, geriye itebileceği bir başka cisme gereksinim vardır. Uçaklarda kullanılan bütün itici motorlarda bu tepki hava tarafından sağlanır. İtme ortamı olarak kullanıldığında havanın momentumunda bir değişikliğin oluşturulması gerekir. Yani havanın uçağın arkasına doğru ivmelendirilerek dışarıya hızla püskürtülmesi ve böylece uçağı ileri itecek güçte bir tepkinin elde edilmesi gerekir.
1930’ların sonlarına değin uçakların itme sistemlerinde alternatif piston hareketli içten yanmalı motorlardan ve pervane düzeneklerinden yararlanıldı. İlk jet motorlu uçak ise 1939’da Almanya’da geliştirildi. Jet motoru, itme işlemini önemli ölçüde kolaylaştırdı ve uçakların boyutlarında, erimlerinde, ulaşabildikleri yükseltide ve hızlarında önemli gelişmelerin sağlanmasını olanaklı kıldı. Askeri alanda hızlı jet avcı uçakları geliştirildi ve Kore Savaşı (1950-53) sırasında, saatte 1.000 km hızla uçabilen jet uçakları kullanıldı. Bunu izleyen 10 yıl içinde ses hızı aşıldı ve ses hızının iki katından (2 Mach) fazla hızla uçabilen uçaklar geliştirildi.

İlk jet yolcu uçağı, 1949'da uçurulan İngiliz yapısı “de Havilland Comet” oldu ve 1958'de “Comet 4" ve ABD yapımı “Boeing 707” okyanusaşırı düzenli jet seferlerine başladı, ilk sesüstü yolcu uçağı ise, ses hızının iki katından fazla hız yapabilen, İngiliz-Fransız ortak yapımı “Concorde” oldu. Günümüze değin birçok jet motoru türü geliştirildi. Bunların başlıcaİarı, türbojet, türbofan, türboprop ve ramjettir.

Türbojet.


Türbojet motorun temel ilkesi oldukça basittir. Motorun önündeki bir açıklıktan içeri emilen hava, çevresel ya da eksenel bir kompresörle normal basıncının 3-12 katına kadar sıkıştırılır. Bu hava uygun miktarda yakıtla yakılır. Oluşan karışımın sıcaklığı, yanma odasında 600°C- 700°C'ye kadar yükselir. Bunun sonucunda ortaya çıkan sıcak hava, kompresöre güç sağlayan bir türbinin içinden geçirilir. Türbin ve kompresör verimli bir biçimde çalışırsa, türbin çıkış basıncı, atmosfer basıncının hemen hemen iki katı olur; bu artık basınç, lülede yüksek hızlı bir gaz akışı sağlar ve böylece de tepki kuvveti oluşur.

Ek bir artyanma odasının kullanılmasıyla tepki kuvvetinde artış sağlanabilir. Aslında türbojet motorda, havadaki oksijenin üçte birinden daha az bir bölümü kullanılır. Artyanma odası türbin ve lüle arasında ikinci bir yanma odası işlevi görür. Bu aygıt aracılığıyla lüle girişindeki gazın sıcaklığı önemli oranda artırılabilir. Sıcaklıktaki bu artışın sonucunda, kalkış tepkisinde yaklaşık yüzde 40, yüksek hızlardaki tepkide ise daha büyük oranda artış sağlanır. Ama bu ek tepki yakıt giderlerini artırır. (Artyanma odası kullanıldığında, yaklaşık üç dört kat daha fazla yakıt tüketilir.)

Türbofan.


Türbojet motorda, içeri giren havanın tamamı, kompresör, yanma odası ve türbinden oluşan gaz çevrimi boyunca motordan geçer. Türbofan motorda ise motora giren havanın bir bölümü bu yolu izlerken geri kalan bölümü, bir fandan ya da düşük basınçlı bir kompresörden geçer ve ardından ya tek başına “soğuk” jet püskürmesi olarak ya da gaz çevriminin egzoz bölümünde oluşan “sıcak” jetle karışık olarak dışarıya püskürtülür. Bu baypas (by-pass) sisteminin özelliği, yakıt tüketimini artırmadan tepkiyi artırmasıdır. Böylece, aynı toplam enerji, hızın azaltılması ve toplam hava kütlesi akışının artırılmasıyla sağlanır.

