SOSYAL, -li sıf. (fr social).
1. Toplum içinde yaşayan bir kimse için kullanılır; toplumsal: insan sosyal bir hayvandır.
2. Bir topluma, kendine özgü bir varlık olarak görülen bir insan topluluğuna ilişkin olan şey için kullanılır; toplumsal: Sosyal örgütlenme. Sosyal olaylar.
3. Bir bireyle topluluğun diğer üyeleri arasındaki ilişkileri ilgilendiren şey için kullanılır: Hareketli bir sosyal yaşantısı var.
4. Toplumun üyeleri arasındaki ilişkilerle ya da toplumdaki üyelerin gruplar, sınıflar halinde örgütlenmesiyle ilgili bir şey için kullanılır; toplumsal: Sosyal hiyerarşi. Sosyal sınıflar. Sosyal adalet.
5. Toplumda, bireyler, gruplar arasındaki ilişkiler ya da toplum üyelerinin içinde bulundukları ekonomik, psikolojik vb. koşullarla ilgili olan meslekler, örgütler ve etkinlikler için kullanılır: Sosyal yardım bürosu. Sosyal sigorta. Sosyal psikoloji. Sosyal bir politika izlemek.
6. Yaşam koşullarını, özellikle de toplum üyelerinin maddi koşullarını iyileştirmeyi amaçlayan eylemler; bu amaçla gerçekleştirilen işler için kullanılır: Sosyal reformlar. Sosyal yardım. Sosyal konutlar.
7. Toplumu oluşturan çeşitli sınıflar ve gruplar arasındaki ilişkilerle ilgili olan şey için kullanılır; toplumsal: Sosyal hava. Sosyal çatışmalar.
8. Başkalarıyla kolay iletişim kurabilen, arkadaş olabilen, birlikte yaşaması kolay ve hoş olan bir kimse, onun davranışı için kullanılır: Komşularınla sürekli kavga etmen senin sosyal bir insan olmadığını gösteriyor. Onda sosyal bir ruh yok.
—Huk. Sosyal güvenlik, sosyal sigorta ve yardım gibi araçlarla bireylerin güvencelerini sağlama amacını taşıyan önlemlerin tümü. (Bk. ansikl. böl.) || Sosyal hukuk, iş hukuku ve sosyal sigortayla ilgili yasa ve tüzük kuralları bütünü. || Sosyal sigorta, sosyal güvenliğin gerçekleştirilmesi amacıyla çalışanlara sağlanan yardım ve ödeneklerin tümü. (Bk. ansikl. böl.) || Sosyal ve ekonomik haklar, ailenin korunması, eğitim ve öğretim, çalışma ve sözleşme özgürlüğü, dinlenme, konut edinme ve sosyal güvenlikten yararlanmaya ilişkin haklar. (Bk. ansikl. böl.)
—Tip. Sosyal tıp, kamu ya da özel kuruluşlar tarafından, özellikle zararlı toplumsal koşulları ortadan kaldırmak ya da etkileriyle mücadele etmek için üstlenilen, önleyici ve iyileştirici tıbbi önlemlerin tümü.
—ANSİKL. Huk.
• Sosyal güvenliği sağlamak devletin görevidir. Devlet bu görevi sosyal sigortalar ve öteki sosyal yardım kurumlan aracılığıyla yerine getirir. Sosyal güvenlik toplumdaki tüm bireyleri kapsar. İnsan hakları evrensel bildirgesi her bireyin, toplumun bir üyesi olarak sosyal güvenlik hakkına sahip olduğunu belirtir. 1982 Anayasalı sosyal güvenlik ilkesine ayrıntılı bir biçimde yer verdi (md. 60). Bu anayasal düzenlemeyle herkesin sosyal güvenlik hakkına sahip olduğu kabul edildi ve bu konuda devlete görev verildi. Anayasa, ayrıca kimi kişilerin sosyal güvenlik bakımından özellikle korunacağını belirtir.
Bu kişiler şunlardır:
1. harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle malul ve gaziler;
2. sakatlar;
3. yaşlılar;
4. korunmaya muhtaç çocuklar (md. 61).
• Sosyal sigorta, sosyal güvenliği sağlamakta başvurulan en önemli araçlardan biridir. Çalışanların sosyal güvenliği her şeyden önce sosyal sigorta yardım ve ödenekleriyle (emekli aylığı vb.) sağlanır. Sosyal güvenliğin diğer bir aracı olan sosyal yardımdan farklı olarak, sosyal sigortam oır Karşımı aranmaz, oıgonanın sağladığı yardımlar ödenen primlere göre değişse de ödenen prim tutarıyla sağlanan yardım ve ödenekler arasında tam bir denklik yoktur. Sosyal sigortanın özel hukuk alanındaki isteğe bağlı sigorta sözleşmelerinden farklı bir niteliği vardır; sosyal sigortanın temel işlevi sosyal güvenliktir. Oysa özel sigorta ticari bir faaliyettir ve amacı kâr sağlamaktır. Sosyal sigorta belirli bir statü içinde olan kişiler (işçi, memur, esnaf) için yasayla zorunlu olarak kurulur ve yasayla belirlenen durumlan (yaşlılık, hastalık vb.) göz önünde bulundurur.
• Sosyal ve ekonomik haklar, Anayasa'nın üçüncü bölümünde düzenlenmiştir. Anayasa'ya göre devlet, ailenin huzur ve refahıyla, özellikle ananın ve çocukların korunması için gerekli önlemleri alır (md. 41). Kimse eğitim ve öğrenim haklarından yoksun bırakılamaz. İlköğretim, kız ve erkek bütün yurttaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır (md. 42). Herkes dilediği alanda çalışma ve sözleşme yapma özgürlüğüne sahiptir (md. 48). Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir (49). Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatiliyle ücretli yıllık izin hakları ve koşulları yasayla düzenlenir (md. 50). Devlet, yurttaşların konut gereksinmesini karşılayacak önlemleri alır (md. 57). Herkes sosyal güvenlik hakkına sahiptir Devlet bu güvenliği sağlayacak gerekli önlemleri alır (md. 60).
Kaynak: Büyük Larousse
Sosyal Nedir?
