-Y- Harfi İle Başlayan Kelimeler - Sayfa 4

YAĞRIN a. (esk. türkç. yağrın, kürekkemiği’nden). Hayvanların kürekkemiğini ateşe tuttuktan sonra üzerinde beliren şekilleri yorumlayarak bakılan fal. (Orta Asya'da yaşayan türk toplulukları arasında bugün de kullanılan, geçmişi çok eskilere dayanan bir fal türüdür. Araplar Japonlar gibi değişik ırktan uluslar arasında da yaygındı.)

YAĞTAŞI a. Kesici aletlerin ağızlarında oluşan kılağıyı almak ve daha keskin bir ağız elde etmek için gazyağı, mazot ya da zeytirıyağıyla birlikte kullanılan doğal taş.

YAH a. (fars. yağ). Esk.
1. Buz.
2. Yah -aver, buzlu su, buzlu şerbet. || Yah-beste, buz tutmuş, buzlu. || Yah-pare, buz parçası.

YAHTE a. (fars. yâhte). Esk.
1. Oda.
2. Kılıç kını.
3. Küçük küp.
4. Eş, benzer.

YAKACIK, Hatay’ın Dörtyol ilçesine bağlı bucak; 33 443 nüf. (1990); 3 köy. Merkezi Yakacık (esk. Payas), 29 969 nüf. (1990).

—Tar. Abbasiler döneminde (749-1258) arap-bizans sınır bölgesi üzerinde bulunan kent, daha sonra haçlı seferleri sırasında kurulan hıristiyan prensliklerle müs- lüman emirlikler ve ardından da Anadolu Selçukluları ile Mısır Memlukları arasında sürekli el değiştirdi. Yavuz Sultan Se- lim'in Mercidabık zaferinden (1516) sonra osmanlı topraklarına katıldı. Önce Adana, sonra da Halep eyaletine bağlandı. XIX. yy. sonlarında Adana vilayetinin Cebelibereket sancağına bağlı bir kaza merkezi oldu. Mondros* mütarekesi sırasında Fransızlar tarafından işgal edildi (1918). TBMM hükümetiyle Fransa arasında imzalanan Ankara itilafnamesi'yle (1922) Türkiye’ye bırakıldı. Türkiye topraklarına katılan (1939) Hatay iline bağlandı.

YAKARAN a. Arkeol Dua etmek üzere kollarını havaya kaldırmış olarak canlandırılan kadın ya da erkek (III. binyıl Mezopotamya heykelleri, katakomp freskleri, la- hitler, hıristiyan bazilikalarındaki mozaikler).

—ANSİKL. İ.Ö. III. binyıldan başlayarak insanoğlu kendini, ellerini kavuşturmuş (Eşnunna* tapınağındaki yakaran grubu, Haface*'de ay-tanrı tapınağındaki yakaran) ya da tanrının saçtığı yoğun ışıktan -korunmak amacıyla bir elini gözlerine siper etmiş halde (minos dönemi bronz heykelcikleri, İ.Ö. 1500), dua ederken canlandırmıştır. Katakomp resimlerindeki ya- karanlar, kollarını uzatmış, ayakta duran figürlerdir.
Ortaçağ ve Modern dönem sanatında yakaran terimi, ölüyü diz çökmüş ve ellerini kavuşturmuş olarak gösteren tasvirleri belirtir. Rönesans kral mezarlarında ölü çoğu zaman iki kez canlandırmıştır: alt bölümde çıplak olarak yatık, üst bölümde de, yaşarken giydiği giysiler ve taktığı nişanlarıyla yakaran durumda.

YAKAZA a. (ar yakaza). Esk. Uyanıklık, uyumama.