Fan genellikle motorun önünde yer alır ve büyüklüğü baypas oranıyla belirlenir. Büyük oranlar için yalnızca bir ya da iki fan kademesi gereklidir, küçük oranlarda daha yüksek jet hızına ve daha fazla sıkıştırmaya gerek duyulur.

Türboprop.


Türbojet gibi, türboprop motor da kompresör, yanma odası ve türbinden oluşur ama bu motor türünde türbini çalıştırmak için tam bir basınç düşmesinden yararlanılır ve böylece kompresörü harekete geçirmek için yeterinden fazla güç oluşturulur. Bu artık güç, hız düşürücü dişli sistemi (redüktör) yardımıyla bir pervaneyi çevirmekte kullanılır. Türboprop motor benzer güçteki alternatif piston hareketli motorlardan daha hafiftir ve çok güçlü (4 bin beygirgücünden fazla) türboprop motorların yapımı daha kolaydır. Türbojetle karşılaştırıldığında türboproplar, yaklaşık saatte 800 km’nin altındaki uçuş hızlarında daha iyi bir itme verimine sahiptir. Türbo- propların özellikle helikopter motoru olarak kullanılması çok uygundur, ayrıca hafif olmaları bunu kolaylaştırır ve genellikle kısa süreli uçuşlar nedeniyle yakıt tüketimi çok önemli değildir.

Ramjet


Uçaklarda tepkiyi sağlamak için kullanılan motorlar arasında en basit yapıda olanı ramjettir. Aslında ramjet, döner parçaları çıkarılmış bir türbojet motordur. Ama sıkıştırma oranı tümüyle ileriye doğru hızına bağlı olduğundan, ramjet motorların kullanımı kısıtlıdır. Bu motorun ürettiği tepki düzenli değildir ve ses hızının altındaki hızlarda çok küçük bir tepki oluşturur. Sonuç olarak, ramjetle donatılmış araçlarda, kalkışa yardımcı olacak başka bir uçak gibi bazı araçlara gereksinim duyulur. Ramjetler genellikle güdümlü füze sistemlerinde kullanılır.

Bir ramjet ve türbojetin aynı motor içine yerleştirilmesiyle türboramj etler geliştirilmiştir. Bu motorun türbojet bölümü statik itme ve sesüstü hızlara ulaşıncaya kadar güç sağlar ve daha sonra hava girişi kapanır. Bu aşamadan sonra hava türbofanda olduğu gibi motorun çevresinden geçer. Yanma sistemi, havanın bu baypasları için kullanılan çok geniş bir artyanma odasına benzer ve motor bütün olarak bir ramjet haline gelir.
kaynak: Ana Britannica


BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
Son düzenleyen Safi; 19 Şubat 2017 23:00
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
AndThe_BlackSky - avatarı
AndThe_BlackSky
VIP VIP Üye
31 Temmuz 2011       Mesaj #2
AndThe_BlackSky - avatarı
VIP VIP Üye

Jet Motoru Teknolojisi


Jet Motoru, uçakların ve uzaya gönderi­len roketlerin havada yüksek hızla hareket etmesini sağlar. Tepkili motor olarak da bilinen jet motorunun çalışma ilkesini tam olarak anlamak için önce cisimlerin gaz ya da sıvı gibi bir akışkan içinde nasıl yol aldığına ilişkin genel kuralları bilmek gerekir.
Sponsorlu Bağlantılar

