Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa

(d. 1634, Merzifon - ö. 25 Aralık 1683, Belgrad),
Osmanlı sadrazamı.

II. Viyana Kuşatmasında uğradığı başarısızlık Osmanlı Devleti’ nin çöküş döneminin başlangıcı olmuştur.
Babası Sipahi Oruç Bey’in 1638 Bağdat Kuşatması’nda şehit olması üzerine kendisini evlat edinen Köprülü Mehmed Paşa’yla İstanbul’a gitti. Medrese öğrenimi gördü. 1654’te Köprülü Mehmed Paşa’nın kızı Saliha Hatun’la evlendi. Silahdarlık, telhis- çilik ve mirahor-ı sani (ikinci mirahorluk) gibi görevlerde bulundu.

1658’de mirahor-ı evvel oldu. 1660’ta iki tuğla Silistre beylerbeyliğine, 1661’de de vezirlikle Diyarbakır beylerbeyliğine getirildi. Aynı yıl kayınbiraderi Fazıl Ahmed Paşa sadrazam olunca, o da kaptanıderya oldu. Bu görevi sırasında sadaret kaymakamlığı yaptı. 1666’da kaptanıderyalıktan alınarak kubbealtı vezirliğine getirildi. Aynı yıl başlayan Girit seferi sırasında yeniden sadaret kaymakamlığına atandı ve bu görevi kısa aralıklarla 1676’ya değin sürdürdü. 1671’de Kamaniçe seferine katıldı.

Fazıl Ahmed Paşa’nın ölümü üzerine Kasım 1676’da sadrazamlığa getirildi. Kazak hatmanı Doroşenko’nun Ruslara teslim ettiği Çehri Kalesi’ni 1678’de geri alarak yıktırdı. 1680’de Rusya’ya ikinci bir sefer düzenlediyse de yapılan barış önerisini kabul ederek Rusların eskiden olduğu gibi Kırım hanlarına yıllık vergi vermesini öngören bir antlaşma imzaladı (1681). Kazandığı askeri başarılarla önemli bir güce sahip olurken, büyük bir servet de edindi.

Nisan 1683’te Avusturya’ya karşı başlatılan seferde orduya komuta eden Kara Mustafa Paşa, Temmuz 1683’te Viyana önlerine vardı. Budin beylerbeyi Koca İbrahim Paşa’nın, önce Viyana gerisinde kalan kalelerin alınması yolundaki önerisine uymayarak Viyana’yı kuşattı. İki ay süren kuşatma bir sonuç vermediği gibi, Hıristiyan dünyasına, Polonya kralı III. Jan Sobieski komutasında büyük bir ordu toplamak için zaman da kazandırdı. Tuna’yı geçen Jan Sobieski ile yaptığı savaşta yenilgiye uğrayan Kara Mustafa Paşa Yanıkkale’ye çekilmek zorunda kaldı (12 Eylül 1683).

Gönderdiği Kara Mehmed Paşa komutasındaki kuvvetler Sobieski’ye ağır bir darbe indirdiyse de, Estergon’un (Esztergom) OsmanlIların elinden çıkmasını önleyemedi. Bozgun haberi üzerine Kara Mustafa Paşa’ya önce teselli edici bir ferman gönderen IV. Mehmed, 15 Aralık 1683’te onu görevden aldı; kısa bir süre sonra da rakiplerinin etkisi altında kalarak öldürttü.

1634 yılında Merzifon'un Marınca köyünde doğdu. Babası'nın yakın arkadaşı Köprülü Mehmed Paşa tarafından korunup yetiştirildi. Medrese eğitimi gördü. Klasik kültürle beslenerek, üstün zekası ve yetenekleri sayesinde hızla yükseldi. Köprülü Mehmed Paşa'ya damat oldu.

Uzun seferler için İstanbul'dan uzaklaşan Fazıl Ahmed Paşa'ya yıllarca sadaret kaymakamı olarak vekalet etti. 1676 yılında Fazıl Ahmed Paşa'nın ölümü üzerine, 41 yaşında iken sadrazamlığa getirildi. En büyük hayali Kanuni devrinin güç ve itibarını Osmanlı Devleti'ne yeniden kazandırmak olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, hayatını bu amaca adadı. Osmanlı-Rus Savaşı'nda padişahla birlikte sefere katıldı.

Zamansız giriştiği ve sorumluluğunu tek başına yüklendiği İkinci Viyana Kuşatması büyük bir bozgunla sonuçlandı. Bu bozgundan sonra idam edildi, Belgrad'da gömüldü. İstanbul içinde ve dışında yaptırdığı birçok hayır eseri vardır. Kendisinden sonra da ailesinden bir çok devlet adamı yetişti.