Herhangi bir cismin, bir gazın ya da sıvının içinde hareket edebilmesi için, içinde bulun­duğu akışkanı gitmek istediği yönün tersine doğru itmesi gerekir. Örneğin suda yüzerken ya da sandalla giderken, suyu kol ve bacakla­rımızla ya da kürekle geriye doğru iteriz; kuşlar, havada durabilmek ve ileri doğru uçabilmek için çevrelerindeki havayı kanatla­rıyla aşağıya ve arkaya doğru iterler. Gemile­rin ya da uçakların pervaneleri de motorun gücünü, suyu ya da havayı geriye doğru iten bir kuvvete dönüştürür. 17. yüzyılda bilim adamı Sir Isaac Newton temel bir fizik yasası keşfetti; buna göre doğadaki her etki, kendi­sine eşit büyüklükte ama ters yönde bir tepki doğurur. Demek ki, bir pervanenin suyu ya da havayı geriye doğru itme etkisi yani kuvveti, pervanenin üzerinde bu kez onu ileri doğru sürükleyen bir tepki kuvvetinin doğma­sına yol açar. Pervane üzerindeki tepki, pervanenin bağlı olduğu gemiyi ya da uçağı hareket ettirir.

Tepki kuvvetinin büyüklüğü iki öğeye bağ­lıdır: Bunlar, arkaya doğru itilen akışkanın miktarı ile bu akışkana kazandırılan ivmedir. Pervaneler genellikle çok miktar­da hava ya da su üzerinde etki yapar ama bun­ları ancak düşük bir hızla geriye doğru iter. Daha az miktarda akışkanı daha yüksek bir hızla hareket ettirerek de aynı etki elde edilebilir. Çok güçlü püskürme sonucu oluşan şiddetli hava ya da su akımına jet, bu püskürme sonucu doğan tepki kuvvetinin geriye doğru itme etkisine jet itmesi ve bu ilkeye dayalı olarak çalışan motorlara da jet motoru denir.
Jet itmesine doğada da rastlanır. Kalamar ve mürekkepbalığı gibi yumuşakçalar içlerine çektikleri suyu geriye doğru hızla püskürterek yer değiştirirler. Jet itmesinden ilk yararlanan kişi, İS 1. yüzyılda yaşamış olan Yunanlı bilgin İskenderiyeli Heron'dur. Heron ilginç bir oyuncak yapmıştı; aeolipil denilen bu aygıt, bir buhar kazanı ile bu kazandan çıkan iki borunun ortasına yerleştirilmiş bir küre­den oluşuyordu. Borulara serbestçe dönebile­cek biçimde tutturulmuş olan küreden ayrıca iki küçük, daha dar ve kıvrık boru çıkıyordu. Kazanın içindeki su, alttaki ateşin ısısıyla kaynayarak buharlaşıyor, buhar boruların içinden akarak küreye geçiyor ve buradan da küçük borulardan dışarı püskürüyordu. Püs­kürme sonucu oluşan hava jeti de kürenin ters yönde dönmesini sağlıyordu. Günümüzde çimenleri sulamak için kullanılan döner fıskiyeler de aynı biçimde çalışır.

Jet itmesini yararlı biçimde kullanan ilk mucit ise ABD'li James Rumsey oldu. Rumsey, 1787'de yüksek basınçla su fışkırtan bir yangın söndürme hortumunun büyük bir kuv­vetle geriye, hortumu tutan itfaiyeciye doğru itildiğine dikkat etmişti. Bu gözleminden ya­rarlanan Rumsey, bir tekneye bir buhar makinesi ile bir pompa yerleştirdi; buhar makinesinin çalıştırdığı pompa teknenin altın­dan su emiyor ve bunu gene suyun içinde geriye doğru püskürtüyordu. Rumsey tekne­sini Potomac Irmağı'nda başarıyla yüzdürdü. Rumsey'in bu buluşu çok uzun süre ilgi görmedi, ama günümüzde aynı bu ilkeye dayalı olarak çalışan pek çok deniz motoru vardır. Bu tür teknelerde suyu püskürten memeler sağa sola döndürülerek tekne isteni­len yönde hareket ettirilebilir.

Jet İlkesinin Uçaklara Uygulanması

Ad:  jet1.jpg
Gösterim: 616
Boyut:  24.8 KB
Uçaklarda jet itmesi ilkesinden 1940'larda yararlanılmaya başlandı. II. Dünya Savaşı sırasında, pistonlu motorla çalışan uçakların artık daha fazla geliştirilemeyeceği ortaya çıkmıştı. Gerçi o dönemde 2.000 kilovvatt güç üretebilen pistonlu motorlar yapılabiliyordu, ama 3 ton ağırlığındaki bu motorlar son derece büyük ve karmaşıktı; uçakların gide­rek hantallaşmasına neden oluyordu. Artık daha küçük ve daha hafif, ama daha etkili ve daha büyük güç üreten motorlara gereksinim vardı.
Bu gereksinmeyi karşılamak için gaz tür­binleri yapılmaya başlandı. 1930'ların başın­dan beri İngiltere ve Almanya'da uçak tasa­rımcıları bu tür motorlar üzerinde çalışmak­taydılar. İngiliz mucit Frank Whittle 1930'da bir gaz türbini geliştirmiş ve patentini almıştı; bu tür bir motor takılmış ilk uçak 1941'de yapıldı. Whittle'den kısa bir süre sonra çalışmaya başlayan Alman tasarımcı Hans von Ohain ise gerekli mali desteği daha kısa sürede buldu ve ilk uçağını Ağustos 1930'da uçurdu.

Jet Motorunun Çalışma İlkesi

Whittle ile Ohain'in motorları aynı ilkeye göre çalışıyordu. Kısaca türbojet denilen türbinli jet motorları, aynı döner mil üzerine oturtulmuş bir kompresör ile bunun arkasındaki bir türbin çarkından oluşur. Şaft ya da rotor denilen bu mil dönerken kompresör motorun ön tarafından içeri hava çeker ve bu havayı iyice sıkıştırır. Sıkışmış hava daha sonra yanma odasına gönderilir ve buraya püskürtülen gazyağına benzer bir sıvı yakıt olan jet yakıtıyla karıştırı­larak sürekli olarak yakılır. Yanma sırasında kızgın gazlar oluşur. Bu gazların yanma odası­nın arkasından hızla kaçmasına olanak tanı­nır. Gazlar dışarı püskürürken bu arada türbinin kanatlarına çarparak çarkın ve onun bağlı olduğu milin dönmesini sağlar. Mil döndükçe, öndeki kompresörü çalıştırır. Böy­lece, sıcak gazların itme kuvvetinin bir bölü­münden türbin çarklarının döndürülmesi ve kompresörün çalıştırılmasında yararlanılır; ama gazların asıl büyük kütlesi motorun arkasından dışarı hızla püskürür. İşte bu hızlı geri püskürmenin yol açtığı tepki kuvveti uçağı ileri doğru iter.
Ad:  jet2.jpg
Gösterim: 605
Boyut:  26.6 KB


Jet motoru büyük yükseltilerde oldukça verimli biçimde çalışır; aslında bu motorların verimi, hava soğudukça artar. Jet motorlarıy­la ses hızının iki ya da üç katına ulaşılır. Uygun bir tasarımla havanın motora girişi yavaşlatılabilir ve böylece uçağın hızı ne olursa olsun havanın kompresöre ses hızından daha düşük bir hızla ulaşması sağlanır. Daha sonra yanma odasında ısınan havanın püskür­me hızı tekrar artar, çünkü sıcak gazlar daha hızlı hareket eder. Jet motoru aslında basit bir makinedir; ama 1.300°C'ye kadar çıkan sıcak­lıklarda çalıştığından, bu sıcaklığa dayanabi­len, ısıya karşı dirençli özel metallerden yapılmalıdır. Pistonlu motorlarda pistonların hareket yönü sürekli olarak değişir; buna karşılık jet motorlarında sürekli olarak aynı yönde dönen büyük, tek bir hareketli parça vardır. Bu nedenle jet motorlarında aşınma ve yıpranma daha azdır; daha az enerji kaybı ve çok daha az titreşim olur.
Ad:  jet3.jpg
Gösterim: 604
Boyut:  75.3 KB

Başlangıçta jet motorları askeri uçaklarda özellikle de yüksek hızın çok önemli olduğu bombardıman, avcı ve keşif uçaklarında kul­lanıldı. Ama, birkaç yıl içinde üstünlüklerinin anlaşılmasıyla yolcu uçaklarında da kullanıl­maya başlandı. Jet motorlarıyla yolcu uçakla­rı çok yükseklerde uçabilir ve burada hava daha ince ve seyrek olduğundan hava direnci de daha azdır, bu nedenle uçaklar yüksekte daha az yakıt harcayarak, daha hızlı yol alabilir. Yolcular sarsıntısız, sessiz bir yolcu­luk kadar yolculuk süresinin kısa olmasına da önem verirler.

Düşük hızlarda ve alçak uçuşlarda türbojet, kendi gücündeki bir pistonlu motora göre daha fazla yakıt yakar; bu nedenle bu motor­lar hafif uçaklarda genellikle kullanılmaz. Orta hızlardaki uçaklar için, basit gaz türbiniyle geleneksel pervane sistemini birleştiren bir yöntem bulunmuştur. Pervaneli türbin motoru ya da kısaca türboprop denilen bu motorda, türbin mili öne doğru uzayarak uçağın pervanesini döndürür. Bu sistemde türbin, egzoz gazlarının hemen hemen tüm enerjisini pervaneye aktarır. Böylece yakıt tüketimi ve gürültü azalır.
Türbojetler de büyük ölçüde geliştirilmiş­tir. İngilizler'in ve Almanlar'ın yaptığı ilk jet uçaklarında merkezkaç kompresörler kulla­nılmıştı. Bu tür kompresörlerde havayı içeri doğru tek bir büyük kompresör çarkı emiyor­du. Daha sonraları bunların yerini eksenel kompresörler aldı; bu kompresörlerde hava bazıları sabit, bazıları hareketli bir dizi küçük kanatçık tarafından emilerek içeri beslenir. Bu eksenel kompresörler jet motorunun veri­mini büyük ölçüde artırdı. Çift şaftlı jet motorlarında ise, iç içe geçmiş iki mil vardır; her iki mil de kompresöre ve türbine bağlıdır. Bu motorlarda içeri çekilen havanın bir bölü­mü yanma odasına sokulmadan ve türbin çarklarına çarptırılmadan doğrudan doğruya çıkış ağzına geçirilir ve burada egzoz gazlarıy­la birlikte hızla dışarı püskürtülür.
Ad:  jet6.jpg
Gösterim: 584
Boyut:  15.9 KB

Türbojet ve türboprop ilkelerinin birlikte uygulandığı jet motorlarına ise türbofan de­nir. Türbofanlarda öndeki kompresörün sıkış­tırdığı havanın bir bölümü yanma odasından ve türbinden geçirilmeden, özel bir kanaldan doğrudan doğruya çıkış ağzına gönderilir. Daha sessiz çalışan jet motorları yapmak için çalışmalar sürmektedir; böylece jet yolcu uçakları çevrede yaşayanları rahatsız etmeden büyük kentlerin yakınındaki havaalanlarına inip kalkabilecektir. En son geliştirilen türbo­fanlarda gürültü sorunu hemen hemen tümüy­le ortadan kaldırılmıştır.
Jet motorunun oluşturduğu tepki kuvveti­nin yönü, motorun arkasından dışarı çıkan gazların püskürme yönünün tam tersi yönün­de olduğundan, gazların çıkış yönü değiştirile­rek tepkinin yönü de değiştirilebilir. Buna yönelik olarak önceleri, motorun içine ya da arkasına "tepki tersindiricisi" denilen özel siperlikler yapıldı; bu siperlikler kapandığın­da gazların püskürme yönü tam tersine dönü­yor ve böylece bu kez uçağın önüne doğru püsküren gazlar, arkaya doğru bir tepki kuv­veti yaratıyordu. Bu sistemden iniş sırasında uçağı yavaşlatmak için yararlanılıyordu. Daha sonraları motorlara gaz püskürtülmesinin yö­nünü istenilen biçimde ayarlayan özel "tepki yönlendiricileri" eklendi ve böylece ortaya, kısaca VTOL denilen düşey kalkış ve inişli uçaklar çıktı. Bu uçakların motorlarında bu­lunan hareketli memelerin yardımıyla egzoz gazlarının çıkış yönü kolayca denetlenebilir. Normal uçuş sırasında memeler arkaya doğru gaz püskürtür; uçağı yükseltmek ya da aynı yükseklikte tutmak için memeler aşağıya çevrilir ve böylece yukarı doğru bir tepki kuvveti oluşturulur. VTOL'ların başka bir türünde, kaldırma jetleri denilen ayrı motorlar vardır; egzoz gazını yalnızca aşağı doğru püskürten bu motorlar, uçağın havada belirli bir yüksek­likte kalması istendiği zaman çalıştırılır.

En yaygın kullanılan jet motoru gaz türbi­nidir; ama uçaklarda tepki kuvvetinden yarar­lanmak için başka yöntemler de uygulanır. Örneğin "ani itmeli motor" anlamına gelen palslı jet motorları'nûn, kompresör ve türbin yoktur; bunların ön tarafında yaylı pencereler vardır ve bu pencerelerin açılıp kapanmasıyla içeri hava çekilir. Hava daha sonra yanma odasına gönderilir ve burada yakıt ile birlikte birbirini izleyen çok hızlı patlamalarla yakılır. Yanma sırasında yükselen gaz basıncının etki­siyle hava girişindeki pencereler kapanır ve egzoz gazları arkadaki jet borusundan hızla dışarı çıkar. Yanma tamamlandığı zaman basınç düşer, hava giriş pencereleri açılır, motora yeni hava çekilir ve aynı süreç yine­lenir.

Jet motorlarının daha da basit bir biçimi olan ramjet, hareketli hiçbir parçası olmayan bir motordur ve bu haliyle kompresörsüz ya da türbinsiz bir türbojete benzer. Bu motor­larda hava, motorun içine uçağın kendi hızıy­la girer ve aynı etkiyle yanma odasında sıkışır. Burada yanan gazlar hızla genleşir ve bu genleşmenin etkisiyle çıkış ağzından dışarı püskürür. Görüldüğü gibi ramjetler ancak uçak hızla uçarken çalışır, bu nedenle bu tür bir motorla donatılmış bir aracın başka bir yolla fırlatılması ve yüksek hıza ulaşması gerekir. Bu yüzden ramjetlerden yalnızca füzelerde ve benzeri uygulamalarda yararla­nılır.

Jet İtmesi Türleri

Ad:  jet7.jpg
Gösterim: 515
Boyut:  53.8 KB

Roketlerde Jet İtmesi

Jet motoruyla sağlanan tepkinin her zaman egzoz gazının çevredeki havayı itmesinden kaynaklandığını düşünmek yanlış olur. Başka bir deyişle jet itmesi için mutlaka havanın bulunması gerekmez; hatta boşlukta jet itme­si çok daha etkilidir; ama Dünya atmosferinin dışında gaz türbini kullanılamaz, çünkü tür­binde yakıtın yanabilmesi için havadaki oksi­jene gereksinim vardır. Bu nedenle atmosfer dışında jet itmesi ilkesine dayalı olarak çalışan roketlerde, yakıtın yanması için gerekli oksi­jen ya sıvılaştırılmış olarak roketin içinde taşınır ya da oksijen içeren bir katı yakıt kullanılır. Yakıt ve oksijen karışımının yanma odasında yanmasıyla ortaya çıkan gazlar bü­yük bir hızla çıkış borusundan dışarı püskürür. Roketlerde küçük bir motorla çok yüksek bir tepki kuvveti elde edilebilir, ama bunların çalışma süresi sınırlıdır, çünkü taşıdıkları ok­sijen bitince dururlar. Uçaklarda bir anda hızı ya da tırmanma yüksekliğini artırmak amacıy­la, ek roket motorlarından yararlanılabilir. Uzay araştırmalarında da roket en önemli araçtır. Katı yakıtlı roketlerde hiçbir hareketli parça yoktur; son derece hafif ve basit olduk­larından bu roketler füzelerde kullanılır. Tep­ki kuvvetinin artırılıp azaltılması gereken ya da duyarlı denetim gerektiren uygulamalarda ise sıvı yakıtlı roketlerden yararlanılır.
Uçakların ya da uzay araçlarının rotasının denetlenmesinde de tepki ilkesinden yararla­nılır. Düşey iniş ve kalkışlı bir uçak havada asılı dururken, uçağın yüzeyleri üzerinde hava akımı olmadığından bu yüzeyler üzerinde havanın kaldırma kuvveti de bulunmaz. Bu durumda uçağın havada kalabilmesi için ka­nat uçlarında, burunda ve kuyrukta bulunan küçük jet memelerine kompresörle hava bası­lır. Pilot bu memelerden birini ya da bir başkasını açıp kapayarak dışarı hava püskür­tür ve böylece uçağı istediği konuma getirebi­lir. Benzer biçimde, bir uzay aracının yörün­gesini değiştirmek ya da uzay aracına belirli bir manevra yaptırmak istendiği zaman, aracın belirli noktalarında bulunan çok küçük, denetlenebilir gaz jetleri ateşlenerek istenilen tepki kuvveti elde edilir. Uzayda en küçük kuvvet bile uzay aracını döndürmeye başlar; bu nedenle araca istenilen konum verildikten sonra aracın dönmesini durdurmak için, baş­langıçta uygulanan kuvvete eşit ama ters yönlü bir kuvvet uygulanır.

MsXLabs.org & Temel Britannica

BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 2 üye beğendi.
Son düzenleyen Safi; 19 Şubat 2017 22:37
Mavi Peri - avatarı
Mavi Peri
Ziyaretçi
14 Ağustos 2012       Mesaj #3
Mavi Peri - avatarı
Ziyaretçi
Jet Motoru
Egzoz gazlarının verdiği itme gücüyle hareket oluşturan motor tipi. Jet motorunun yakarak egzozundan püskürttüğü gazların momentumu, Newton'un etki-tepki ilkesince motorun bağlı bulunduğu araca, örneğin uçağa, ters yönde bir momentum, dolayısıyla hareket sağlar. Gerçekte, jet motoru denince mutlaka yakıt yakan ve egzoz gazlarının tepkisiyle çalışan motorlar anlaşılmamalıdır. Önemli olan motorun bağlı bulunduğu aracı hareket ettirecek bir madde püskürtmesini sağlamaktır. Örneğin, su püskürterek hareket eden tekneler ya da hava üfleyerek çalışan otomobiller yapılmıştır. Ancak jet motorları daha çok uçaklarda kullanılır. İlk jet motorunu F. Whittle tasarlamış (1937), ilk jet motorlu uçak ise Almanlar tarafından yapılmıştır (1939).

Jet motorları içten yanmalı motorlar sınıfına girer. Başlıca çeşitleri turbojet, turboprop ve turbofan adlarıyla anılır. Turbojetler özellikle yüksek hızlı askerî uçaklarda kullanılır. Motora alınan hava bir hava kompresöründe sıkıştırılır. Buradan yanma odasına alınan havaya yakıt (gazyağı-benzin karışımı) püskürtülerek yakılır ve sıcak egzoz gazları, kompresörü ve motorun öteki parçalarını döndüren bir gaz türbininden geçirilir. Gazlar daha sonra itme gücünü sağlamak üzere nozul adı verilen memelerden dışarı püskürtülür. Savaş uçaklarında kullanılan turbojetlerde genellikle türbin çıkışına yerleştirilen bir yakma ünitesi daha bulunur. Burada sıcak egzoz gazlarına bir miktar yakıt püskürtülerek ikinci bir yanma, dolayısıyla daha büyük bir itme gücü sağlanır. Sesaltı hızlar için jet motorlarında daralan nozullar, sesüstü hızlar içinse biri daralan öbürü genişleyen iki nozul kullanılır.

Turboprop jet motorları, türbinine pervane takılmış bir turbojet motoruna benzer. Bu motorda itme gücünü esas olarak pervane sağlar. Turboproplar turbojetlerden daha ekonomik olmakla birlikte, bu tür uçaklarla, tüm pervaneli uçaklarda olduğu gibi, 800 km./saat üzerindeki hızlara erişilemez. Turbofan motorlar hem turboprop hem de turbojetin çalışmasına benzer. Esas olarak bir turbojet motorudur. Ancak, motorun önünde ayrı bir türbinle çalışan bir vantilatör bulunur. İçeri çekilen havanın bir kısmı yine kompresör aracılığıyla yanma odasına, bir bölümü ise motoru dıştan yalayarak egzoz gazlarına karışır. Bu, özellikle düşük hızlarda, örneğin uçağın kalkışı sırasında, motorun itiş gücünü artırır. Gerçekte, ön tarafta yer alan vantilatör küçük bir pervane gibi görev yapar. Turbofanların jet hızları daha düşük olduğundan motor gürültüsü de azdır. Sesaltı yolcu uçaklarında da bu motorlar en verimli motorlardır. Bunlardan başka hiçbir hareketli parçası olmayan basit bir jet motoru daha vardır. Bu tür jet motorlarında kompresör yerine, içeri giren havanın hızını azaltarak basıncını artıran özel biçimli bir giriş ağzı bulunur.

Böylece sıkıştırılan havaya bir miktar yakıt püskürtülerek yakılır ve nozullardan dışarı atılan sıcak egzoz gazları bir itme gücü sağlar. Bu tür jet motorları ancak yüksek hızla seyrederken yeterli hava girişi sağlayabileceğinden başlangıçta başka bir hızlandırıcı mekanizmaya gereksinirler. Bu nedenle daha çok güdümlü mermilerde kullanılırlar. Güdümlü mermiler önce roketlerle ateşlenir ve belli bir hıza eriştikten sonra yollarına bu tür jet motorlarını kullanarak devam ederler. Havanın yeterince girip sıkışması için söz konusu aracın ses üstü hızlara ulaşması gerekir.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
Son düzenleyen Safi; 19 Şubat 2017 22:57
Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
19 Şubat 2017       Mesaj #4
Safi - avatarı
SMD MiSiM

türboprop motor


TÜRBİN iTiciLi MOTOR olarak da bilinir, hem jet hem de pervane tepkisi oluşturan jet motoru türü. Jet tepkisini türbojet motora benzer biçimde oluşturan türboprop motorda türbin kademelerinin bir bölümü bir hız düşürücü dişli sistemi (redüktör) aracılığıyla sıkıştıncımn önüne yerleştirilmiş olan pervaneyi döndürmekte kullanılır. Pervanenin doğrudan türbin tarafından değil de redüktör aracılığıyla döndürülmesinin nedeni, pervanenin türbinin devir sayısında (y. 10.000 dev/dak) verimli çalışmamasıdır.

Türboprop motorlu ilk uçuş 1945’te İngiltere’de gerçekleştirildi. Bu uçuşu yapan uçak bir “Gloster Meteor” avcı uçağının üzerinde gerekli değişiklikler yapılarak elde edilmişti ve iki “Rolls-Royce Trent” motoruyla donatılmıştı. Türboprop motorlu ilk yolcu uçağı olan “Vickers 701 Viscount” 18 Nisan 1953’te düzenli seferlere başladı.

1960’larda türbojet ve türbofan tasarımlarının önemli ölçüde gelişmesiyle birlikte yüksek hızh uçuşlarda daha az verimli olan türboprop motor yerini türbojet ve türbofan motorlara bırakmaya başladı. Ama bazı kısa erimli uçaklarda bir süre daha türboprop motor kullanıldı.

JET MOTORU ÇALIŞMA PRENSİBLERİ



BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
SİLENTİUM EST AURUM

Benzer Konular

5 Mart 2017 / Misafir Mühendislik Bilimleri
20 Şubat 2017 / asla_asla_deme Mühendislik Bilimleri
19 Şubat 2017 / Misafir Mühendislik Bilimleri
28 Kasım 2012 / evo Mühendislik Bilimleri